Dagurinn þegar fyrsta þotan lenti í Reykja­vík

Það var um miðjan maímánuð árið 1961 sem fréttir tóku að birtast í Reykjavíkurblöðunum um að menn gætu átt von á því að sjá farþegaþotu í fyrsta sinn á flugvellinum.

„Reykvíkingar fá væntanlega að sjá farþegaþotu í næsta mánuði. Það mun afráðið að Caravelle-þota setjist á Reykjavíkurflugvöll á leið vestur um haf og verður það fyrsta lending farþegaþotu á vellinum hér,“ sagði í frétt Morgunblaðsins þann 18. maí 1961.

Haft var eftir flugvallarstjóranum Gunnari Sigurðssyni að leitað hefði verið eftir lendingarleyfi fyrir þotuna. Ekkert væri því til fyrirstöðu að þotan lenti í Reykjavík því flugbrautir væru nægilega langar og þotan ekki of þung.

Fram kom að sölumenn þotunnar hefðu verið á ferð á Íslandi skömmu áður og rætt þá við forystumenn Flugfélags Íslands. Koma þotunnar væri liður í kynningarstarfsemi og búist við henni um miðjan júnímánuð. Örn Ó. Johnson, forstjóri Flugfélagsins, sagði þó engar ráðagerðir um þotukaup að svo stöddu, hvað sem síðar yrði.

Í fréttinni sagði að flugmálastjórnin væri að íhuga að láta framkvæma hávaðamælingar í bænum þegar þotan kæmi. Engin tæki væru til í landinu til slíkra mælinga en væntanlega yrði þeirra aflað erlendis frá.

Af fréttaskrifum blaðanna frá þessum tíma má sjá að eftirvænting ríkti. Nánari fregnir tóku að birtast af ferðalagi þotunnar yfir hafið og erindi hennar til Íslands. Hún hafi verið smíðuð í Sud Aviation-verksmiðjunum í Toulouse í Frakklandi árið 1959. Hún væri þó í raun á vegum bandaríska General Electric-hreyflaframleiðandans, sem hefði í stað Rolls Royce-hreyfla sett eigin hreyfla á frönsku þotuna í samstarfi við Douglas-verksmiðjurnar.

Meðfylgjandi ljósmyndir af Caravelle-þotunni á Reykjavíkurflugvelli tók Pétur P. Johnson og hafa þær ekki áður birst opinberlega.

„Þessi flugvél kom hér við á sýningarferðalagi og er fyrsta þotan til að lenda á Reykjavíkurflugvelli. Meðan þotan staldraði við hér var forráðamönnum íslensku flugfélaganna, Flugfélags Íslands og Loftleiða, boðið í flugferð með vélinni.

Þessi útgáfa af Caravelle, sem var með General Electric-hreyfla, náði aldrei neinni sölu,“ segir Pétur.

Flugvélin kom til Íslands frá flugsýningunni í París með viðkomu á Shannon-flugvelli á Írlandi. Í blöðunum sáust þó efasemdir um að hún myndi í raun geta lent í Reykjavík.

Fyrir miðjan júnímánuð birtust fréttir um að henni seinkaði og myndi sennilega koma í kringum 20. júní. Og enn frestaðist koma þotunnar. Menn voru að springa úr spennu. Stóri dagurinn rann svo loks upp fimmtudaginn 22. júní.

„Þotan var 2 klst. og 20 mín. hingað og allmikill mannfjöldi hafði safnast saman úti á flugvelli, þegar til hennar heyrðist, ofar skýjum yfir bænum,“ sagði í Morgunblaðinu.

„Margir höfðu safnast út á flugvöll til að skoða gripinn, þegar lenti, en hann lét nokkuð bíða eftir sér vegna tafa. Hann kom þjótandi með ægihraða og hafði ekki neinar vöflur með lendingu, og tókst hún fljótt og vel, brunandi kom vélin eftir brautinni með geysigný og þyrlaði upp feiknlegum moldarmekki í kjölfarinu,“ sagði Vísir.

„Menn höfðu velt því mjög fyrir sér áður en þotan lenti hvort ekki væri erfitt fyrir hana að lenda á svo stuttri braut,“ sagði í frétt Tímans sem bætti síðan við:

„En hún virtist ekki bera hinn minnsta kvíðboga fyrir lendingunni heldur dembdi sér niður úr skýjunum, silfurgljáandi og rennileg, og nam staðar með miklum þyt og gný. Héldu margir að hún hefði skotið fallhlíf aftur úr sér til þess að draga úr hraðanum en það gera margar þotur. Sú tilgáta reyndist þó ekki vera rétt heldur stöðvaðist hún vegna eigin vélarafls,“ sagði Tíminn.

„Vakti það mikla athygli manna hversu lítinn hluta flugbrautarinnar þotan notaði við lendinguna; hún svo til snarstanzaði á miðri brautinni, sem liggur úr Skerjafirði að Njarðargötu,“ sagði Þjóðvijinn.

„Nýju hreyflarnir eru stærri en hinir og eru aflmeiri. Þeir hafa líka hemla og var skemmtilegt að sjá hvernig þeir voru notaðir í lendingunni í gær. Það er eins konar hlemmur sem fellur að útblástursopi hreyflanna og beinir loftstraumnum fram á við. Þotan nam staðar, þegar hún hafði runnið liðlega hálfa brautina, og huldist moldarryki sem hún þyrlaði upp af brautinni,“ sagði Morgunblaðið.

„Með henni komu starfsmenn frá General Electric og sýndu blaðamönnum og gestum fyrst kvikmynd í sal Flugfélags Íslands á vellinum og lýstu hreyflum og þætti General Electric og Douglas-verksmiðjanna í smíði vélarinnar.

Síðan var boðið í flugferð flugmálaráðherra Ingólfi Jónssyni, forráðamönnum flugmála og fréttamönnum, þeyzt á 12 mínútum upp í 25 þús. feta hæð og flogið með feikihraða vestur yfir land og sjó. Var það hin notalegasta ferð og furðuðu menn sig á, hve lágt lét í vélinni, því flestir bjuggust við nokkrum hávaða þegar inn kæmi, en það reyndist aðeins vera dálítill niður,“ sagði Vísir.

„Flugmálaráð, forystumenn beggja flugfélaganna og aðrir gestir fóru með Caravelle í stutta flugferð. Notaði hún brautina sem liggur út í Vatnsmýrina, að Hringbrautinni, og var á ýmsum að heyra að sennilega yrði hún í lítilli hæð yfir miðbænum. Flugmálastjórnin gerði út menn til að mæla hávaðann í bænum til samanburðar við íslensku flugvélarnar.

En það fór öðru vísi. Á móts við flugturninn var Caravelle komin á loft – með allmiklum hávaða. Hún stefndi til himins, það fór ekki á milli mála, og yfir miðbænum var hún að hverfa upp í skýin,“ sagði Morgunblaðið.

„Það vakti athygli þeirra sem voru svo heppnir að fá að fljúga með henni upp í háloftin hve ört hún hækkaði sig því áður en menn vissu var hún komin upp fyrir skýin og dumbunginn og flaug inn í sólskinið, sem ávallt ríkir ofan skýja,“ sagði Tíminn.

„Nokkrir íslenskir flugmenn voru með í ferðinni, og settist Jóhannes Snorrason, yfirflugstjóri F.Í., undir stýri. Lét hann mjög vel af farkostinum,“ sagði Alþýðublaðið.

„Caravelle getur flutt 89 farþega með „ferðamanna-innréttingu“ og er óhætt að segja að vel fari um farþegana. Hávaðinn er sáralítill, örlítill niður, sem menn verða ekki varir við þegar til lengdar lætur,“ sagði Morgunblaðið.

Eftir flugferðina var haft eftir Loftleiðamönnum að fyrir verð einnar Caravelle-þotu mætti fá sex DC-6B Cloudmaster-flugvélar.

Tveimur vikum síðar greindi Gunnar Sigurðsson flugvallarstjóri Morgunblaðinu frá niðurstöðum hávaðamælinganna.

„Kom í ljós að gnýrinn frá Caravelle var álíka og frá Viscount, töluvert minni en frá Cloudmaster, sem eru háværastar íslenskra flugvéla.“

Sex árum eftir lendingu Caravelle-þotunnar í Reykjavík eignuðust Íslendingar sína fyrstu farþegaþotu. Koma hennar er rifjuð upp í þættinum Flugþjóðin á Stöð 2. Hér má sjá kafla úr þættinum: