Skoðun

Ísland og Evrópa – hvað nú?

Vésteinn Ólason skrifar

Þeir sem hafa áhuga á að Íslendingar fái tækifæri til að taka upplýsta ákvörðun um aðild eða ekki aðild að Evrópusambandinu (ES) þurfa nú að hugsa sinn gang og draga lærdóma af framgangi málsins hingað til. Hvernig vill þjóðin marka sér stöðu í samfélagi þjóðanna, og hvernig vill hún hafa samband sitt við ES?

Það var fyrirsjáanlegt að málefnaleg umræða, sem ætti að geta leitt til upplýstrar ákvörðunar um slíkt mál, mundi eiga erfitt uppdráttar í aðdraganda alþingiskosninga. Umræðan þarf að vera stöðug og miðast við langtímamarkmið en ekki hagsæld á næsta kjörtímabili, jafnvel næstu mánuðum. Aðdragandi síðustu kosninga er víti til að varast. Þær röksemdir sem mest bar á voru á annan bóginn Grýluröksemdin – ES er Grýla sem ætlar að stinga litla Íslandi í pokann sinn og éta síðan í rólegheitum – en hins vegar gulrótarröksemdin – við verðum tafarlaust x prósentum ríkari ef við göngum í ES.

Langtímaáhrif mikilvæg

Sú fyrri er hlægileg, sú síðari einföldun og skrum.

Um þá fyrri: ES er bandalag fullvalda ríkja sem eru fús að veita Íslandi inngöngu af því að þeim finnst landið menningarlega, félagslega og landfræðilega eiga heima í þessu bandalagi, ef það kýs að vera þar. Langflestum ríkjum ES er þó áreiðanlega alveg sama hvort Ísland gengur inn eða ekki, mörgum finnst bandalagið þegar of stórt. Þvert á móti því sem margir halda fram hefur ES gert mikið til að hjálpa Grikklandi og öðrum skuldakóngum. Hugmyndir um að ES slægist eftir íslenskum auðlindum og aðgangi að norðurslóðum með „innlimun“ Íslands eru fráleitar. Auðlindum sínum og yfirráðum yfir þeim mun landið halda, og ES hefur margar aðrar leiðir til áhrifa og þátttöku í norðurslóðasamstarfi en gegnum aðild Íslands.

Um seinni röksemdina: Ávinningur af inngöngu verður ekki reiknaður út í prósentum. Þótt Ísland gangi í ES mun landið hafa sérstöðu og áfram glíma við vanda sem hlýst af fámenni og dreifbýli – auk ýmiss konar fortíðarvanda. Það eru lausn gjaldeyrismála og langtímaáhrif af þátttöku sem mestu skipta. Vitanlega eru margir andstæðingar aðildar sem ekki veifa Grýlu gömlu. Mér hefur heyrst að þeir segi jafnan: „Ég tel að Íslandi sé betur borgið utan Evrópusambandsins.“ Punktur.

Ég hef ekki heyrt fréttamenn biðja um rök. Síðustu kosningar sýna að litlar líkur eru til að stórir hópar kjósenda muni láta afstöðuna til Evrópuaðildar ráða úrslitum um hvernig þeir kjósa í alþingiskosningum. Vitað er að mjög margir sjálfstæðismenn og eitthvað talsvert af framsóknarmönnum eru hlynntir því að við látum reyna á samninga og hafa jákvæða afstöðu til aðildar miðað við að góðir samningar fáist.

Hvað sem einn og einn maður kann að hafa gert, er ekkert sem bendir til að þessir hópar hafi í nokkrum mæli kosið Samfylkingu eða Bjarta framtíð vegna þessa máls. Björt framtíð kynnti sig þó þannig að þar var fátt sem hefði getað fælt þessa kjósendur frá, þótt þeir hafi af sögulegum og pólitískum ástæðum ekki getað hugsað sér að kjósa Samfylkingu. Í Bjartri framtíð hefði stór hópur slíkra kjósenda frá hægri hins vegar getað haft mikil áhrif á stefnu og svip flokksins. En þetta dugði þeim ekki. Römm er sú taug (og: enginn skyldi Flokkinn styggja, skæð er hans hefnd).

Evrópusinnuðum sjónarmiðum verður að vinna fylgi innan flokka og meðal almennings, og mikilvægt er að kosið sé sérstaklega um aðildarsamning. Slagorð duga skammt Miðað við úrslit kosninganna í vor er augljóst að samningum um Evrópusambandsaðild verður ekki lokið á kjörtímabilinu, þótt maður geti leyft sér að vona að ný ríkisstjórn fremji engin pólitísk og diplómatísk axarsköft í málinu.

Sjálfsagt er líka að viðurkenna að nú eru erfiðir tímar í ES. Vandræði með evruna eru að vísu lítil miðað við vandræðin með íslensku krónuna, en efnahagsvandinn er gríðarlegur og innan langs tíma mun vafalaust verða við honum brugðist með skipulagsbreytingum og sennilega auknu miðstjórnarvaldi á ákveðnum sviðum. Fyrirbæri eins og ES verður alltaf breytilegt og framtíðin að vissu marki ófyrirsjáanleg, en úr því sem komið er, er vitaskuld æskilegt fyrir þá upplýstu umræðu sem hér er lýst eftir að þessi mál skýrist áður en aðild kemst formlega á dagskrá með tilbúnum samningi.

En mikilvægt er að spilla ekki samningsaðstöðu meðan mál eru í biðstöðu. Af hverju skyldum við loka á leiðina til Evrópu eða setja upp óþarfa hindranir, þótt ákvarðanir dragist á langinn? Ekki skyldu menn gleyma því að við erum í EES og þar með háð ES og þróun þess en þó án þeirra áhrifa sem við gætum fengið með þátttöku, áhrifa sem enginn skyldi vanmeta þegar kemur til þeirra sviða sem skipta okkur mestu. Þegar nýir og tiltölulega ungir ráðherrar taka við stjórnartaumum rennur vonandi upp fyrir þeim að slagorð og sjálfbirgingsháttur duga skammt í glímunni við losun gjaldeyrishafta, skuldir þjóðarbúsins og gengissveiflur krónunnar.




Skoðun

Skoðun

Þöggun

Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar

Sjá meira


×