Öllum hollt að láta sér leiðast Oddur Freyr Þorsteinsson skrifar 26. maí 2018 08:15 Ýmsir sérfræðingar halda því fram að það sé hollt fyrir börn að þeim leiðist stundum. Vísir/Getty Margir foreldrar vilja halda krökkunum sínum uppteknum í sumarfríinu, bæði af því að þeir vilja að börnin nýti frítímann í eitthvað uppbyggilegt og vegna þess að þeir vilja ekki að börnin séu eftirlitslaus og í reiðileysi langtímum saman. En barnasálfræðingar og aðrir sérfræðingar í þroska barna benda á að það sé líka mikilvægt að leyfa börnum að leiðast og að hver einasta stund sé ekki skipulögð af einhverjum öðrum, því þá læra börnin ekki að hafa ofan af fyrir sér og fá ekki tíma til að uppgötva hvað það er sem þau hafa mestan áhuga á.Finni eigin áhugamál „Þegar maður er fullorðinn þarf maður að finna sér hluti til að gera og fylla upp í frítíma sinn á ánægjulegan hátt,“ segir Lyn Fry, barnasálfræðingur sem starfar í London og sérhæfir sig í menntun. „Ef foreldrar fylla upp í hverja einustu stund hjá barninu lærir það aldrei að gera það sjálft.“ Lyn Fry er ekki sú eina sem hefur bent á þetta og kosti þess að leiðast. Rannsóknir hafa sýnt að það örvi sköpunargáfuna að leiðast og dr. Teresa Belton, sem hefur rannsakað tengslin milli þess að leiðast og ímyndunarafls, segir að það að leiðast sé nauðsynlegt til að þróa „innri örvun“, sem bæti sköpunargáfu. Árið 1993 benti sálfræðingurinn Adam Phillips á að það geti gagnast þroska barna að þola það að leiðast. Hann segir að þegar manni leiðist gefist tími til að íhuga lífið, í stað þess að flýta sér í gegnum það. Hann sagði meira að segja að það væri kúgun frá fullorðnum að ætlast til að börn hefðu áhuga á hinu og þessu, í stað þess að leyfa þeim að finna út hvað þeim finnst áhugavert sjálf.Það er ekki endilega hollt að rétta ungum börnum snjalltæki til að hafa ofan af fyrir þeim.Vísir/gettyGott að gera lista yfir það sem barnið vill Fry leggur til að í byrjun sumarfrísins setjist foreldrar niður með börnum sem eru fjögurra ára og eldri og saman geri þau lista yfir allt sem börnin gætu haft gaman af að gera í fríinu. Þetta geta verið einfaldir hlutir, eins og að spila á spil, lesa bók eða fara út að hjóla. En þetta geta líka verið flóknari verkefni, eins og að elda fínan mat, setja upp leikrit eða æfa sig í einhverju áhugamáli. Ef barnið kemur svo til foreldra sinna yfir sumarið og kvartar yfir að sér leiðist, þá er hægt að vísa því á listann og þá verður það að finna sér eitthvað að gera sjálft. Að sjálfsögðu eru góðar líkur á að börnin endi með að slæpast og leiðast, en það er líka mikilvægt að leyfa því að gerast og rétta þeim til dæmis ekki bara spjaldtölvu umsvifalaust. Þá læra þau aldrei að hafa ofan af fyrir sér án tölvunnar og geta orðið háð henni. Þurfa að þola leiðindi Sama kenning var lögð fram í bókinni „Að höndla hamingju“, eftir Bertrand Russell, sem kom út árið 1930. Þar er heill kafli um mögulega gagnsemi þess að leiðast. Russell hélt því fram að ímyndunarafl og hæfni til að þola það að leiðast sé eitthvað sem við þurfum að læra sem börn. Hann skrifaði: „Barn þroskast best þegar það, ein og ung planta, er látið afskiptalaust í sama jarðvegi. Of mikil ferðalög og of fjölbreyttar upplifanir eru ekki hollar fyrir ungmenni og valda því að þegar þau vaxa úr grasi geta þau ekki þolað frjósama einhæfni.“ Þannig að þótt það sé að sjálfsögðu frábært að börnin læri ýmsa gagnlega hluti og fái alls kyns nýjar upplifanir er líka mikilvægt að leyfa börnum að eiga nægan dauðan tíma, svo þau geti lært að þola það að leiðast, að finna sér verkefni og hafa ofan af fyrir sér. Nú þegar internetið og tölvur eru alls staðar er þetta kannski mikilvægara en nokkru sinni áður, því við viljum ekki að börn þoli ekki að láta sér leiðast, séu háð afþreyingu og netinu og haldi ekki athygli nema í örfáar sekúndur í einu ef hlutirnir eru ekki umsvifalaust grípandi. Það hefur ekki góðar afleiðingar. Birtist í Fréttablaðinu Börn og uppeldi Mest lesið Réði ekki við sig þegar hann hitti Lopez Lífið Skelltu sér úr háloftunum niður í Hörpu Lífið Smekklegasta fólk landsins skálaði í kaffi Lífið Sigga Ózk verður Ariana Grande og flytur til Noregs Tónlist Ekki viss um að mamma hans hefði kosið hann Lífið Fagurt einbýli í hjarta Vesturbæjar Lífið Ein lausn er að liggja hlið við hlið og fróa sér Lífið Leyfir börnunum að sofa uppi í rúmi Lífið Baráttan innra með manni eins og ljós og skuggar Menning Klippt út af myndinni Lífið Fleiri fréttir Ein lausn er að liggja hlið við hlið og fróa sér Fagurt einbýli í hjarta Vesturbæjar Ljúffengar vöfflur í nestisboxið Réði ekki við sig þegar hann hitti Lopez Ekki viss um að mamma hans hefði kosið hann Leyfir börnunum að sofa uppi í rúmi Smekklegasta fólk landsins skálaði í kaffi Skelltu sér úr háloftunum niður í Hörpu Klippt út af myndinni Ein litríkasta íbúð landsins til sölu Gæsun Maríu Thelmu tók óvænta U-beygju Gáfu dótturinni þrjú nöfn Stjörnulífið: Brúðkaupsafmæli á hlaupum og lokatónleikar Laufeyjar Var Díana prinsessa myrt? Ráðgjafi Bandaríkjaforseta í Hörpu Fyrsta starfið að fara út með hund Madonnu Tito Jackson er látinn „Hefur þú heyrt söguna af því þegar þú komst í heiminn?“ Ratleikur sem endaði með óvæntu brúðkaupi Ljósmyndaþáttur Ragnars Axelssonar: „Fjöllin hafa vakað lengur en í þúsund ár“ Sex heilnæm heilsuráð inn í haustið Krakkatía vikunnar: Litir, ljón og sjón Ástin blómstrar hjá Erpi og nýju kærustunni á Ítalíu „Höldum áfram þangað til við erum dauðir“ Umdeild stytta af drottningu sögð líkjast grínkarakter Biskupsbústaðurinn seldur Stjarnan Villi vekur athygli Ítala „Ég gerði mér grein fyrir því að ekkert yrði aftur eins og það var“ Matarboð hins fullkomna gestgjafa Reif sig upp frá Mogganum eftir fjörutíu ár Sjá meira
Margir foreldrar vilja halda krökkunum sínum uppteknum í sumarfríinu, bæði af því að þeir vilja að börnin nýti frítímann í eitthvað uppbyggilegt og vegna þess að þeir vilja ekki að börnin séu eftirlitslaus og í reiðileysi langtímum saman. En barnasálfræðingar og aðrir sérfræðingar í þroska barna benda á að það sé líka mikilvægt að leyfa börnum að leiðast og að hver einasta stund sé ekki skipulögð af einhverjum öðrum, því þá læra börnin ekki að hafa ofan af fyrir sér og fá ekki tíma til að uppgötva hvað það er sem þau hafa mestan áhuga á.Finni eigin áhugamál „Þegar maður er fullorðinn þarf maður að finna sér hluti til að gera og fylla upp í frítíma sinn á ánægjulegan hátt,“ segir Lyn Fry, barnasálfræðingur sem starfar í London og sérhæfir sig í menntun. „Ef foreldrar fylla upp í hverja einustu stund hjá barninu lærir það aldrei að gera það sjálft.“ Lyn Fry er ekki sú eina sem hefur bent á þetta og kosti þess að leiðast. Rannsóknir hafa sýnt að það örvi sköpunargáfuna að leiðast og dr. Teresa Belton, sem hefur rannsakað tengslin milli þess að leiðast og ímyndunarafls, segir að það að leiðast sé nauðsynlegt til að þróa „innri örvun“, sem bæti sköpunargáfu. Árið 1993 benti sálfræðingurinn Adam Phillips á að það geti gagnast þroska barna að þola það að leiðast. Hann segir að þegar manni leiðist gefist tími til að íhuga lífið, í stað þess að flýta sér í gegnum það. Hann sagði meira að segja að það væri kúgun frá fullorðnum að ætlast til að börn hefðu áhuga á hinu og þessu, í stað þess að leyfa þeim að finna út hvað þeim finnst áhugavert sjálf.Það er ekki endilega hollt að rétta ungum börnum snjalltæki til að hafa ofan af fyrir þeim.Vísir/gettyGott að gera lista yfir það sem barnið vill Fry leggur til að í byrjun sumarfrísins setjist foreldrar niður með börnum sem eru fjögurra ára og eldri og saman geri þau lista yfir allt sem börnin gætu haft gaman af að gera í fríinu. Þetta geta verið einfaldir hlutir, eins og að spila á spil, lesa bók eða fara út að hjóla. En þetta geta líka verið flóknari verkefni, eins og að elda fínan mat, setja upp leikrit eða æfa sig í einhverju áhugamáli. Ef barnið kemur svo til foreldra sinna yfir sumarið og kvartar yfir að sér leiðist, þá er hægt að vísa því á listann og þá verður það að finna sér eitthvað að gera sjálft. Að sjálfsögðu eru góðar líkur á að börnin endi með að slæpast og leiðast, en það er líka mikilvægt að leyfa því að gerast og rétta þeim til dæmis ekki bara spjaldtölvu umsvifalaust. Þá læra þau aldrei að hafa ofan af fyrir sér án tölvunnar og geta orðið háð henni. Þurfa að þola leiðindi Sama kenning var lögð fram í bókinni „Að höndla hamingju“, eftir Bertrand Russell, sem kom út árið 1930. Þar er heill kafli um mögulega gagnsemi þess að leiðast. Russell hélt því fram að ímyndunarafl og hæfni til að þola það að leiðast sé eitthvað sem við þurfum að læra sem börn. Hann skrifaði: „Barn þroskast best þegar það, ein og ung planta, er látið afskiptalaust í sama jarðvegi. Of mikil ferðalög og of fjölbreyttar upplifanir eru ekki hollar fyrir ungmenni og valda því að þegar þau vaxa úr grasi geta þau ekki þolað frjósama einhæfni.“ Þannig að þótt það sé að sjálfsögðu frábært að börnin læri ýmsa gagnlega hluti og fái alls kyns nýjar upplifanir er líka mikilvægt að leyfa börnum að eiga nægan dauðan tíma, svo þau geti lært að þola það að leiðast, að finna sér verkefni og hafa ofan af fyrir sér. Nú þegar internetið og tölvur eru alls staðar er þetta kannski mikilvægara en nokkru sinni áður, því við viljum ekki að börn þoli ekki að láta sér leiðast, séu háð afþreyingu og netinu og haldi ekki athygli nema í örfáar sekúndur í einu ef hlutirnir eru ekki umsvifalaust grípandi. Það hefur ekki góðar afleiðingar.
Birtist í Fréttablaðinu Börn og uppeldi Mest lesið Réði ekki við sig þegar hann hitti Lopez Lífið Skelltu sér úr háloftunum niður í Hörpu Lífið Smekklegasta fólk landsins skálaði í kaffi Lífið Sigga Ózk verður Ariana Grande og flytur til Noregs Tónlist Ekki viss um að mamma hans hefði kosið hann Lífið Fagurt einbýli í hjarta Vesturbæjar Lífið Ein lausn er að liggja hlið við hlið og fróa sér Lífið Leyfir börnunum að sofa uppi í rúmi Lífið Baráttan innra með manni eins og ljós og skuggar Menning Klippt út af myndinni Lífið Fleiri fréttir Ein lausn er að liggja hlið við hlið og fróa sér Fagurt einbýli í hjarta Vesturbæjar Ljúffengar vöfflur í nestisboxið Réði ekki við sig þegar hann hitti Lopez Ekki viss um að mamma hans hefði kosið hann Leyfir börnunum að sofa uppi í rúmi Smekklegasta fólk landsins skálaði í kaffi Skelltu sér úr háloftunum niður í Hörpu Klippt út af myndinni Ein litríkasta íbúð landsins til sölu Gæsun Maríu Thelmu tók óvænta U-beygju Gáfu dótturinni þrjú nöfn Stjörnulífið: Brúðkaupsafmæli á hlaupum og lokatónleikar Laufeyjar Var Díana prinsessa myrt? Ráðgjafi Bandaríkjaforseta í Hörpu Fyrsta starfið að fara út með hund Madonnu Tito Jackson er látinn „Hefur þú heyrt söguna af því þegar þú komst í heiminn?“ Ratleikur sem endaði með óvæntu brúðkaupi Ljósmyndaþáttur Ragnars Axelssonar: „Fjöllin hafa vakað lengur en í þúsund ár“ Sex heilnæm heilsuráð inn í haustið Krakkatía vikunnar: Litir, ljón og sjón Ástin blómstrar hjá Erpi og nýju kærustunni á Ítalíu „Höldum áfram þangað til við erum dauðir“ Umdeild stytta af drottningu sögð líkjast grínkarakter Biskupsbústaðurinn seldur Stjarnan Villi vekur athygli Ítala „Ég gerði mér grein fyrir því að ekkert yrði aftur eins og það var“ Matarboð hins fullkomna gestgjafa Reif sig upp frá Mogganum eftir fjörutíu ár Sjá meira