Lýst yfir hættustigi vegna áfengisdrykkju Gunnar Hersveinn skrifar 18. ágúst 2024 18:01 Hættustigi vegna áfengisdrykkju var nýlega lýst í svari heilbrigðisráðherra á Alþingi um áfengisneyslu og -fíknar Íslendinga. Almannavarnir lýsa yfir hættustigi Almannavarnir lýsa yfir óvissustigi, hættustigi eða neyðarstigi eftir stöðumat. Hverju stigi fylgja fumlausar aðgerðir og oftast er gripið til tafarlausra ráðstafana til að tryggja öryggi almennings. Viðbúnaður er efldur og einnig er gripið til fyrirbyggjandi aðgerða. Tölfræði frá Embætti landlæknis, Hagstofunni og SÁÁ hefur leitt í ljós stigvaxandi hættu vegna áfengisneyslu í landinu. Fjórðungur Íslendinga, 15 ára og eldri, hefur nú þegar tileinkað sér skaðlegt neyslumynstur áfengis sem bitnar á heilsufari og fjölskyldum. Það skapar hættu fyrir viðkvæmt heilbrigðiskerfi landsins sem má ekki við meira álagi en þegar er viðvarandi. Áfengi er hættulegur og skaðlegur vímugjafi í óhófi og því fylgir bæði ofbeldi og síðan mikil andleg vanlíðan. Mikilvægt er að ánetjast ekki áfengi því það getur breytt neytanda í fíkil en nú drekka 35% Íslendinga áfengi í hverri viku. Skaðleg áhrif alkóhóls eru til dæmis eitrun í heila vegna lifrarskemmda, skemmdir á litla heila, geðtruflanir, svefntruflanir, taugaskemmdir, aukin hætta á krabbameini í meltingarvegi, fitulifur, skorpulifur, briskirtilsbólga, hjartsláttartruflanir, skemmdir á hjartavöðvar, uppsöfnun fitu í lifrinni, beinþynning og auknar líkur á heilablóðfalli. Mótvægisaðgerðir og viðbúnaður Ekki dugar þó að lýsa bara yfir hættustigi vegna áfengisnotkunar heldur er nauðsynlegt að fylgja málinu eftir með markvissum aðgerðum líkt og Almannavarnir gera. Til hvaða ráða er hægt að grípa? Alþjóðleg ritrýnd gögn sýna, að ef ekkert er gert eða jafnvel dregið er úr takmörkunum á aðgengi að alkóhóli, þá eykst neyslan og heilsa þjóðarinnar versnar. Það ráð dugar því greinilega ekki, þótt nokkrir alþingismenn berjist fyrir því í nafni viðskiptafrelsis. Opinber lýðheilsustefna og -markmið snýst um að draga úr skaðlegum áhrifum og afleiðingum áfengisdrykkju. Á lista yfir aðgerðir sem stungið er upp á hjá Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni, WHO, er meðal annars mælt með því að takmarka aðgengi að áfengi með völdum aðgerðum: Ríkiseinokunarverslun sem stýrist af lýðheilsusjónarmiðum. Lögum um fjölda og staðsetningu áfengisverslana. Lögum um opnunartíma, -daga og klukkutíma. Það ætti því að vera auðvelt að rökstyðja nokkrar öflugar forvarnir, viðbúnað og aðgerðir sem byggja á vísindalegum gögnum. Hér má nefna nokkrar sem auðvelt er að framkvæma strax, fyrst hætta vofir yfir: Fækka vínbúðum ÁTVR á landinu í stað þess að fjölga þeim og stækka eins og gert hefur verið undanfarin ár. Stytta opnunartíma í vínbúðum ÁTVR í stað þess að lengja og fjölga dögum (oft er afgreitt nú til 20 á kvöldin og til 18 á laugardögum). Taka á ólöglegri vínsölu á netinu, vínsölu sem veltir milljörðum og hvorki ráðuneyti né lögregla skipta sér af, þrátt fyrir slysin í umferðinni vegna ölvunaraksturs og heimilisofbeldis. Áfengisdrykkja tengist 13% allra umferðarslysa. (Að kaupa áfengi í netsölu á kvöldin og um helgar styður áhættusamar drykkjuvenjur, netkaupin gera fólki kleift að halda áfram drykkju sem ella hefði stöðvast þegar áfengið var búið). Fella öll frumvörp á Alþingi sem beinast að því að lengja fjölga opnunardögum vínbúða, auka aðgengi, lögleiða heimabrugg og gefa ólöglegri vínsölu á netinu grænt ljós. Benda Hagkaupum og öðrum slíkum á að sala áfengis á þeirra vegum er ólögleg. Lista mætti upp langtímaaðgerðir einnig, þær felast í því að breyta menningunni og efla fræðslu og forvarnir. Viðauki: Eldri kynslóðin og vín Til er mýta um heilsusamleg áhrif hóflegrar víndrykkju. Engin gögn sýna að hófdrykkja, hvorki rauðvíns- né bjórglas, geti verið góð fyrir hjartað eða heilsuna yfirleitt, þetta kemur fram í nýbirtri viðamikilli breskri vísindarannsókn. Fullyrðingar um slíkt eiga iðulega uppruna sinn hjá markaðsdeildum framleiðenda. Það er jafnvel fylgni milli hófdrykkju eldri kynslóðarinnar og dauða vegna krabbameins, sérstaklega fólks með undirliggjandi sjúkdóma. „Alkóhól eykur áhættuna á því að fá krabbamein, alveg frá fyrsta sopa,“ segir Dr. Rosario Ortolá aðalhöfundur greinar um niðurstöðuna. Höfundur er rithöfundur Heimildir: Heilbrigðisráðherra: https://www.althingi.is/altext/154/s/1955.html?utm_source=althingi&utm_medium=vefur&utm_campaign=thingskjol_130 Rannsókn Rosario Ortolá: https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2822215 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Áfengi og tóbak Fíkn Heilbrigðismál Mest lesið Ertu nú alveg viss um að hafa læst hurðinni? Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun Verðmætatap auðlindagjaldanna – Hverra og hvernig? Haukur V. Alfreðsson Skoðun Ómeðvituð vörn í orðræðu – þegar vald ver sjálft sig Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald Skoðun Málþóf á kostnað ungs fólks Lísa Margrét Gunnarsdóttir Skoðun Úrsúla og öryggismálin - Stöndum gegn vígvæðingu Guttormur Þorsteinsson Skoðun Sanngirni að brenna 230 milljarða króna? Björn Leví Gunnarsson Skoðun Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson Skoðun Verið öll hjartanlega velkomin á Unglingalandsmót á Egilsstöðum Jónína Brynjólfsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald skrifar Skoðun Málþóf á kostnað ungs fólks Lísa Margrét Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun Ómeðvituð vörn í orðræðu – þegar vald ver sjálft sig Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Við krefjumst sanngirni og aðgerð strax Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Verið öll hjartanlega velkomin á Unglingalandsmót á Egilsstöðum Jónína Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Úrsúla og öryggismálin - Stöndum gegn vígvæðingu Guttormur Þorsteinsson skrifar Skoðun Verðmætatap auðlindagjaldanna – Hverra og hvernig? Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Ertu nú alveg viss um að hafa læst hurðinni? Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Sanngirni að brenna 230 milljarða króna? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Strandveiðar eru ekki sóun Örn Pálsson skrifar Skoðun „Ísland mun taka þátt í þvingunaraðgerðum gegn Ísrael náist samstaða fleiri ríkja“ Einar Ólafsson skrifar Skoðun SFS skuldar Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Hvar er hjálpin sem okkur var lofað? Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Áform um fleiri strandveiðidaga: Áhættusöm ákvörðun Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson skrifar Skoðun Flugnám - Fjórði hluti: Hlutverk Reykjavíkurflugvallar í flugnámi Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Slítum stjórnmálasambandi við Ísrael! Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Aukið við sóun með einhverjum ráðum Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Kæru valkyrjur, hatrið sigraði líklega í þetta skiptið Arnar Laxdal skrifar Skoðun Vönduð vinnubrögð - alltaf! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnin stóð af sér áhlaup sérhagsmuna Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Stjórnmál sem virka og lýðræði sem kemst ekki fyrir í umslagi Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir skrifar Skoðun Tvöföld bið eftir geislameðferð er of löng Katrín Sigurðardóttir skrifar Skoðun Fröken þjóðarmorð: Þér er ekki boðið! Linda Ósk Árnadóttir,Yousef Ingi Tamimi skrifar Skoðun Linsa Lífsins Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Að skrifa söguna“ Var of mikið undir hjá kvennalandsliðinu? Viðar Halldórsson skrifar Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Netöryggi til framtíðar Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Sjá meira
Hættustigi vegna áfengisdrykkju var nýlega lýst í svari heilbrigðisráðherra á Alþingi um áfengisneyslu og -fíknar Íslendinga. Almannavarnir lýsa yfir hættustigi Almannavarnir lýsa yfir óvissustigi, hættustigi eða neyðarstigi eftir stöðumat. Hverju stigi fylgja fumlausar aðgerðir og oftast er gripið til tafarlausra ráðstafana til að tryggja öryggi almennings. Viðbúnaður er efldur og einnig er gripið til fyrirbyggjandi aðgerða. Tölfræði frá Embætti landlæknis, Hagstofunni og SÁÁ hefur leitt í ljós stigvaxandi hættu vegna áfengisneyslu í landinu. Fjórðungur Íslendinga, 15 ára og eldri, hefur nú þegar tileinkað sér skaðlegt neyslumynstur áfengis sem bitnar á heilsufari og fjölskyldum. Það skapar hættu fyrir viðkvæmt heilbrigðiskerfi landsins sem má ekki við meira álagi en þegar er viðvarandi. Áfengi er hættulegur og skaðlegur vímugjafi í óhófi og því fylgir bæði ofbeldi og síðan mikil andleg vanlíðan. Mikilvægt er að ánetjast ekki áfengi því það getur breytt neytanda í fíkil en nú drekka 35% Íslendinga áfengi í hverri viku. Skaðleg áhrif alkóhóls eru til dæmis eitrun í heila vegna lifrarskemmda, skemmdir á litla heila, geðtruflanir, svefntruflanir, taugaskemmdir, aukin hætta á krabbameini í meltingarvegi, fitulifur, skorpulifur, briskirtilsbólga, hjartsláttartruflanir, skemmdir á hjartavöðvar, uppsöfnun fitu í lifrinni, beinþynning og auknar líkur á heilablóðfalli. Mótvægisaðgerðir og viðbúnaður Ekki dugar þó að lýsa bara yfir hættustigi vegna áfengisnotkunar heldur er nauðsynlegt að fylgja málinu eftir með markvissum aðgerðum líkt og Almannavarnir gera. Til hvaða ráða er hægt að grípa? Alþjóðleg ritrýnd gögn sýna, að ef ekkert er gert eða jafnvel dregið er úr takmörkunum á aðgengi að alkóhóli, þá eykst neyslan og heilsa þjóðarinnar versnar. Það ráð dugar því greinilega ekki, þótt nokkrir alþingismenn berjist fyrir því í nafni viðskiptafrelsis. Opinber lýðheilsustefna og -markmið snýst um að draga úr skaðlegum áhrifum og afleiðingum áfengisdrykkju. Á lista yfir aðgerðir sem stungið er upp á hjá Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni, WHO, er meðal annars mælt með því að takmarka aðgengi að áfengi með völdum aðgerðum: Ríkiseinokunarverslun sem stýrist af lýðheilsusjónarmiðum. Lögum um fjölda og staðsetningu áfengisverslana. Lögum um opnunartíma, -daga og klukkutíma. Það ætti því að vera auðvelt að rökstyðja nokkrar öflugar forvarnir, viðbúnað og aðgerðir sem byggja á vísindalegum gögnum. Hér má nefna nokkrar sem auðvelt er að framkvæma strax, fyrst hætta vofir yfir: Fækka vínbúðum ÁTVR á landinu í stað þess að fjölga þeim og stækka eins og gert hefur verið undanfarin ár. Stytta opnunartíma í vínbúðum ÁTVR í stað þess að lengja og fjölga dögum (oft er afgreitt nú til 20 á kvöldin og til 18 á laugardögum). Taka á ólöglegri vínsölu á netinu, vínsölu sem veltir milljörðum og hvorki ráðuneyti né lögregla skipta sér af, þrátt fyrir slysin í umferðinni vegna ölvunaraksturs og heimilisofbeldis. Áfengisdrykkja tengist 13% allra umferðarslysa. (Að kaupa áfengi í netsölu á kvöldin og um helgar styður áhættusamar drykkjuvenjur, netkaupin gera fólki kleift að halda áfram drykkju sem ella hefði stöðvast þegar áfengið var búið). Fella öll frumvörp á Alþingi sem beinast að því að lengja fjölga opnunardögum vínbúða, auka aðgengi, lögleiða heimabrugg og gefa ólöglegri vínsölu á netinu grænt ljós. Benda Hagkaupum og öðrum slíkum á að sala áfengis á þeirra vegum er ólögleg. Lista mætti upp langtímaaðgerðir einnig, þær felast í því að breyta menningunni og efla fræðslu og forvarnir. Viðauki: Eldri kynslóðin og vín Til er mýta um heilsusamleg áhrif hóflegrar víndrykkju. Engin gögn sýna að hófdrykkja, hvorki rauðvíns- né bjórglas, geti verið góð fyrir hjartað eða heilsuna yfirleitt, þetta kemur fram í nýbirtri viðamikilli breskri vísindarannsókn. Fullyrðingar um slíkt eiga iðulega uppruna sinn hjá markaðsdeildum framleiðenda. Það er jafnvel fylgni milli hófdrykkju eldri kynslóðarinnar og dauða vegna krabbameins, sérstaklega fólks með undirliggjandi sjúkdóma. „Alkóhól eykur áhættuna á því að fá krabbamein, alveg frá fyrsta sopa,“ segir Dr. Rosario Ortolá aðalhöfundur greinar um niðurstöðuna. Höfundur er rithöfundur Heimildir: Heilbrigðisráðherra: https://www.althingi.is/altext/154/s/1955.html?utm_source=althingi&utm_medium=vefur&utm_campaign=thingskjol_130 Rannsókn Rosario Ortolá: https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2822215
Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun
Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald Skoðun
Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson Skoðun
Skoðun Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald skrifar
Skoðun Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson skrifar
Skoðun Verið öll hjartanlega velkomin á Unglingalandsmót á Egilsstöðum Jónína Brynjólfsdóttir skrifar
Skoðun „Ísland mun taka þátt í þvingunaraðgerðum gegn Ísrael náist samstaða fleiri ríkja“ Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson skrifar
Skoðun Flugnám - Fjórði hluti: Hlutverk Reykjavíkurflugvallar í flugnámi Matthías Arngrímsson skrifar
Skoðun Stjórnmál sem virka og lýðræði sem kemst ekki fyrir í umslagi Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir skrifar
Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson skrifar
Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun
Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald Skoðun
Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson Skoðun