Rýnt í stöðuna í Úkraínu: Í vand­ræðum í Kúrsk en bætt staða í austri

Yfirráðasvæði Úkraínumanna í Kúrsk hefur dregist hægt og þétt saman frá því snemma eftir að þeir gerðu skyndiárás yfir landamærin inn í Rússland í sumar. Rússar hafa notið aðstoðar hermanna frá Norður-Kóreu við að reka Úkraínumenn á brott.

Úkraínskir hermenn hafa þó haldið bænum Sudzha um nokkuð skeið en fyrr í þessum mánuði byrjuðu Rússar að gera tíðar árásir á helstu birgðaflutningaleið Úkraínumanna inn í bærinn og hefur það gert varnir hans erfiðar.

Rússneskir og norðurkóreskir hermenn eru sagðir hafa sótt inn í Sudzha munu harðir bardagar eiga sér stað þar. Yfirmaður herafla Úkraínu gaf í skyn í gær að úkraínskir hermenn hefðu hörfað í Kúrsk, til að koma í veg fyrir að vera umkringdir.

Í greiningu bandarísku hugveitunnar Institute for the study of war segir að árásir Rússa hafi orðið mun umfangsmeiri þann 6. mars eða einum degi eftir að Donald Trump, forseti Bandaríkjanna, lýsti því yfir að Bandaríkjamenn væru hættir að deila upplýsingum úr eftirliti Bandaríkjamanna á svæðinu með Úkraínumönnum.

Haft hefur verið eftir úkraínskum heimildarmönnum í fjölmiðlum að ákvörðun Trumps hafi komið mest niður á aðgerðum Úkraínumanna í Kúrsk. Um er að ræða upplýsingar um staðsetningu og flutninga rússneskra hermanna, svo eitthvað sé nefnt.

Heimildarmaður New York Times í bandaríska hernum sagði stöðvun upplýsingaflæðisins hafa komið verulega niður á getu Úkraínumanna til að vita hvar rússneskir hermenn safnasst saman og undirbúa árásir, auk þess sem þeir hafa átt erfiðara með að gera árásir á mikilvæg skotmörk handan víglínunnar.

Á einni vinsælli síðu rússneskra herbloggara kom fram á mánudaginn að undanfarna fjóra daga hefðu rússneskir hermenn náð meiri árangri í Kúrsk en þeir hefðu náð á tveimur mánuðum þar áður.

Staða Úkraínu betri í austri

Á sama tíma berast fregnir af því að hægt hafi verulega á árásum Rússa í austurhluta Úkraínu. Þar hafa úkraínskir hermenn verið að gera gagnárásir gegn Rússum suður af Pokrovsk og frelsað nokkrar landspildur en þó ekki umfangsmiklar.

Rússneskar hersveitir hafa átt í umfangsmiklum og tíðum árásum í meira en ár. Þar hafa þeir sótt mjög hægt fram og eru Rússar sagðir hafa orðið fyrir miklu mannfalli og misst fjölda skrið- og bryndreka.

Úkraínumenn hafa fundið veikleika á línum Rússa í austurhluta Úkraínu en hafa átt erfitt með að nýta sér þá almennilega vegna manneklu og skorts á skotfærum.

Þá berast fregnir af hörðum bardögum á götum Toretsk þar sem Rússar hafa reynt að reka Úkraínumenn á brott í um átta mánuði. Bardagar í Toretsk gerast í miklu návígi þar sem hermenn berjast skjóta á hvorn annan milli bygginga eða jafnvel herbergja.

Þar hefur Úkraínumönnum einnig tekist að gera smáar en vel heppnaðar gagnárásir gegn Rússum á undanförnum dögum og vikum.

Kvarta undan truflunum á svifsprengjum

Í samtali við New York Times segir sérfræðingurinn Michael Kofman, sem fer í reglulega rannsóknarferðir til Úkraínu, að hægagang Rússa í austurhluta Úkraínu undanfarna mánuði megi meðal annars rekja til veðurs, manneklu og þreytu í röðum Rússa og þess að Úkraínumenn hafi aðlagast árásum Rússa og bætt varnir sínar.

Rússneskir herbloggarar hafa sömuleiðis kvartað yfir því að mannekla hafi leikið Rússa grátt í austurhluta Úkraínu og að Úkraínumenn hafi fundið leið til að trufla staðsetningarbúnað svifsprengja. Það eru stórar sprengjur sem Rússar hafa beitt um langt skeið með nokkuð góðum árangri.

Kofman segir þó að enn sé of snemmt að segja til um hvort Úkraínumenn hafi náð að stöðva sókn Rússa í bili, þó staða Úkraínumanna hafi batnað.

Úkraínskir hermenn segjast þó eiga von á frekari árásum Rússa, sem vilji reyna að nýta sér það að Donald Trump, forseti Bandaríkjanna, hafi stöðvað flæði hernaðaraðstoðar til Úkraínu og deilingu upplýsinga.

Hér að neðan á kortum frá bandarísku hugveitunni Institute for the Study of War má sjá hvar helst hefur verið barist að undanförnu. Ítarlegra yfirlit yfir stöðuna á víglínunni má finna á vef sem kallast Deepstate.

Trump, Pútín og „einræðisherrann“

Vólódímír Selenskí, forseti Úkraínu, er nú staddur í Jeddah í Sádi-Arabíu, þar sem hann mun taka þátt í viðræðum við bandaríska erindreka sem hefjast í dag. Það er eftir að samband ríkjanna hefur beðið mikla hnekki frá því Donald Trump tók við embætti forseta.

Þar vill Selenskí sannfæra Bandaríkjamenn um að byrja á nýjan leik að senda Úkraínumönnum hernaðaraðstoð og sannfæra Trump sérstaklega um að Úkraínumenn vilja binda enda á stríðið.

Trump hefur ítrekað dregið það í efa, þó það sé rangt.

„Ég vil að þeir vilji frið. Hingað til hafa þeir ekki sýnt það eins og þeir ættu,“ sagði Trump til dæmis á sunnudaginn.

Sjá einnig: Þykir leiðin­legt hvernig fundurinn fór

Frá því hann tók við embætti forseta hefur Donald Trump ítrekað básúnað áróður Rússa í tengslum við innrásina í Úkraínu. Hann hefur farið með fjölmörg ósannindi um stríðið og Selenskí og neitað að gagnrýna Vladimír Pútín, forseta Rússlands.

Sjá einnig: Tals­maður Pútíns hrósar Rubio fyrir um­mæli um leppastríð

Forsetinn bandaríski hefur haldið því fram að Úkraínumenn beri ábyrgð á innrás Rússlands og hefur hann sagt að hann vilji „endurstilla“ samskipti Bandaríkjanna og Rússlands. Á sama tíma og hann hefur beitt Úkraínumenn miklum þrýstingi til að leita friðar virðist Trump ekki hafa þrýst nokkuð á Rússa. Þess í stað hefur hann frekar gefið eftir gagnvart þeim.

Sjá einnig: Hegseth fyrir­skipar hlé á netaðgerðum gegn Rússum

Þá greiddu Bandaríkjamenn atkvæði með Rússum, Belarús og Norður-Kóreu, svo einhver ríki séu nefnd, á allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna á dögunum. Atkvæðin voru gegn ályktun til stuðnings fullveldi Úkraínu þegar þrjú ár voru liðin frá innrásinni þann 24. febrúar.

Seinna lögðu erindrekar Bandaríkjanna fram ályktun í öryggisráði Sameinuðu þjóðanna þar sem kallað var eftir endalokum stríðsins en ályktunin innihélt enga gagnrýni í garð Rússlands.

Skömmu áður hafði Trump staðið í vegi þess að G7 ríkin sendu út sameiginlega yfirlýsingu vegna innrásarinnar og var það vegna þess að Bandaríkjamenn þvertóku fyrir það að Rússar yrðu nefndir „árásaraðilar“ í yfirlýsingunni.

Trump hefur einnig kallað Selenskí einræðisherra og hafa fregnir borist af því að hann vilji ekki opna á flæði hernaðaraðstoðar handa Úkraínumönnum aftur fyrr en Selenskí hefur stigið til hliðar eða haldið kosningar.

Selenskí er ekki einræðisherra. Hann var lýðræðislega kosinn í Úkraínu og nýtur stuðnings rúmlega helmings íbúa ríkisins, ef marka má kannanir. Ráðamenn í alræðisríkinu Rússlandi hafa ítrekað haldið því fram að hann sé umboðslaus þar sem hann er ekki búinn að halda nýjar kosningar, þar sem kjörtímabili hans ætti að vera lokið.

Stjórnarskrá Úkraínu heimilar ekki kosningar á stríðstímum á meðan herlög eru í gildi og Úkraínumenn segja að það að halda kosningar yrði gífurlega erfitt með tilliti til átakanna, að stór hluti Úkraínu hafi verið hernuminn og að milljónir hafi flúið land.

Það að halda kosningar gætu valdið mikilli óreiðu og hafa leiðtogar stjórnarandstöðunnar í Úkraínu og pólitískir andstæðingar Selenskís tekið undir þessi sjónarmið.

Kyrylo Budanov, yfirmaður leyniþjónustu úkraínska hersins, sagði í viðtali í vikunni að Pútín vildi „pásu“ á átökunum til að byggja upp styrk hersins á nýjan leik og til að draga úr kostnaði vegna stríðsins. Það kostaði Rússa gífurlegar upphæðir á hverjum degi.

Friður en ekki nýtt stríð

Þá komum við aftur að því að Trump hefur gefið í skyn að Úkraínumenn vilji ekki frið. Spurningin er ekki hvort þeir vilji frið, heldur hvernig sá friður á að vera og hversu lengi hann á að vara.

Lengi hefur verið ljóst að Úkraínumenn séu tilbúnir til að gefa eftir landsvæði fyrir frið. Þeir segja þó að slíkum samningum þurfi að fylgja góðar og bindandi öryggistryggingar, til að tryggja að Rússar verji ekki næstu árum í að byggja upp heri sína á nýjan leik og gera aðra innrás.

Til þess eru öryggistryggingar nauðsynlegar og vilja Úkraínumenn helst fá aðild að Atlantshafsbandalaginu. Það hafa Bandaríkjamenn, Ungverjar og aðrir lýst yfir að þeir styðji ekki.

Án öryggistrygginga yrði fátt sem kæmi í veg fyrir að Rússar byggi hers sinn upp aftur á þremur til sjö árum, samkvæmt embættismönnum í ESB og NATO, og geri aftur innrás í Úkraínu. Ekkert bendir til þess að Pútín hafi látið af þeim markmiðum sínum að ná fullum tökum á Úkraínu.

Rússar væru í betri stöðu en Úkraínumenn til að byggja upp efnahag sinn og her á nýjan leik, vegna þeirra miklu skemmda sem árásir Rússa hafa valdið í Úkraínu. Erfitt gæti verið fyrir Úkraínu að stöðva aðra innrás við slíkar kringumstæður.

Úkraínumenn óttast líka að án góðra öryggistryggingarmuni reynast erfitt að fá þá fjölmörgu Úkraínumenn sem hafa flúið land aftur heim.

Financial Times segir Selenskí hafa sagt leiðtogum ESB í síðustu viku að hann vildi þróa grun að samkomulagi við Rússa í samvinnu með Bandaríkjamönnum. Sá grunnur gæti svo leitt til annarra samkomulaga eins og viðskiptasamkomulags við Bandaríkjamenn sem erfiðlega hefur gengið að skrifa undir og öryggistrygginga.

Hann vonast einnig til þess að það gæti leitt til stöðvunar á loftárásum, árásum á sjó, fangaskiptum og til þess að Rússar skili þeim þúsundum úkraínskra barna sem þeir hafa rænt. Þannig væri hægt að byggja upp traust milli þeirra.

Hernaðaruppbygging í Evrópu

Framganga Trumps og yfirlýsingar hans um að bæta samskiptin við Rússland hafa vakið miklar áhyggjur víða í Evrópu. Leiðtogar Evrópusambandsins komu saman á neyðarfundi á dögunum og ákváðu að fara í umfangsmikla hernaðaruppbyggingu, samhliða því að auka hergagnaframleiðslu í heimsálfunni til muna.

ESB ætlar að verja allt að átta hundruð milljörðum evra til varnarmála og hergagnaframleiðslu á næstu árum. Þar til viðbótar ætla einstök ríki að fara í eigin fjárútlát til varnarmála.

Markmiðið er að gerbreyta öryggiskerfi Evrópu og reiða mun minna á Bandaríkin en áður hefur verið gert.

Bæði herir Evrópu og hergagnaiðnaður heimsálfunnar hafa séð betri tíma. Frá því kalda stríðinu lauk á tíunda áratug síðustu aldar hafa ráðamenn í Evrópu varið sífellt minni fjármunum til varnarmála og hergagnaframleiðslu.

Takist Úkraínumönnum ekki að fá Bandaríkjamenn til að opna aftur á flæði hergagna til Úkraínu er óljóst hvort Evrópa hafi burði til að fylla upp í það holrúm sem Bandaríkin myndu skilja eftir sig. Það á sérstaklega við þegar kemur að skotfærum fyrir stórskotalið og flugskeytum í loftvarnarkerfi, sem eru Úkraínumönnum nauðsynleg.

Úkraínumenn framleiða sjálfir um þriðjung þeirra hergagna sem þeir nota.

Evrópa hefur þar að auki ekki burði til að taka við eftirliti og upplýsingaöflun á og við víglínuna í Úkraínu og í Rússlandi. Á ensku kallast þetta „ISR“ eða „Intelligence, Survailance og Reconnaissance“ og snýst í einföldu máli sagt um að vita hver er hvar og hvað hann er að gera þar.

Á þessu sviði er ekki nokkur aðili með tærnar þar sem Bandaríkjamenn eru með hælana.

Undirbúa friðargæslu Evrópuríkja

Fáist engar öryggistryggingar hafa ráðamenn nokkurra ríkja í Evrópu sagst tilbúnir til að senda hermenn til Úkaraínu, þar sem þeim yrði ætlað að tryggja friðinn. Meðal þeirra eru Bretar og Frakkar en Danir hafa einnig sagst tilbúnir til að koma að friðargæslu.

Lars Lokke Rasmussen, utanríkisráðherra Danmerkur, tilkynnti í vikunni að ef þörf væri á evrópskum hermönnum í Úkraínu, væru Danir tilbúnir til að taka þátt í því. Þetta sagði hann eftir fund með utanríkismálanefnd danska þingsins á mánudaginn, samkvæmt frétt AFP fréttaveitunnar.

Hvorki Rasmussen né Troels Lund Poulsen, varnarmálaráðherra, sögðu nánar frá því með hvaða hætti aðkoma Danmerkur að friðargæslu gæti verið.

Sjá einnig: Ætla að senda alla pólska menn í herþjálfun

Ráðamenn í Bretlandi og Frakklandi hafa sagt að til þess að tryggja friðinn nægilega vel, væri nauðsynlegt að Bandaríkin myndu koma að friðargæslu með einhverjum hætti. Trump hefur þó sagt að hann sé ekki tilbúinn til þess og segir Evrópu þurfa að tryggja friðinn.

Sama hvernig þessi friðargæsla getur farið fram þarf þó fyrst að semja um frið. Þá hafa talsmenn Pútíns ítrekað á undanförnum vikum að Rússar myndu aldrei sætta sig við veru vestrænna hermanna í Úkraínu.

Tíðar árásir á borgir og bæi

Árásir á úkraínskar borgir og bæi hafa verið tíðar en umfang þeirra virðist verða sífellt meira. Úkraínumenn segja reglulega frá því að Rússar hafi notast við metfjölda sjálfsprengidróna til árásanna og notast þeir einnig við stýri- og skotflaugar.

Sjá einnig: Ellefu drepnir í loft­á­rásum Rússa í Austur-Úkraínu

Um helgina gerðist það að Rússar skutu skotflaugum að íbúðarhúsum og þegar viðbragðsaðilar voru komnir á vettvang lentu fleiri skotflaugar þar. Árásir sem þessar, sem beinast að viðbragðsaðilum, hafa Rússar gert áður í Úkraínu en þær voru einnig mjög tíðar í Sýrlandi þegar Rússar gerðu loftárásir þar.

Úkraínumenn hafa einnig gert tiltölulega margar árásir í Rússlandi að undanförnu. Þar hafa þeir notast við eigin dróna og hafa árásirnar að mestu beinst að olíuframleiðslu í Rússlandi.

Nú í morgun hafa borist fregnir af nokkuð umfangsmikilli árás Úkraínumanna í Rússlandi. Árásin beindist að miklu leyti að Moskvu og ku vera sú stærsta á borgina hingað til. Talsmenn varnarmálaráðuneytis Rússlands segja rúmlega þrjú hundruð dróna hafa verið skotna niður og að 91 hafi verið flogið að Moskvu. Þar er einn sagður hafa látið lífið, samkvæmt frétt rússnesku fréttaveitunnar RIA, sem rekin er af ríkinu.