Hverju lofar þú? Kolbrún Hrund Sigurgeirsdóttir skrifar 6. apríl 2025 07:00 Sást þú fréttina í síðustu viku um netsíðuna sem var verið að loka? Hún hét ekki Netflix heldur Kidflix. Hún var ekki aðgengileg í sjónvarpinu heldur var hún falin á netinu. Hún var þó afar virk og teygði sig til margra landa. Á þessari síðu voru 72.000 myndbönd og að meðaltali komu rúmlega 3 myndbönd inn á síðuna á hverjum klukkutíma. En af hverju var henni þá lokað? Jú vegna þess að öll myndböndin innihéldu barnaníðsefni og meðfram lokun hennar voru tæplega 80 manns handteknir í 38 löndum, þar á meðal tveir á Íslandi! Hvaða börn má finna í þessum 72.000 myndböndum? Hvernig lentu þau í þessum aðstæðum? Hvar var samfélagið sem átti að gæta þeirra? Í nánast hverri viku birtast fréttir um kynferðisofbeldi gegn börnum á Íslandi. Það er bæði óþægileg og óþolandi staðreynd. Sérstaklega þar sem við vitum að einungis lítið brot af kynferðisbrotamálum rata í fréttirnar. Flest málin koma nefnilega ekki upp á yfirborðið. Það er ómögulegt að vita heildarfjölda þeirra barna sem hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi á Íslandi. Hér er tölfræði sem gefur okkur þó einhverja hugmynd um stöðuna: Tilkynningar til lögreglu um kynferðisofbeldi gegn börnum voru 126 árið 2024 og tilkynningar um barnaníð (ljósmyndir/myndbönd) voru 40. 52,1% allra þeirra sem leituðu til Stígamóta árið 2023 voru að vinna úr kynferðisofbeldi sem þau urðu fyrir sem börn. Þar af voru tæplega 30% eða um 200 manneskjur innan við 10 ára þegar brotið átti sér stað! Um 250 börn í 8.-10. bekk á Íslandi svöruðu því játandi, vorið 2024, að fullorðin manneskja eða a.m.k. fimm árum eldri hefði haft munnmök eða samfarir við þau. Innan við helmingur þessara 250 barna segist hafa sagt einhverjum fullorðnum frá ofbeldinu. Fullorðnir sem beita börn kynferðisofbeldi vita að ofbeldi þrífst í þögn. Þeir velja því oftast barn sem þeir þekkja, eiga auðvelt með að stjórna og vita að er ólíklegt til að segja frá. Sum börn segja ekki frá fyrr en mörgum árum seinna, önnur segja aldrei frá og bera sársaukann og umfangsmiklar afleiðingarnar alein. Það er þó ljóst að sum börn reyna að segja frá en fá ekki áheyrn eða frásagnir þeirra teljast ekki nógu alvarlegar til viðbragða. Sum börn óttast að vera ekki trúað og enn önnur upplifa skömm og telja sig sjálf bera ábyrgð á ofbeldinu. Svo eru börn sem eru neydd til að geyma ofbeldið sem leyndarmál og mega sæta ýmsum hótunum segi þau frá. Það er afar auðvelt að nálgast börn í gegnum netið og það færist í aukana að fullorðnir nýti samfélagsmiðla og tölvuleiki í þeim tilgangi að kynnast ókunnugum börnum. Með tælingu getur hinn fullorðni vingast við og jafnvel myndað traust á milli sín og ókunnugs barns eða unglings. Ef það gengur vel veit hann að mun einfaldara verður að nálgast barnið í þeim tilgangi að brjóta kynferðislega gegn því. Ný skýrsla á vegum Evrópusambandsins um alvarlega skipulagða glæpastarfsemi spáir því að þessi tegund glæpa eigi aðeins eftir að aukast og versna á komandi misserum. Börnin verða yngri, ofbeldið grófara og einfaldara er að dulkóða og fela það. Það eru ekki bara skrímsli sem grípa tækifærin og fá útrás fyrir kynferðislegar hvatir sínar með börnum. Gerendur geta jafnvel verið ástvinir okkar, ættingjar, félagar, samstarfsaðilar eða nágrannar. Við verðum að þora að líta okkur nær. Er ekki tímabært að samfélagið taki höndum saman til að vernda börn betur? Við getum öll gert eitthvað, við getum lofað að við munum hlusta, trúa, bregðast við, styðja og tilkynna. Við getum lofað að kynna okkur hætturnar á netinu, að þekkja rauðu flöggin og vita hvaða úrræði eru í boði. Ég lofa að tala upphátt um kynferðisofbeldi gegn börnum þó það sé óþægilegt, ég lofa að fræða bæði börn, ungmenni og fullorðna og veita ráðgjöf til þeirra sem þess óska. Hverju lofar þú? Höfundur er verkefnastýra ofbeldisforvarna- og kynheilbrigðismála hjá Barnaheillum. Heimildir: Stígamót. (2023). Ársskýrsla. https://stigamot.is/wp-content/uploads/2024/05/Stigamot_Arsskyrsla_2023_lokaeintak.pdf Lögreglan. (2024). Kynferðisbrot. https://www.logreglan.is/wp-content/uploads/2024/09/Kynferdisbrot-Aukaadild-og-sakb.-fyrir-ytri-vef-2024-jan-jun-2.pdf Menntavísindastofnun. 2024. Íslenska æskulýðsrannsóknin, farsældarvísar grunnskóla. https://iae.is/wp-content/uploads/2024/11/IAEgrunnsk24_landskyrsla_loka.pdf https://www.europol.europa.eu/cms/sites/default/files/documents/EU-SOCTA-2025.pdf Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ofbeldi gegn börnum Kynferðisofbeldi Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir skrifar Skoðun Lýst eftir afstöðu Viðreisnar til ríkisstyrkja Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Vegferð menntunar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Sjá meira
Sást þú fréttina í síðustu viku um netsíðuna sem var verið að loka? Hún hét ekki Netflix heldur Kidflix. Hún var ekki aðgengileg í sjónvarpinu heldur var hún falin á netinu. Hún var þó afar virk og teygði sig til margra landa. Á þessari síðu voru 72.000 myndbönd og að meðaltali komu rúmlega 3 myndbönd inn á síðuna á hverjum klukkutíma. En af hverju var henni þá lokað? Jú vegna þess að öll myndböndin innihéldu barnaníðsefni og meðfram lokun hennar voru tæplega 80 manns handteknir í 38 löndum, þar á meðal tveir á Íslandi! Hvaða börn má finna í þessum 72.000 myndböndum? Hvernig lentu þau í þessum aðstæðum? Hvar var samfélagið sem átti að gæta þeirra? Í nánast hverri viku birtast fréttir um kynferðisofbeldi gegn börnum á Íslandi. Það er bæði óþægileg og óþolandi staðreynd. Sérstaklega þar sem við vitum að einungis lítið brot af kynferðisbrotamálum rata í fréttirnar. Flest málin koma nefnilega ekki upp á yfirborðið. Það er ómögulegt að vita heildarfjölda þeirra barna sem hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi á Íslandi. Hér er tölfræði sem gefur okkur þó einhverja hugmynd um stöðuna: Tilkynningar til lögreglu um kynferðisofbeldi gegn börnum voru 126 árið 2024 og tilkynningar um barnaníð (ljósmyndir/myndbönd) voru 40. 52,1% allra þeirra sem leituðu til Stígamóta árið 2023 voru að vinna úr kynferðisofbeldi sem þau urðu fyrir sem börn. Þar af voru tæplega 30% eða um 200 manneskjur innan við 10 ára þegar brotið átti sér stað! Um 250 börn í 8.-10. bekk á Íslandi svöruðu því játandi, vorið 2024, að fullorðin manneskja eða a.m.k. fimm árum eldri hefði haft munnmök eða samfarir við þau. Innan við helmingur þessara 250 barna segist hafa sagt einhverjum fullorðnum frá ofbeldinu. Fullorðnir sem beita börn kynferðisofbeldi vita að ofbeldi þrífst í þögn. Þeir velja því oftast barn sem þeir þekkja, eiga auðvelt með að stjórna og vita að er ólíklegt til að segja frá. Sum börn segja ekki frá fyrr en mörgum árum seinna, önnur segja aldrei frá og bera sársaukann og umfangsmiklar afleiðingarnar alein. Það er þó ljóst að sum börn reyna að segja frá en fá ekki áheyrn eða frásagnir þeirra teljast ekki nógu alvarlegar til viðbragða. Sum börn óttast að vera ekki trúað og enn önnur upplifa skömm og telja sig sjálf bera ábyrgð á ofbeldinu. Svo eru börn sem eru neydd til að geyma ofbeldið sem leyndarmál og mega sæta ýmsum hótunum segi þau frá. Það er afar auðvelt að nálgast börn í gegnum netið og það færist í aukana að fullorðnir nýti samfélagsmiðla og tölvuleiki í þeim tilgangi að kynnast ókunnugum börnum. Með tælingu getur hinn fullorðni vingast við og jafnvel myndað traust á milli sín og ókunnugs barns eða unglings. Ef það gengur vel veit hann að mun einfaldara verður að nálgast barnið í þeim tilgangi að brjóta kynferðislega gegn því. Ný skýrsla á vegum Evrópusambandsins um alvarlega skipulagða glæpastarfsemi spáir því að þessi tegund glæpa eigi aðeins eftir að aukast og versna á komandi misserum. Börnin verða yngri, ofbeldið grófara og einfaldara er að dulkóða og fela það. Það eru ekki bara skrímsli sem grípa tækifærin og fá útrás fyrir kynferðislegar hvatir sínar með börnum. Gerendur geta jafnvel verið ástvinir okkar, ættingjar, félagar, samstarfsaðilar eða nágrannar. Við verðum að þora að líta okkur nær. Er ekki tímabært að samfélagið taki höndum saman til að vernda börn betur? Við getum öll gert eitthvað, við getum lofað að við munum hlusta, trúa, bregðast við, styðja og tilkynna. Við getum lofað að kynna okkur hætturnar á netinu, að þekkja rauðu flöggin og vita hvaða úrræði eru í boði. Ég lofa að tala upphátt um kynferðisofbeldi gegn börnum þó það sé óþægilegt, ég lofa að fræða bæði börn, ungmenni og fullorðna og veita ráðgjöf til þeirra sem þess óska. Hverju lofar þú? Höfundur er verkefnastýra ofbeldisforvarna- og kynheilbrigðismála hjá Barnaheillum. Heimildir: Stígamót. (2023). Ársskýrsla. https://stigamot.is/wp-content/uploads/2024/05/Stigamot_Arsskyrsla_2023_lokaeintak.pdf Lögreglan. (2024). Kynferðisbrot. https://www.logreglan.is/wp-content/uploads/2024/09/Kynferdisbrot-Aukaadild-og-sakb.-fyrir-ytri-vef-2024-jan-jun-2.pdf Menntavísindastofnun. 2024. Íslenska æskulýðsrannsóknin, farsældarvísar grunnskóla. https://iae.is/wp-content/uploads/2024/11/IAEgrunnsk24_landskyrsla_loka.pdf https://www.europol.europa.eu/cms/sites/default/files/documents/EU-SOCTA-2025.pdf
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun