Ákall um annars konar hagkerfi Gísli Rafn Ólafsson skrifar 18. október 2024 12:31 Áskorun okkar tíma er að finna jafnvægi milli efnahagslegra framfara og verndunar náttúrunnar. Við lifum í heimi þar sem hagvöxtur hefur verið mælikvarði á velgengni en þessi áhersla hefur oft leitt til þess að við höfum gengið um of á auðlindir jarðar. Nú er kominn tími til að endurskoða hvernig við hugsum um efnahagslífið og finna leiðir til að tryggja bæði samfélagslega velferð og umhverfislega sjálfbærni. Ísland er einstakt land með gnægð náttúruauðlinda og sterka tengingu við náttúruna. Við höfum nýtt okkur endurnýjanlega orku, hreint vatn og víðáttumikla náttúru til að byggja upp hagkerfi sem er að mörgu leyti öflugt. En þrátt fyrir þetta stöndum við frammi fyrir vandamálum eins og ójöfnuði, umhverfisvá og óstöðugleika í efnahagslífinu. Getum ekki einungis einblínt á hagvöxt Það er ljóst að hefðbundin hagfræðileg nálgun, sem einblínir á sífelldan vöxt og neyslu, er ekki sjálfbær til lengri tíma. Við þurfum að finna nýja leið til að mæla og stýra efnahagslegri virkni, leið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Þetta snýst um að skapa hagkerfi sem virkar innan þeirra marka sem náttúran setur, á sama tíma og það uppfyllir grunnþarfir allra í samfélaginu. Hugsum okkur efnahagslíf sem er hannað til að mæta félagslegum þörfum án þess að fara yfir vistfræðileg mörk. Það þýðir að við setjum mannlega velferð og umhverfisvernd í forgrunn, í stað þess að einblína eingöngu á hagvöxt. Með þessu móti getum við tryggt að allir hafi aðgang að nauðsynlegri grunnþjónustu eins og heilbrigðisþjónustu, menntun og húsnæði, án þess að ganga á auðlindir komandi kynslóða. Á Íslandi höfum við tækifæri til að vera leiðandi í þessari nálgun. Við getum nýtt okkar einstöku stöðu til að þróa sjálfbærar lausnir sem geta verið fyrirmynd fyrir aðrar þjóðir. Til dæmis getum við enn frekar þróað endurnýjanlega orku, stuðlað að sjálfbærum sjávarútvegi og stutt við sjálfbæra ferðaþjónustu sem verndar náttúruna en eykur jafnframt lífsgæði íbúa. Verðum að tryggja að nýting auðlinda sé sjálfbær Til að þetta sé mögulegt þurfum við að endurskoða hvernig við mælum árangur. Hagvöxtur segir okkur ekki allt sem við þurfum að vita um heilbrigði hagkerfis eða samfélags. Við þurfum að horfa á fleiri þætti eins og jöfnuð, heilsu, menntun, félagsleg tengsl og umhverfislega sjálfbærni. Með því að taka upp fjölþættari mælikvarða getum við fengið betri mynd af raunverulegri stöðu okkar og tekið upplýstari ákvarðanir. Einnig þarf að huga að því hvernig við nýtum auðlindir okkar. Við verðum að tryggja að nýtingin sé sjálfbær og að við skiljum ekki eftir okkur spor sem er óbætanlegt. Þetta þýðir að við þurfum að setja vistfræðileg mörk og virða þau. Við getum ekki haldið áfram að taka meira úr náttúrunni en hún getur endurnýjað. Þetta á við um fiskistofna, jarðvarma, jarðveg og aðra mikilvæga þætti. Á sama tíma verðum við að tryggja félagslegt réttlæti. Það er ekki nóg að hagkerfið virki innan vistfræðilegra marka ef það skilur eftir sig hópa fólks sem ekki hafa aðgang að grunnþjónustu eða tækifærum. Við þurfum að vinna að því að draga úr ójöfnuði og tryggja að allir geti lifað mannsæmandi lífi. Þetta þýðir að huga að menntun, heilbrigðisþjónustu, húsnæði og atvinnu fyrir alla. Til að ná þessu fram þarf samstillt átak stjórnvalda, atvinnulífs og samfélagsins alls. Stjórnvöld þurfa að setja stefnu sem tekur mið af þessum markmiðum og búa til hvata sem stuðla að sjálfbærni og félagslegu réttlæti. Atvinnulífið þarf að taka ábyrgð á eigin áhrifum á umhverfi og samfélag og leita leiða til að starfa innan þessara marka. Samfélagið allt þarf að vera meðvitað um þessar áskoranir og taka þátt í að móta lausnir. Nauðsynlegt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum Menntun er lykillinn að þessari umbreytingu. Með því að fræða komandi kynslóðir um mikilvægi sjálfbærni og félagslegs réttlætis getum við lagt grunn að breyttum viðhorfum og hegðun. Skólakerfið getur leikið stórt hlutverk í þessu, bæði í gegnum formlega menntun og verkefni sem tengjast samfélaginu. Við þurfum einnig að vera óhrædd við að prófa nýjar hugmyndir og nálganir. Nýsköpun er lykilatriði í að finna lausnir á þessum áskorunum. Með því að styðja við rannsóknir og þróun á sviðum eins og grænni tækni, sjálfbærri landbúnaðarframleiðslu og hringrásarhagkerfi getum við fundið leiðir til að draga úr neikvæðum áhrifum okkar á umhverfið á sama tíma og við bætum lífsgæði. Það er ekki auðvelt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum. En það er nauðsynlegt ef við viljum tryggja framtíð komandi kynslóða. Við þurfum að horfa á stóru myndina og átta okkur á því að hagkerfi sem byggir á sífelldum vexti og neyslu er ekki sjálfbært. Við þurfum að finna jafnvægið milli þess að uppfylla þarfir fólks í dag án þess að skerða möguleika kynslóða framtíðarinnar. Ekki nóg að tala – við verður einnig að framkvæma Ísland hefur áður sýnt að við getum verið leiðandi í alþjóðlegu samhengi. Við getum gert það aftur með því að taka upp nýja nálgun á efnahagslífið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Með því að gera þetta getum við byggt upp samfélag sem er bæði réttlátt og sjálfbært, samfélag sem við getum verið stolt af að skila til komandi kynslóða. Að lokum er það undir okkur komið að gera nauðsynlegar breytingar. Það er ekki nóg að ræða þessar hugmyndir; við verðum að hrinda þeim í framkvæmd. Með samstilltu átaki getum við breytt efnahagslífinu þannig að það þjóni öllum, ekki aðeins fáum útvöldum, og virði mörk náttúrunnar. Framtíðin er í okkar höndum. Með því að hugsa út fyrir rammann og leita nýrra leiða getum við skapað betra samfélag fyrir okkur öll. Látum ekki tækifærið renna okkur úr greipum, heldur tökum höndum saman og breytum efnahagslífinu til hins betra. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gísli Rafn Ólafsson Píratar Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr skrifar Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar Skoðun Þetta er allt hinum að kenna! Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar Sjá meira
Áskorun okkar tíma er að finna jafnvægi milli efnahagslegra framfara og verndunar náttúrunnar. Við lifum í heimi þar sem hagvöxtur hefur verið mælikvarði á velgengni en þessi áhersla hefur oft leitt til þess að við höfum gengið um of á auðlindir jarðar. Nú er kominn tími til að endurskoða hvernig við hugsum um efnahagslífið og finna leiðir til að tryggja bæði samfélagslega velferð og umhverfislega sjálfbærni. Ísland er einstakt land með gnægð náttúruauðlinda og sterka tengingu við náttúruna. Við höfum nýtt okkur endurnýjanlega orku, hreint vatn og víðáttumikla náttúru til að byggja upp hagkerfi sem er að mörgu leyti öflugt. En þrátt fyrir þetta stöndum við frammi fyrir vandamálum eins og ójöfnuði, umhverfisvá og óstöðugleika í efnahagslífinu. Getum ekki einungis einblínt á hagvöxt Það er ljóst að hefðbundin hagfræðileg nálgun, sem einblínir á sífelldan vöxt og neyslu, er ekki sjálfbær til lengri tíma. Við þurfum að finna nýja leið til að mæla og stýra efnahagslegri virkni, leið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Þetta snýst um að skapa hagkerfi sem virkar innan þeirra marka sem náttúran setur, á sama tíma og það uppfyllir grunnþarfir allra í samfélaginu. Hugsum okkur efnahagslíf sem er hannað til að mæta félagslegum þörfum án þess að fara yfir vistfræðileg mörk. Það þýðir að við setjum mannlega velferð og umhverfisvernd í forgrunn, í stað þess að einblína eingöngu á hagvöxt. Með þessu móti getum við tryggt að allir hafi aðgang að nauðsynlegri grunnþjónustu eins og heilbrigðisþjónustu, menntun og húsnæði, án þess að ganga á auðlindir komandi kynslóða. Á Íslandi höfum við tækifæri til að vera leiðandi í þessari nálgun. Við getum nýtt okkar einstöku stöðu til að þróa sjálfbærar lausnir sem geta verið fyrirmynd fyrir aðrar þjóðir. Til dæmis getum við enn frekar þróað endurnýjanlega orku, stuðlað að sjálfbærum sjávarútvegi og stutt við sjálfbæra ferðaþjónustu sem verndar náttúruna en eykur jafnframt lífsgæði íbúa. Verðum að tryggja að nýting auðlinda sé sjálfbær Til að þetta sé mögulegt þurfum við að endurskoða hvernig við mælum árangur. Hagvöxtur segir okkur ekki allt sem við þurfum að vita um heilbrigði hagkerfis eða samfélags. Við þurfum að horfa á fleiri þætti eins og jöfnuð, heilsu, menntun, félagsleg tengsl og umhverfislega sjálfbærni. Með því að taka upp fjölþættari mælikvarða getum við fengið betri mynd af raunverulegri stöðu okkar og tekið upplýstari ákvarðanir. Einnig þarf að huga að því hvernig við nýtum auðlindir okkar. Við verðum að tryggja að nýtingin sé sjálfbær og að við skiljum ekki eftir okkur spor sem er óbætanlegt. Þetta þýðir að við þurfum að setja vistfræðileg mörk og virða þau. Við getum ekki haldið áfram að taka meira úr náttúrunni en hún getur endurnýjað. Þetta á við um fiskistofna, jarðvarma, jarðveg og aðra mikilvæga þætti. Á sama tíma verðum við að tryggja félagslegt réttlæti. Það er ekki nóg að hagkerfið virki innan vistfræðilegra marka ef það skilur eftir sig hópa fólks sem ekki hafa aðgang að grunnþjónustu eða tækifærum. Við þurfum að vinna að því að draga úr ójöfnuði og tryggja að allir geti lifað mannsæmandi lífi. Þetta þýðir að huga að menntun, heilbrigðisþjónustu, húsnæði og atvinnu fyrir alla. Til að ná þessu fram þarf samstillt átak stjórnvalda, atvinnulífs og samfélagsins alls. Stjórnvöld þurfa að setja stefnu sem tekur mið af þessum markmiðum og búa til hvata sem stuðla að sjálfbærni og félagslegu réttlæti. Atvinnulífið þarf að taka ábyrgð á eigin áhrifum á umhverfi og samfélag og leita leiða til að starfa innan þessara marka. Samfélagið allt þarf að vera meðvitað um þessar áskoranir og taka þátt í að móta lausnir. Nauðsynlegt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum Menntun er lykillinn að þessari umbreytingu. Með því að fræða komandi kynslóðir um mikilvægi sjálfbærni og félagslegs réttlætis getum við lagt grunn að breyttum viðhorfum og hegðun. Skólakerfið getur leikið stórt hlutverk í þessu, bæði í gegnum formlega menntun og verkefni sem tengjast samfélaginu. Við þurfum einnig að vera óhrædd við að prófa nýjar hugmyndir og nálganir. Nýsköpun er lykilatriði í að finna lausnir á þessum áskorunum. Með því að styðja við rannsóknir og þróun á sviðum eins og grænni tækni, sjálfbærri landbúnaðarframleiðslu og hringrásarhagkerfi getum við fundið leiðir til að draga úr neikvæðum áhrifum okkar á umhverfið á sama tíma og við bætum lífsgæði. Það er ekki auðvelt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum. En það er nauðsynlegt ef við viljum tryggja framtíð komandi kynslóða. Við þurfum að horfa á stóru myndina og átta okkur á því að hagkerfi sem byggir á sífelldum vexti og neyslu er ekki sjálfbært. Við þurfum að finna jafnvægið milli þess að uppfylla þarfir fólks í dag án þess að skerða möguleika kynslóða framtíðarinnar. Ekki nóg að tala – við verður einnig að framkvæma Ísland hefur áður sýnt að við getum verið leiðandi í alþjóðlegu samhengi. Við getum gert það aftur með því að taka upp nýja nálgun á efnahagslífið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Með því að gera þetta getum við byggt upp samfélag sem er bæði réttlátt og sjálfbært, samfélag sem við getum verið stolt af að skila til komandi kynslóða. Að lokum er það undir okkur komið að gera nauðsynlegar breytingar. Það er ekki nóg að ræða þessar hugmyndir; við verðum að hrinda þeim í framkvæmd. Með samstilltu átaki getum við breytt efnahagslífinu þannig að það þjóni öllum, ekki aðeins fáum útvöldum, og virði mörk náttúrunnar. Framtíðin er í okkar höndum. Með því að hugsa út fyrir rammann og leita nýrra leiða getum við skapað betra samfélag fyrir okkur öll. Látum ekki tækifærið renna okkur úr greipum, heldur tökum höndum saman og breytum efnahagslífinu til hins betra. Höfundur er þingmaður Pírata.
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar
Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar
Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun