Ákvörðun stjórnvalda leiðir til þess að endurhæfing fyrir ungt fólk verður lögð af! Guðbjörg Pálsdóttir, Laufey Elísabet Gissurardóttir, Magnús Þór Jónsson, Steinunn Bergmann og Þóra Leósdóttir skrifa 19. mars 2025 15:30 Undirritaðir formenn fagfélaga innan heilbrigðis- og menntagreina harma þá grafalvarlegu stöðu sem upp er komin og varðar geðendurhæfingu ungs fólks sem nýtur þjónustu Janusar endurhæfingar. Við lýsum yfir djúpum áhyggjum af stöðu og heilsu unga fólksins sem býr við flókinn og fjölþættan vanda. Samkvæmt sameiginlegri yfirlýsingu Sjúkratrygginga Íslands, fyrir hönd heilbrigðisráðuneytisins og VIRK starfsendurhæfingarsjóðs þann 3. mars, verður gildandi þjónustusamningur ekki endurnýjaður. Janus endurhæfing sem hefur rekið starfsemi sína í 25 ár hefur nú sagt upp öllu starfsfólki og eru nauðbeygð til að skella í lás 1. júní næstkomandi. Ekkert sambærilegt úrræði til staðar Hjá Janusi er veitt þverfagleg geðendurhæfing sem hefur sannað gildi sitt með því að veita ungu fólki sem glímir við alvarlegan vanda er hamlar þátttöku þeirra í daglegu lífi, þverfaglegan stuðning, úrræði og tækifæri til að taka virkan þátt í samfélaginu. Ýmislegt liggur að baki svo sem þroskaraskanir, geðrænar áskoranir, áföll og viðkvæm félagsleg staða. Mörg eru á einhverfurófi og hafa komið að lokuðum dyrum víðast hvar í kerfinu eftir að grunn- eða framhaldsskóla sleppir. Unga fólkið á oft langa sögu um félagslega einangrun og vanlíðan auk þess sem þátttaka í námi eða vinnu hefur verið takmörkuð. Óvissan um framtíðina veldur alvarlegu bakslagi í færni og líðan. Sérstaða geðendurhæfingar á vegum Janusar er sú að þjónustan er einstaklingsmiðuð, heildstæð og samþætt, veitt af fagfólki með sérþekkingu á málaflokknum. Má þar nefna félagsráðgjafa, geðlækna, iðjuþjálfa og sálfræðinga. Starfsemin er öll undir sama þaki og staðsetning í nálægð við almenningssamgöngur. Byggt á vísindum Þjónusta Janusar byggir á gagnreyndum aðferðum endurhæfingar og nýjustu þekkingu. Nýsköpun og þróun er í forgrunni þar sem nýttar eru tæknilausnir til að bæta aðferðir, þjónustuferli og skilvirkni. Áhersla er lögð á að efla færni þáttakenda til að lifa sjálfstæðu og innihaldsríku lífi, miðað við þarfir og aðstæður hvers og eins. Þekkt er að endurhæfing hjá þessum hópi tekur lengri tíma en almennt gerist, ferlið er brothættara og þörf er fyrir öflugri stuðning og eftirfylgd. Í öllu endurhæfingarferlinu er unnið í nánu samstarfi fagfólks, þátttakanda og aðstandenda hans. Markmiðið er að útskrifa þátttakendur þegar það er raunhæft og nám, atvinna eða virk atvinnuleit taki við. Á undanförnum árum hafa að jafnaði 50-60% þátttakenda náð markmiðum sínum, sjá hér. Fjárfestum í unga fólkinu Við þurfum sem samfélag að gera betur til að mæta þörfum ungs fólks í viðkvæmri stöðu. Þau sem hvorki eru í vinnu eða námi, NEET hópurinn (e.Not in Education, Employment, or Training) er um 6% fólks á aldrinum 16-29 ára, sjá hér. Ef ekkert er að gert getur samfélagslegur kostnaður numið allt að 1-2% af landsframleiðslu. Á Íslandi gæti þessi tala hlaupið átugum milljarða króna árlega. Það er bæði félagslega og efnahagslega skynsamlegt að fjárfesta í endurhæfingu og stuðningi við þennan hóp ungs fólks. Starfsemi eins og Janus endurhæfing, getur skilað margföldum samfélagslegum ávinningi. Skorað er á ríkisstjórn Íslands að standa við stefnuyfirlýsingar sínar og veita nægjanlegu fjármagni til áframhaldandi reksturs Janusar endurhæfingar. Þannig er unnt að tryggja starfstengda geðendurhæfingu fyrir ungt fólk með fjölþættar áskoranir! Verði þetta mikilvæga úrræði lagt niður mun ómetanleg fagþekking og reynsla tapast. Höfundar eru Guðbjörg Pálsdóttir, formaður Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga, Laufey Elísabet Gissurardóttir, formaður Þroskaþjálfafélags Íslands, Magnús Þór Jónsson, formaður Kennarasambands Íslands, Steinunn Bergmann, formaður Félagsráðgjafafélags Íslands og Þóra Leósdóttir, formaður Iðjuþjálfafélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Geðheilbrigði Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Mest lesið Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Undirritaðir formenn fagfélaga innan heilbrigðis- og menntagreina harma þá grafalvarlegu stöðu sem upp er komin og varðar geðendurhæfingu ungs fólks sem nýtur þjónustu Janusar endurhæfingar. Við lýsum yfir djúpum áhyggjum af stöðu og heilsu unga fólksins sem býr við flókinn og fjölþættan vanda. Samkvæmt sameiginlegri yfirlýsingu Sjúkratrygginga Íslands, fyrir hönd heilbrigðisráðuneytisins og VIRK starfsendurhæfingarsjóðs þann 3. mars, verður gildandi þjónustusamningur ekki endurnýjaður. Janus endurhæfing sem hefur rekið starfsemi sína í 25 ár hefur nú sagt upp öllu starfsfólki og eru nauðbeygð til að skella í lás 1. júní næstkomandi. Ekkert sambærilegt úrræði til staðar Hjá Janusi er veitt þverfagleg geðendurhæfing sem hefur sannað gildi sitt með því að veita ungu fólki sem glímir við alvarlegan vanda er hamlar þátttöku þeirra í daglegu lífi, þverfaglegan stuðning, úrræði og tækifæri til að taka virkan þátt í samfélaginu. Ýmislegt liggur að baki svo sem þroskaraskanir, geðrænar áskoranir, áföll og viðkvæm félagsleg staða. Mörg eru á einhverfurófi og hafa komið að lokuðum dyrum víðast hvar í kerfinu eftir að grunn- eða framhaldsskóla sleppir. Unga fólkið á oft langa sögu um félagslega einangrun og vanlíðan auk þess sem þátttaka í námi eða vinnu hefur verið takmörkuð. Óvissan um framtíðina veldur alvarlegu bakslagi í færni og líðan. Sérstaða geðendurhæfingar á vegum Janusar er sú að þjónustan er einstaklingsmiðuð, heildstæð og samþætt, veitt af fagfólki með sérþekkingu á málaflokknum. Má þar nefna félagsráðgjafa, geðlækna, iðjuþjálfa og sálfræðinga. Starfsemin er öll undir sama þaki og staðsetning í nálægð við almenningssamgöngur. Byggt á vísindum Þjónusta Janusar byggir á gagnreyndum aðferðum endurhæfingar og nýjustu þekkingu. Nýsköpun og þróun er í forgrunni þar sem nýttar eru tæknilausnir til að bæta aðferðir, þjónustuferli og skilvirkni. Áhersla er lögð á að efla færni þáttakenda til að lifa sjálfstæðu og innihaldsríku lífi, miðað við þarfir og aðstæður hvers og eins. Þekkt er að endurhæfing hjá þessum hópi tekur lengri tíma en almennt gerist, ferlið er brothættara og þörf er fyrir öflugri stuðning og eftirfylgd. Í öllu endurhæfingarferlinu er unnið í nánu samstarfi fagfólks, þátttakanda og aðstandenda hans. Markmiðið er að útskrifa þátttakendur þegar það er raunhæft og nám, atvinna eða virk atvinnuleit taki við. Á undanförnum árum hafa að jafnaði 50-60% þátttakenda náð markmiðum sínum, sjá hér. Fjárfestum í unga fólkinu Við þurfum sem samfélag að gera betur til að mæta þörfum ungs fólks í viðkvæmri stöðu. Þau sem hvorki eru í vinnu eða námi, NEET hópurinn (e.Not in Education, Employment, or Training) er um 6% fólks á aldrinum 16-29 ára, sjá hér. Ef ekkert er að gert getur samfélagslegur kostnaður numið allt að 1-2% af landsframleiðslu. Á Íslandi gæti þessi tala hlaupið átugum milljarða króna árlega. Það er bæði félagslega og efnahagslega skynsamlegt að fjárfesta í endurhæfingu og stuðningi við þennan hóp ungs fólks. Starfsemi eins og Janus endurhæfing, getur skilað margföldum samfélagslegum ávinningi. Skorað er á ríkisstjórn Íslands að standa við stefnuyfirlýsingar sínar og veita nægjanlegu fjármagni til áframhaldandi reksturs Janusar endurhæfingar. Þannig er unnt að tryggja starfstengda geðendurhæfingu fyrir ungt fólk með fjölþættar áskoranir! Verði þetta mikilvæga úrræði lagt niður mun ómetanleg fagþekking og reynsla tapast. Höfundar eru Guðbjörg Pálsdóttir, formaður Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga, Laufey Elísabet Gissurardóttir, formaður Þroskaþjálfafélags Íslands, Magnús Þór Jónsson, formaður Kennarasambands Íslands, Steinunn Bergmann, formaður Félagsráðgjafafélags Íslands og Þóra Leósdóttir, formaður Iðjuþjálfafélags Íslands.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun