Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar 4. nóvember 2024 11:45 Mikið hefur verið rætt um þörfina á húsnæði sem hefur bara aukist með árunum. Þörfin hefur farið sívaxandi eftir því sem landsmönnum fjölgar. Mesta fjölgunin er innflutningur vinnuafls og svo bætast við aðrir innflytjendur auk eðlilegrar fjölgunar Íslendinga sem og breyting í aldursdreifingu. Það er því engin furða að aðalskipulög sveitarfélaga taki ekki mið af þessum fjölda. Í dag eru um 4 þúsund eignir til sölu á markaði á höfuðborgarsvæðinu. Af þeim eru aðeins um 230 eignir sem eru undir 60 milljónum. Það er því húsnæðisverð og kjör húsnæðislána sem valda því að landsmenn finna ekki eign við hæfi. Íbúar þurfa ekki aðeins húsnæði, það þarf innviði og útisvæði. Í dag er fjölgun íbúa á höfuðborgarsvæðinu farin að hafa mikil áhrif á útivistarsvæði eins og Heiðmörk, Hvaleyrarvatn Víðistaðavatn og Elliðaárdal. Bílastæðin við útivistaperlurnar eru oftast full á hverjum degi og álagið á göngusvæðin mikið. Vistvænar byggingar og lítið kolefnisfótspor eru tvennt af því sem stefnt er að í skipulagsmálum Þar með er þétting byggðar talin lausn vandans. Þétting byggðar hjálpar til að koma fyrir fleiri íbúðum og starfsemi á minna svæði og það minnkar fótsporið. Lausnin er samt ekki svo einföld. Við sjáum strax vandann þar sem byggt er hátt og þétt. Borgir víðs vegar á jörðinni hafa stækkað jafnt og þétt í marga áratugi. Því meira sem byggð breiðir úr sér því hærra hitastig verður innan borga að völdum steypu og malbiks sem draga í sig hitann. Grænum svæðum í bæjum og borgum fjölgar ekki í takt við þróunina. Þetta hefur áhrif á hækkandi hitastig í borgarumhverfi. Hér á landi eru engar skipulagsreglur sem taka á lágmarks útisvæði á hverja íbúð í bæjum. Það er því oftast aðeins gert ráð fyrir bílastæðum og svo einhverjum smá runnagróðri til málamynda. Þetta kallar að sjálfsögðu á fleiri græn svæði í hverfisskipulaginu. Til að fá til heillegt og gott skipulag þarf því að fá verktaka og byggingraðila til að vera með í að splæsa í slík svæði ellegar gera ráð fyrir ákveðnum fjölda fermetra innan lóðar á hverja íbúð. Slíkt fyrirkomulag þekkist erlendis í samningum milli bæjaryfirvalda og byggingaverktaka. Lýðheilsa og borgarvistfræði Eitt af viðfangsefnum skipulagsfræðinnar er borgarvistfræðin. Grænu svæðin, almenningsgarðar og húsagarðar, tengja þéttbýli við óbyggð svæði. Þannig tengjast vistkerfi. Garðar með fjölbreyttum plöntum auka fjölbreytni vistkerfisins eins og skordýra og fugla. Hver vill ekki njóta fuglasöngs í almenningsgarði eða sjá hunangsflugur í gróskumiklu blómabeði? Fyrir vistkerfið er nauðsynlegt að flæðið inn og út úr þéttbýlinu verði sem auðveldast. Borgarlandslagið og lýðheilsa íbúa er samofin. Fyrir allmörgum árum skrifaði Jan Gehl bókina „Life between Buildings“ (1971). Þessi bók var tímamótarit og hefur verið þýdd á fjöldamörg tungumál. Mannlegur skali í skipulagi byggðar er eitt af lykilhugtökum bókarinnar. Það þarf að huga að rýminu milli bygginganna, tengingu bygginga við götu, birtuna og skjólið. Af öðrum kosti væri borgarumhverfið fátæklegt. Með því að byggja hátt og þétt missum við gæði í borgarrýminu. Við megum heldur ekki gleyma því að Ísland er ekki statt á sömu breiddargráðu og Berlín eða London og við búum við úthafsloftslag. Í bók Guðmundar Hannessonar læknis um borgarskipulag (gefin út 1921) eru m.a. birta, skjól og skuggamyndun mikilvægir þættir sem ákveða hæð bygginga og Rými‘ milli þeirra. Hugmyndafræði sem enn er góð og gild. Sjálfbær þróun Til að nálgast sem besta útkomu í skipulagi þurfum við því að tvinna þessi ofangreindu atriði saman. Velja vistvænt byggingarefni, taka mið af hagkvæmri nýtingu innviða og búa til hverfi sem eru eins sjálfbær og kostur er með blandaðri, lágreistri byggð, kjarnastarfsemi, útisvæðum og leiksvæðum barna. Fjölbreytt val af íbúðum, stærð og verð þarf að vera fast hlutfall af byggðu húsnæði. Gömlu iðnaðarsvæðin og eldri bæjarhlutar þurfa endurskoðun því þar eru margir möguleikar. Iðnaðarhúsnæði sem ekki lengur þjónar upprunalegri starfsemi getur fengið nýjan tilgang. Það eru til mýmörg dæmi um iðnaðarsvæði sem breytt hefur verið í svæði með blandaða byggð. Möguleikarnir eru margir. Höfundur er arkitekt og skipar 6. sæti á lista Lýðræðisflokksins í Suðvesturkjördæmi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Lýðræðisflokkurinn Mest lesið Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði Ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr skrifar Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar Skoðun Þetta er allt hinum að kenna! Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Sleppir ekki takinu svo auðveldlega aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fullorðna fólksins Úlfhildur Elísa Hróbjartsdóttir skrifar Skoðun Vill Sjálfstæðisflokkurinn láta taka sig alvarlega? Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar Sjá meira
Mikið hefur verið rætt um þörfina á húsnæði sem hefur bara aukist með árunum. Þörfin hefur farið sívaxandi eftir því sem landsmönnum fjölgar. Mesta fjölgunin er innflutningur vinnuafls og svo bætast við aðrir innflytjendur auk eðlilegrar fjölgunar Íslendinga sem og breyting í aldursdreifingu. Það er því engin furða að aðalskipulög sveitarfélaga taki ekki mið af þessum fjölda. Í dag eru um 4 þúsund eignir til sölu á markaði á höfuðborgarsvæðinu. Af þeim eru aðeins um 230 eignir sem eru undir 60 milljónum. Það er því húsnæðisverð og kjör húsnæðislána sem valda því að landsmenn finna ekki eign við hæfi. Íbúar þurfa ekki aðeins húsnæði, það þarf innviði og útisvæði. Í dag er fjölgun íbúa á höfuðborgarsvæðinu farin að hafa mikil áhrif á útivistarsvæði eins og Heiðmörk, Hvaleyrarvatn Víðistaðavatn og Elliðaárdal. Bílastæðin við útivistaperlurnar eru oftast full á hverjum degi og álagið á göngusvæðin mikið. Vistvænar byggingar og lítið kolefnisfótspor eru tvennt af því sem stefnt er að í skipulagsmálum Þar með er þétting byggðar talin lausn vandans. Þétting byggðar hjálpar til að koma fyrir fleiri íbúðum og starfsemi á minna svæði og það minnkar fótsporið. Lausnin er samt ekki svo einföld. Við sjáum strax vandann þar sem byggt er hátt og þétt. Borgir víðs vegar á jörðinni hafa stækkað jafnt og þétt í marga áratugi. Því meira sem byggð breiðir úr sér því hærra hitastig verður innan borga að völdum steypu og malbiks sem draga í sig hitann. Grænum svæðum í bæjum og borgum fjölgar ekki í takt við þróunina. Þetta hefur áhrif á hækkandi hitastig í borgarumhverfi. Hér á landi eru engar skipulagsreglur sem taka á lágmarks útisvæði á hverja íbúð í bæjum. Það er því oftast aðeins gert ráð fyrir bílastæðum og svo einhverjum smá runnagróðri til málamynda. Þetta kallar að sjálfsögðu á fleiri græn svæði í hverfisskipulaginu. Til að fá til heillegt og gott skipulag þarf því að fá verktaka og byggingraðila til að vera með í að splæsa í slík svæði ellegar gera ráð fyrir ákveðnum fjölda fermetra innan lóðar á hverja íbúð. Slíkt fyrirkomulag þekkist erlendis í samningum milli bæjaryfirvalda og byggingaverktaka. Lýðheilsa og borgarvistfræði Eitt af viðfangsefnum skipulagsfræðinnar er borgarvistfræðin. Grænu svæðin, almenningsgarðar og húsagarðar, tengja þéttbýli við óbyggð svæði. Þannig tengjast vistkerfi. Garðar með fjölbreyttum plöntum auka fjölbreytni vistkerfisins eins og skordýra og fugla. Hver vill ekki njóta fuglasöngs í almenningsgarði eða sjá hunangsflugur í gróskumiklu blómabeði? Fyrir vistkerfið er nauðsynlegt að flæðið inn og út úr þéttbýlinu verði sem auðveldast. Borgarlandslagið og lýðheilsa íbúa er samofin. Fyrir allmörgum árum skrifaði Jan Gehl bókina „Life between Buildings“ (1971). Þessi bók var tímamótarit og hefur verið þýdd á fjöldamörg tungumál. Mannlegur skali í skipulagi byggðar er eitt af lykilhugtökum bókarinnar. Það þarf að huga að rýminu milli bygginganna, tengingu bygginga við götu, birtuna og skjólið. Af öðrum kosti væri borgarumhverfið fátæklegt. Með því að byggja hátt og þétt missum við gæði í borgarrýminu. Við megum heldur ekki gleyma því að Ísland er ekki statt á sömu breiddargráðu og Berlín eða London og við búum við úthafsloftslag. Í bók Guðmundar Hannessonar læknis um borgarskipulag (gefin út 1921) eru m.a. birta, skjól og skuggamyndun mikilvægir þættir sem ákveða hæð bygginga og Rými‘ milli þeirra. Hugmyndafræði sem enn er góð og gild. Sjálfbær þróun Til að nálgast sem besta útkomu í skipulagi þurfum við því að tvinna þessi ofangreindu atriði saman. Velja vistvænt byggingarefni, taka mið af hagkvæmri nýtingu innviða og búa til hverfi sem eru eins sjálfbær og kostur er með blandaðri, lágreistri byggð, kjarnastarfsemi, útisvæðum og leiksvæðum barna. Fjölbreytt val af íbúðum, stærð og verð þarf að vera fast hlutfall af byggðu húsnæði. Gömlu iðnaðarsvæðin og eldri bæjarhlutar þurfa endurskoðun því þar eru margir möguleikar. Iðnaðarhúsnæði sem ekki lengur þjónar upprunalegri starfsemi getur fengið nýjan tilgang. Það eru til mýmörg dæmi um iðnaðarsvæði sem breytt hefur verið í svæði með blandaða byggð. Möguleikarnir eru margir. Höfundur er arkitekt og skipar 6. sæti á lista Lýðræðisflokksins í Suðvesturkjördæmi.
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar
Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar
Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar