Lýst yfir hættustigi vegna áfengisdrykkju Gunnar Hersveinn skrifar 18. ágúst 2024 18:01 Hættustigi vegna áfengisdrykkju var nýlega lýst í svari heilbrigðisráðherra á Alþingi um áfengisneyslu og -fíknar Íslendinga. Almannavarnir lýsa yfir hættustigi Almannavarnir lýsa yfir óvissustigi, hættustigi eða neyðarstigi eftir stöðumat. Hverju stigi fylgja fumlausar aðgerðir og oftast er gripið til tafarlausra ráðstafana til að tryggja öryggi almennings. Viðbúnaður er efldur og einnig er gripið til fyrirbyggjandi aðgerða. Tölfræði frá Embætti landlæknis, Hagstofunni og SÁÁ hefur leitt í ljós stigvaxandi hættu vegna áfengisneyslu í landinu. Fjórðungur Íslendinga, 15 ára og eldri, hefur nú þegar tileinkað sér skaðlegt neyslumynstur áfengis sem bitnar á heilsufari og fjölskyldum. Það skapar hættu fyrir viðkvæmt heilbrigðiskerfi landsins sem má ekki við meira álagi en þegar er viðvarandi. Áfengi er hættulegur og skaðlegur vímugjafi í óhófi og því fylgir bæði ofbeldi og síðan mikil andleg vanlíðan. Mikilvægt er að ánetjast ekki áfengi því það getur breytt neytanda í fíkil en nú drekka 35% Íslendinga áfengi í hverri viku. Skaðleg áhrif alkóhóls eru til dæmis eitrun í heila vegna lifrarskemmda, skemmdir á litla heila, geðtruflanir, svefntruflanir, taugaskemmdir, aukin hætta á krabbameini í meltingarvegi, fitulifur, skorpulifur, briskirtilsbólga, hjartsláttartruflanir, skemmdir á hjartavöðvar, uppsöfnun fitu í lifrinni, beinþynning og auknar líkur á heilablóðfalli. Mótvægisaðgerðir og viðbúnaður Ekki dugar þó að lýsa bara yfir hættustigi vegna áfengisnotkunar heldur er nauðsynlegt að fylgja málinu eftir með markvissum aðgerðum líkt og Almannavarnir gera. Til hvaða ráða er hægt að grípa? Alþjóðleg ritrýnd gögn sýna, að ef ekkert er gert eða jafnvel dregið er úr takmörkunum á aðgengi að alkóhóli, þá eykst neyslan og heilsa þjóðarinnar versnar. Það ráð dugar því greinilega ekki, þótt nokkrir alþingismenn berjist fyrir því í nafni viðskiptafrelsis. Opinber lýðheilsustefna og -markmið snýst um að draga úr skaðlegum áhrifum og afleiðingum áfengisdrykkju. Á lista yfir aðgerðir sem stungið er upp á hjá Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni, WHO, er meðal annars mælt með því að takmarka aðgengi að áfengi með völdum aðgerðum: Ríkiseinokunarverslun sem stýrist af lýðheilsusjónarmiðum. Lögum um fjölda og staðsetningu áfengisverslana. Lögum um opnunartíma, -daga og klukkutíma. Það ætti því að vera auðvelt að rökstyðja nokkrar öflugar forvarnir, viðbúnað og aðgerðir sem byggja á vísindalegum gögnum. Hér má nefna nokkrar sem auðvelt er að framkvæma strax, fyrst hætta vofir yfir: Fækka vínbúðum ÁTVR á landinu í stað þess að fjölga þeim og stækka eins og gert hefur verið undanfarin ár. Stytta opnunartíma í vínbúðum ÁTVR í stað þess að lengja og fjölga dögum (oft er afgreitt nú til 20 á kvöldin og til 18 á laugardögum). Taka á ólöglegri vínsölu á netinu, vínsölu sem veltir milljörðum og hvorki ráðuneyti né lögregla skipta sér af, þrátt fyrir slysin í umferðinni vegna ölvunaraksturs og heimilisofbeldis. Áfengisdrykkja tengist 13% allra umferðarslysa. (Að kaupa áfengi í netsölu á kvöldin og um helgar styður áhættusamar drykkjuvenjur, netkaupin gera fólki kleift að halda áfram drykkju sem ella hefði stöðvast þegar áfengið var búið). Fella öll frumvörp á Alþingi sem beinast að því að lengja fjölga opnunardögum vínbúða, auka aðgengi, lögleiða heimabrugg og gefa ólöglegri vínsölu á netinu grænt ljós. Benda Hagkaupum og öðrum slíkum á að sala áfengis á þeirra vegum er ólögleg. Lista mætti upp langtímaaðgerðir einnig, þær felast í því að breyta menningunni og efla fræðslu og forvarnir. Viðauki: Eldri kynslóðin og vín Til er mýta um heilsusamleg áhrif hóflegrar víndrykkju. Engin gögn sýna að hófdrykkja, hvorki rauðvíns- né bjórglas, geti verið góð fyrir hjartað eða heilsuna yfirleitt, þetta kemur fram í nýbirtri viðamikilli breskri vísindarannsókn. Fullyrðingar um slíkt eiga iðulega uppruna sinn hjá markaðsdeildum framleiðenda. Það er jafnvel fylgni milli hófdrykkju eldri kynslóðarinnar og dauða vegna krabbameins, sérstaklega fólks með undirliggjandi sjúkdóma. „Alkóhól eykur áhættuna á því að fá krabbamein, alveg frá fyrsta sopa,“ segir Dr. Rosario Ortolá aðalhöfundur greinar um niðurstöðuna. Höfundur er rithöfundur Heimildir: Heilbrigðisráðherra: https://www.althingi.is/altext/154/s/1955.html?utm_source=althingi&utm_medium=vefur&utm_campaign=thingskjol_130 Rannsókn Rosario Ortolá: https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2822215 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Áfengi og tóbak Fíkn Heilbrigðismál Mest lesið „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Samfylkingin er með plan um að lögfesta leikskólastigið Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Flokkur fólksins á meðal fólks Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Er sjávarútvegurinn bara aukaleikari? Kristófer Máni Sigursveinsson skrifar Skoðun Hæstvirtur dómsmálaráðherra, við ætlumst til meira af þér Matthías Kormáksson skrifar Skoðun Kennarar – sanngjörn laun? Ólöf P. Úlfarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfsvígstíðni - Gerum betur Þórarinn Guðni Helgason skrifar Skoðun Kæru kennarar Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Sjálfbærni á dagskrá, takk! Hafdís Hanna Ægisdóttir,Eva Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kynslóðasáttmálann má ekki rjúfa Finnbjörn A. Hermannsson,Eyjólfur Árni Rafnsson skrifar Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggjan tryggir lágt og stöðugt verð Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Gerum betur – breytum þessu Arnar Páll Guðmundsson skrifar Skoðun Það eiga allir séns Steinunn Ósk Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Andleg þrautseigja: Að vaxa í gegnum áskoranir Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Sköpun og paradísarmissir Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Samfylkingin er með plan um að lögfesta leikskólastigið Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir skrifar Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir skrifar Skoðun Ákall um jákvæða hvata til grænna fjárfestinga Kristín Þöll Skagfjörð skrifar Skoðun Fatlað fólk á betra skilið Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson skrifar Skoðun Á að kjósa það sama og síðast? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Setjum söguna í samhengi við nútímann Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Sjá meira
Hættustigi vegna áfengisdrykkju var nýlega lýst í svari heilbrigðisráðherra á Alþingi um áfengisneyslu og -fíknar Íslendinga. Almannavarnir lýsa yfir hættustigi Almannavarnir lýsa yfir óvissustigi, hættustigi eða neyðarstigi eftir stöðumat. Hverju stigi fylgja fumlausar aðgerðir og oftast er gripið til tafarlausra ráðstafana til að tryggja öryggi almennings. Viðbúnaður er efldur og einnig er gripið til fyrirbyggjandi aðgerða. Tölfræði frá Embætti landlæknis, Hagstofunni og SÁÁ hefur leitt í ljós stigvaxandi hættu vegna áfengisneyslu í landinu. Fjórðungur Íslendinga, 15 ára og eldri, hefur nú þegar tileinkað sér skaðlegt neyslumynstur áfengis sem bitnar á heilsufari og fjölskyldum. Það skapar hættu fyrir viðkvæmt heilbrigðiskerfi landsins sem má ekki við meira álagi en þegar er viðvarandi. Áfengi er hættulegur og skaðlegur vímugjafi í óhófi og því fylgir bæði ofbeldi og síðan mikil andleg vanlíðan. Mikilvægt er að ánetjast ekki áfengi því það getur breytt neytanda í fíkil en nú drekka 35% Íslendinga áfengi í hverri viku. Skaðleg áhrif alkóhóls eru til dæmis eitrun í heila vegna lifrarskemmda, skemmdir á litla heila, geðtruflanir, svefntruflanir, taugaskemmdir, aukin hætta á krabbameini í meltingarvegi, fitulifur, skorpulifur, briskirtilsbólga, hjartsláttartruflanir, skemmdir á hjartavöðvar, uppsöfnun fitu í lifrinni, beinþynning og auknar líkur á heilablóðfalli. Mótvægisaðgerðir og viðbúnaður Ekki dugar þó að lýsa bara yfir hættustigi vegna áfengisnotkunar heldur er nauðsynlegt að fylgja málinu eftir með markvissum aðgerðum líkt og Almannavarnir gera. Til hvaða ráða er hægt að grípa? Alþjóðleg ritrýnd gögn sýna, að ef ekkert er gert eða jafnvel dregið er úr takmörkunum á aðgengi að alkóhóli, þá eykst neyslan og heilsa þjóðarinnar versnar. Það ráð dugar því greinilega ekki, þótt nokkrir alþingismenn berjist fyrir því í nafni viðskiptafrelsis. Opinber lýðheilsustefna og -markmið snýst um að draga úr skaðlegum áhrifum og afleiðingum áfengisdrykkju. Á lista yfir aðgerðir sem stungið er upp á hjá Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni, WHO, er meðal annars mælt með því að takmarka aðgengi að áfengi með völdum aðgerðum: Ríkiseinokunarverslun sem stýrist af lýðheilsusjónarmiðum. Lögum um fjölda og staðsetningu áfengisverslana. Lögum um opnunartíma, -daga og klukkutíma. Það ætti því að vera auðvelt að rökstyðja nokkrar öflugar forvarnir, viðbúnað og aðgerðir sem byggja á vísindalegum gögnum. Hér má nefna nokkrar sem auðvelt er að framkvæma strax, fyrst hætta vofir yfir: Fækka vínbúðum ÁTVR á landinu í stað þess að fjölga þeim og stækka eins og gert hefur verið undanfarin ár. Stytta opnunartíma í vínbúðum ÁTVR í stað þess að lengja og fjölga dögum (oft er afgreitt nú til 20 á kvöldin og til 18 á laugardögum). Taka á ólöglegri vínsölu á netinu, vínsölu sem veltir milljörðum og hvorki ráðuneyti né lögregla skipta sér af, þrátt fyrir slysin í umferðinni vegna ölvunaraksturs og heimilisofbeldis. Áfengisdrykkja tengist 13% allra umferðarslysa. (Að kaupa áfengi í netsölu á kvöldin og um helgar styður áhættusamar drykkjuvenjur, netkaupin gera fólki kleift að halda áfram drykkju sem ella hefði stöðvast þegar áfengið var búið). Fella öll frumvörp á Alþingi sem beinast að því að lengja fjölga opnunardögum vínbúða, auka aðgengi, lögleiða heimabrugg og gefa ólöglegri vínsölu á netinu grænt ljós. Benda Hagkaupum og öðrum slíkum á að sala áfengis á þeirra vegum er ólögleg. Lista mætti upp langtímaaðgerðir einnig, þær felast í því að breyta menningunni og efla fræðslu og forvarnir. Viðauki: Eldri kynslóðin og vín Til er mýta um heilsusamleg áhrif hóflegrar víndrykkju. Engin gögn sýna að hófdrykkja, hvorki rauðvíns- né bjórglas, geti verið góð fyrir hjartað eða heilsuna yfirleitt, þetta kemur fram í nýbirtri viðamikilli breskri vísindarannsókn. Fullyrðingar um slíkt eiga iðulega uppruna sinn hjá markaðsdeildum framleiðenda. Það er jafnvel fylgni milli hófdrykkju eldri kynslóðarinnar og dauða vegna krabbameins, sérstaklega fólks með undirliggjandi sjúkdóma. „Alkóhól eykur áhættuna á því að fá krabbamein, alveg frá fyrsta sopa,“ segir Dr. Rosario Ortolá aðalhöfundur greinar um niðurstöðuna. Höfundur er rithöfundur Heimildir: Heilbrigðisráðherra: https://www.althingi.is/altext/154/s/1955.html?utm_source=althingi&utm_medium=vefur&utm_campaign=thingskjol_130 Rannsókn Rosario Ortolá: https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2822215
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar
Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar
Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar
Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun