Vitundarvakning um auðlindir þjóðar Halla Hrund Logadóttir skrifar 29. maí 2024 15:31 Náttúruauðlindir eru undirstaða velferðar Íslendinga og komandi kynslóða. Verði ég forseti Íslands mun ég stuðla að vitundarvakningu um verðmæti þeirra og mikilvægi sjálfbærrar nýtingar í víðu samhengi. Ég hef talað fyrir orkuöryggi almennings og unnið að lausnum í orkumálum landsins, meðal annars í kjölfar náttúruhamfara. Auk þess hef ég kallað eftir skýrari reglum um jarðarkaup erlendra aðila þannig að almannahagsmunir séu ætíð hafðir að leiðarljósi. Það er nánast ómögulegt að leggja of mikla áherslu á þetta. Í fyrri störfum mínum hef ég meðal annars búið á stöðum í Evrópu, Norður-Ameríku og Afríku þar sem slæm umgengni við auðlindir hefur haft neikvæð áhrif á samfélög. Þessi reynsla hefur kennt mér nauðsyn þess að hugsa til langs tíma þegar kemur að nýtingu, vernd og eignarhaldi á náttúruauðlindum. Verðmætar auðlindir heits og kalds vatns og jarðefna Forseti Íslands þarf ávallt að gæta vel að hagsmunum íslensks almennings. Reynsla mín sem orkumálastjóri, sem og störf mín á sviði auðlindamála við Harvard og á öðrum erlendum vettvangi, munu reynast vel til þess. Ég hef skrifað um mikilvægi þess að við hugum að löggjöf Íslands þegar kemur að sölu á jörðum sem eru ríkar af auðlindum og bent á að löggjöf okkar sé ekki hönnuð til að takast á við þær áskoranir sem við stöndum frammi fyrir í dag. Um þetta má lesa nánar í grein minni „Jarðakaup í nýjum tilgangi.“ Fjöldi íslenskra jarða sem eru ríkar af auðlindum, hvort sem um er að ræða vatn, jarðhita eða jarðefni, hefur verið seldur til erlendra aðila á undanförnum árum. Meðan flest ríki eru að kortleggja vatnsbirgðir sínar skipulega og horfa til þessara auðlinda til langs tíma virðist ekki gæta nægilegrar langtímahugsunar gagnvart eignarhaldi á þessum auðlindum hér á landi. Orkuauðlindir eiga að tilheyra þjóðinni Raforkutilskipanirnar Evrópusambandsins sem verið er að innleiða á Íslandi krefjast þess að orkumarkaðir séu samkeppnishæfir og óháðir stjórnvöldum, sem er að mörgu leyti jákvætt en getur leitt til aukins þrýstings á einkavæðingu orkufyrirtækja, sér í lagi þeirra sem leika stórt hlutverk á markaði eins og Landsvirkjun. Reikna má með að hugmyndir um slíkt muni fá byr undir báða vængi hér landi á komandi árum, samfara nýrri löggjöf, enda hafa þær reglulega komið upp hjá ráðamönnum og hagsmunaöflum, meðal annars sem lausn við skuldavanda ríkissjóðs eftir hrun. Við þurfum því að vera vakandi fyrir áhrifum regluverksins sem innleitt hefur verið. Verðmætar náttúruauðlindir á ekki að selja að þjóðinni forspurðri og vonandi kemur aldrei til þess að Alþingi afgreiði mál eins og Landsvirkjun með þeim hætti. Alþjóðaviðskipti og nýtingarleyfi Grunnur velmegunar Íslands liggur í öflugum alþjóðaviðskiptum, meðal annars með ál og sjávarfang. Miklir möguleikar tengjast líka ýmsum öðrum alþjóðlegum viðskiptum sem byggjast á íslenskum auðlindum. Alþjóðaviðskipti og fjárfestingar krefjast þess ekki að auðlindir séu seldar úr landi. Þvert á móti er hægt að laða að erlent fjármagn og stunda viðskipti með því að veita aðkomu að verkefnum í gegnum nýtingarleyfi. Slík nýtingarleyfi eru til dæmis nýtt í auðlindaríku landi eins og Ástralíu. Þar er auðlindin í raun leigð af eiganda sem fjárfestir í ólíkum verkefnum. Margar leiðir eru færar í takt við áherslur stjórnvalda. Baráttumál fortíðar og framtíðar Við getum verið þakklát fyrir margt sem vel hefur verið gert á sviði auðlindamála hér á landi. Þeirri stefnu ríkisins að virkjanir væru í innlendri eigu en kaupendur orkunnar gætu verið erlendir fjárfestar og fyrirtæki líkt og álverin er til dæmis vel lýst í ævisögu Jóhannesar Nordal. Höfum í huga að slíkt var alls ekki sjálfsagt. Í mörgum ríkjum eignuðust fyrirtæki virkjanirnar sömuleiðis og svo hefði vel getað farið hér. Þessi langtímahugsun forvera okkar tryggði að við sem samfélag eigum gríðarleg verðmæti í virkjunum landsins í dag. Í sjávarútveginum er annað gott dæmi. Þar háðum við endurtekin þorskastríð við Breta til að tryggja að við ættum fiskinn í sjónum við landið. Þótt ýmis deilumál hafi risið um kvótakerfið má samt segja að flestir séu sammála um að við getum verið þakklát þeirri niðurstöðu að takmarkanir voru settar á erlent eignarhald auðlindarinnar sjálfrar. Forseti Íslands þarf að hafa þekkingu á sviði orkumála Orku- og loftslagsmál móta alþjóðasamskipti, stríð og frið, eins og við sjáum til dæmis í Úkraínu og víðar. Samvinna milli landa mun mótast af þessum málum á næstu árum og þekking ráðamanna mun skipta miklu máli. Það er einnig mikilvægt að þekkingu um þessi mál sé miðlað til þjóðarinnar og stuðlað sé að umræðu með ábyrgum hætti. Ég mun ávallt hafa hagsmuni almennings í fyrirrúmi Hljóti ég stuðning þjóðarinnar til þess að verða forseti mun ég efla vitund okkar um verðmæti náttúru og auðlinda hennar og vera vakandi fyrir langtímahagsmunum þjóðarinnar. Náttúruauðlindir eru og eiga að vera undirstaða velferðar Íslendinga og komandi kynslóða. Það er kjarni málsins. Höfundur er forsetaframbjóðandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Forsetakosningar 2024 Orkumál Halla Hrund Logadóttir Skoðun: Forsetakosningar 2024 Mest lesið Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Halldór 05.07.2025 Halldór Baldursson Halldór Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson Skoðun Skoðun Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Náttúruauðlindir eru undirstaða velferðar Íslendinga og komandi kynslóða. Verði ég forseti Íslands mun ég stuðla að vitundarvakningu um verðmæti þeirra og mikilvægi sjálfbærrar nýtingar í víðu samhengi. Ég hef talað fyrir orkuöryggi almennings og unnið að lausnum í orkumálum landsins, meðal annars í kjölfar náttúruhamfara. Auk þess hef ég kallað eftir skýrari reglum um jarðarkaup erlendra aðila þannig að almannahagsmunir séu ætíð hafðir að leiðarljósi. Það er nánast ómögulegt að leggja of mikla áherslu á þetta. Í fyrri störfum mínum hef ég meðal annars búið á stöðum í Evrópu, Norður-Ameríku og Afríku þar sem slæm umgengni við auðlindir hefur haft neikvæð áhrif á samfélög. Þessi reynsla hefur kennt mér nauðsyn þess að hugsa til langs tíma þegar kemur að nýtingu, vernd og eignarhaldi á náttúruauðlindum. Verðmætar auðlindir heits og kalds vatns og jarðefna Forseti Íslands þarf ávallt að gæta vel að hagsmunum íslensks almennings. Reynsla mín sem orkumálastjóri, sem og störf mín á sviði auðlindamála við Harvard og á öðrum erlendum vettvangi, munu reynast vel til þess. Ég hef skrifað um mikilvægi þess að við hugum að löggjöf Íslands þegar kemur að sölu á jörðum sem eru ríkar af auðlindum og bent á að löggjöf okkar sé ekki hönnuð til að takast á við þær áskoranir sem við stöndum frammi fyrir í dag. Um þetta má lesa nánar í grein minni „Jarðakaup í nýjum tilgangi.“ Fjöldi íslenskra jarða sem eru ríkar af auðlindum, hvort sem um er að ræða vatn, jarðhita eða jarðefni, hefur verið seldur til erlendra aðila á undanförnum árum. Meðan flest ríki eru að kortleggja vatnsbirgðir sínar skipulega og horfa til þessara auðlinda til langs tíma virðist ekki gæta nægilegrar langtímahugsunar gagnvart eignarhaldi á þessum auðlindum hér á landi. Orkuauðlindir eiga að tilheyra þjóðinni Raforkutilskipanirnar Evrópusambandsins sem verið er að innleiða á Íslandi krefjast þess að orkumarkaðir séu samkeppnishæfir og óháðir stjórnvöldum, sem er að mörgu leyti jákvætt en getur leitt til aukins þrýstings á einkavæðingu orkufyrirtækja, sér í lagi þeirra sem leika stórt hlutverk á markaði eins og Landsvirkjun. Reikna má með að hugmyndir um slíkt muni fá byr undir báða vængi hér landi á komandi árum, samfara nýrri löggjöf, enda hafa þær reglulega komið upp hjá ráðamönnum og hagsmunaöflum, meðal annars sem lausn við skuldavanda ríkissjóðs eftir hrun. Við þurfum því að vera vakandi fyrir áhrifum regluverksins sem innleitt hefur verið. Verðmætar náttúruauðlindir á ekki að selja að þjóðinni forspurðri og vonandi kemur aldrei til þess að Alþingi afgreiði mál eins og Landsvirkjun með þeim hætti. Alþjóðaviðskipti og nýtingarleyfi Grunnur velmegunar Íslands liggur í öflugum alþjóðaviðskiptum, meðal annars með ál og sjávarfang. Miklir möguleikar tengjast líka ýmsum öðrum alþjóðlegum viðskiptum sem byggjast á íslenskum auðlindum. Alþjóðaviðskipti og fjárfestingar krefjast þess ekki að auðlindir séu seldar úr landi. Þvert á móti er hægt að laða að erlent fjármagn og stunda viðskipti með því að veita aðkomu að verkefnum í gegnum nýtingarleyfi. Slík nýtingarleyfi eru til dæmis nýtt í auðlindaríku landi eins og Ástralíu. Þar er auðlindin í raun leigð af eiganda sem fjárfestir í ólíkum verkefnum. Margar leiðir eru færar í takt við áherslur stjórnvalda. Baráttumál fortíðar og framtíðar Við getum verið þakklát fyrir margt sem vel hefur verið gert á sviði auðlindamála hér á landi. Þeirri stefnu ríkisins að virkjanir væru í innlendri eigu en kaupendur orkunnar gætu verið erlendir fjárfestar og fyrirtæki líkt og álverin er til dæmis vel lýst í ævisögu Jóhannesar Nordal. Höfum í huga að slíkt var alls ekki sjálfsagt. Í mörgum ríkjum eignuðust fyrirtæki virkjanirnar sömuleiðis og svo hefði vel getað farið hér. Þessi langtímahugsun forvera okkar tryggði að við sem samfélag eigum gríðarleg verðmæti í virkjunum landsins í dag. Í sjávarútveginum er annað gott dæmi. Þar háðum við endurtekin þorskastríð við Breta til að tryggja að við ættum fiskinn í sjónum við landið. Þótt ýmis deilumál hafi risið um kvótakerfið má samt segja að flestir séu sammála um að við getum verið þakklát þeirri niðurstöðu að takmarkanir voru settar á erlent eignarhald auðlindarinnar sjálfrar. Forseti Íslands þarf að hafa þekkingu á sviði orkumála Orku- og loftslagsmál móta alþjóðasamskipti, stríð og frið, eins og við sjáum til dæmis í Úkraínu og víðar. Samvinna milli landa mun mótast af þessum málum á næstu árum og þekking ráðamanna mun skipta miklu máli. Það er einnig mikilvægt að þekkingu um þessi mál sé miðlað til þjóðarinnar og stuðlað sé að umræðu með ábyrgum hætti. Ég mun ávallt hafa hagsmuni almennings í fyrirrúmi Hljóti ég stuðning þjóðarinnar til þess að verða forseti mun ég efla vitund okkar um verðmæti náttúru og auðlinda hennar og vera vakandi fyrir langtímahagsmunum þjóðarinnar. Náttúruauðlindir eru og eiga að vera undirstaða velferðar Íslendinga og komandi kynslóða. Það er kjarni málsins. Höfundur er forsetaframbjóðandi.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun