Fimm ástæður fyrir því að Ísland á að taka á móti fólki á flótta Þórhallur Guðmundsson skrifar 10. maí 2024 12:00 1. Fólk á flótta (og við öll) myndum félagsauð en félagsauður er hugtak sem nær yfir fjölbreytt safn hugmynda er felast í því að ákveðinn auð sé hægt að nálgast í gegnum félagsleg samskipti. Þessi auður er ekki áþreifanlegur og ekki mjög auðvelt að meta hann til fjár en hann nær yfir þá tengingu sem ríkir á milli einstaklinga eða hópa þjóðfélagsins óháð bakgrunn þeirra, viðhorf og samspil ólíkra hugmynda. Fólk sem hefur verið á flótta myndar t.d öðruvísi félagsauð en Íslendingar. Fólk á flótta upplifir oft mikið álag á meðan á flóttanum stendur og jafnvel áföll. Ferðalagið frá heimalandinu til þess ríkis sem viðkomandi sækir um alþjóðlega vernd í getur verið langt og erfitt. Að vera á flótta reynir á fólk líkamlega og tilfinningalega auk þess sem hætta er á að það verða fyrir nýjum áföllum á meðan flóttanum stendur. Fólk á flótta er tuttugu sinnum líklegar að verða fórnarlömb mansals, og tólf sinnum líklegrar að verða fyrir kynferðisofbeldi, en fólk sem er ekki á flótta. Þegar fólk á flótta loks nær í örugga höfn í móttökulandi eins og Íslandi og fær tilhlýðilega aðstoð er mjög líklegt að viðkomanda hafi myndað með sér ekki bara félagsauð heldur líka seiglu vegna þess sem það hefur upplifað í heimalandinu og á flóttanum. Fólk sem hefur upplifað sprengjuárásir á Gaza eða í Kherson gefst ekki auðveldlega upp. Samfélög með ríkan félagsauð vegnar betur á öllum sviðum, ekki bara félagslegum, heldur líka efnahagslegum og menningarlegum. Fyrir þá sem mæla allt út frá sjónarhóli hagfræðinnar þá er hagvöxtur í þeim ríkjum meiri og átök á milli ólíkra samfélagahópa mun minni. 2. Fólk á flótta getur ýtt undirog flýtt fyrir samstarfi og jafnvel sameiningu á milli minni sveitarfélaga og skapað aðstæður fyrir sveitarfélögin til að laða að fólk með mikla sérfræðiþekkingu t.d. í stjórnsýslu eða félagsráðgjöf. Hér er átt við er að smærri sveitarfélög sem taka á móti fólki á flótta, geta þurft að sameinast um að veita þá sérfræðiaðstoð sem slíkur hópur þarfnast. Því flóknari sem lögboðin þjónusta sveitarfélaga verður, því meiri mannafla og ólíkari lausna krefst hún. Það er hefð fyrir því að minni sveitarfélögin hafi haft sín á milli ýmis samstarfsverkefni eða samið um útvistun verkefna til stærri sveitarfélaga í nágrenninu í þeim tilgangi að bæta gæði þjónustunnar og til að draga úr kostnaði. Hér er til dæmis tækifæri fyrir nágrannabyggðalög sem vilja taka á móti fólki á flótta að sameinast um stöðu málastjóra, að ráða menningarmiðlara og hefja samstarf við túlkaþjónustu, án þess að kostnaðurinn lendi alfarið á öðru sveitarfélaginu. 3. Fólki á flótta fylgja nýjar áskoranir, menningarlegar- félagslegar- og efnahagslegar sem slíkar ýta undir nýsköpun. Þær gefa okkur tækifæri til að endurskoða samskipti okkar og þátttöku í alþjóðlegum verkefnum, ýta undir umbætur á sviði stjórnsýslu og geta styrkt eins og áður hefur komið fram stjórnsýslu á sveitarstjórnarstigi. Lög nr. 80/2016 um útlendinga hafa verið í brennidepli umræðu og jafnvel átaka og eru þau lög sem undirritaður á von á því að verði breytt með reglulegu millibili, næstu ár. En það þarf ekki að vera að lög um útlendinga verði íhaldsöm eða sverfi að réttindum eða getu fólks á flótta til að fá hér hæli. Þau geta líka auðvitað breyst í hina áttina. Að rýmkað verði fyrir og t.d ýtt undir fjölskyldusameiningu og undirbúningi hennar. Lengi vel var fjölskyldusameining frekar erfitt ferli fyrir það fagfólk sem stóð að því en ferlið hefur verið auðveldað til muna sem er auðvitað dæmi um að áskorun hafi verið mætt. Efnahagslegar afleiðingar þess að taka á móti fólki á flótta er því miður sú frekar óljúfa staðreynd að þessi hópur tekur að sér lálaunastörf sem erfitt er að manna. Hér er átt við grunnþjónustu er lítur að þrifum, aðstoð í eldhúsi, umönnun og umhirðu opinn svæða. Sá sem þetta skrifar skammast sín fyrir það að bjóða miðaldra doktor í bókmenntum starf aðstoðarmanns í bakaríi. 4.Fjölgun fólks á flótta á Íslandi ýtir undir það sem kallað er menningarlæsi og er geta einstaklings til að samsama sig við aðra, út frá útliti, tísku, arfleif, trúarbrögðum og þar fram eftir götunum. Ef við tökum flóttafólk frá Úkraínu sem dæmi þá er ekki svo mikill munur á þessum tveimur menningarheimum. Við lítum svipað út, hlustum mögulega á svipaða tónlist og klæðumst svipuðum fötum svo dæmi séu tekin. Ef við lítum undir yfirborðið er munurinn orðinn meiri. Hér má t.d. nefna mismunandi trúarbrögð og að löndin eru komin mislangt í jafnrétti kynjanna. Þannig er Ísland í 4. sæti á lista yfir þau lönd sem lengst hafa náð í jafnrétti kynjanna á meðan Úkraína vermir 74. Sæti. Að sama skapi getum við borið saman okkur og fólk á flótta frá Afganistan. Það ríkja ólík viðhorf, ólík trúarbrögð, ólíkur klæðnaður og konur frá Afganistan sem eru hér á landi, draga sig til baka í öllum samskiptum við opinbera starfsmenn og setji x í staðinn fyrir nafn sitt þar sem við á. Sá sem þetta skrifar á fimm afganskar “vinkonur” en það tók langar samningaviðræður við eiginmenn þeirra að brjóta þann ís. Þá hefur fjölgun fólks á flótta á Íslandi dregið fram fordóma sem ríkja í samfélaginu. Ef við skoðum samfélagsmiðlana þá er mikið um það að fólk sé að hallmæla innflytjendum og fólki á flótta. Þeim er kennt um allt sem aflaga fer í þjóðfélaginu. Fólk á flótta eru nauðgarar, morðingjar, afætur, vont fólk. Það er mjög gott fyrir fræðasamfélagið að þessi umræða hefur komið fram. Þegar ég var að hugsa um að rannsaka fordóma í garð innflytjenda fyrir tíu árum eða svo, þá var ég ekki vissum að verkefnið væri það mikilvægt. Fólkið sem var á móti útlendingum voru fáein gamalmenni sem hringdu inn á útvarp Sögu. Ég hafði rangt fyrir mér. Útlendingaandúð er kerfislæg og kerfisbundin á Íslandi. Andúðin er ekki bundin við eins og fræðin segja “atvinnulaust ómenntað fólk frá láglaunasvæðum” heldur eru fyrrum, þingmenn, dómarar, menntamenn, fjölmiðlamenn, byrjaðir að krefjast þess að Ísland verði aftur einsleitt. Og sneitt mannúð. 5. Fólk á flótta ýtir undir samfélagslega ábyrgð hjá bæjarfélögum jafnt og fyrirtækjum, t.d eru mörg fyrirtæki farin að vera með íslenskukennslu innifalda í vinnutímanum og sveitarfélög reyna að koma til móts við ólíkar þarfi starfsmanna. Trúarhátíðir eru valkvæðar. Allar kenningar um samfélagslega ábyrgð lúta að því að hún skili sér í betri verðmati vörumerkja, betri starfsanda, og betra samfélagi (þar sem það á við). Höfundur er félagsráðgjafi, MA og stjórnsýslufræðingur, MPA. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hælisleitendur Flóttafólk á Íslandi Flóttamenn Mest lesið Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir Skoðun Halldór 05.07.2024 Halldór Að óttast blokkir Ásta Logadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson skrifar Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason skrifar Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Að eiga tertuna og borða hana líka – svar til formanns Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Hik er sama og tap Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason skrifar Skoðun Hluta þjóðarinnar hent út í kuldann – hinn baðar sig í sólinni Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Engin gúrka hjá Blaðamannafélaginu Sigríður Dögg Auðunsdóttir,Freyja Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Sjá meira
1. Fólk á flótta (og við öll) myndum félagsauð en félagsauður er hugtak sem nær yfir fjölbreytt safn hugmynda er felast í því að ákveðinn auð sé hægt að nálgast í gegnum félagsleg samskipti. Þessi auður er ekki áþreifanlegur og ekki mjög auðvelt að meta hann til fjár en hann nær yfir þá tengingu sem ríkir á milli einstaklinga eða hópa þjóðfélagsins óháð bakgrunn þeirra, viðhorf og samspil ólíkra hugmynda. Fólk sem hefur verið á flótta myndar t.d öðruvísi félagsauð en Íslendingar. Fólk á flótta upplifir oft mikið álag á meðan á flóttanum stendur og jafnvel áföll. Ferðalagið frá heimalandinu til þess ríkis sem viðkomandi sækir um alþjóðlega vernd í getur verið langt og erfitt. Að vera á flótta reynir á fólk líkamlega og tilfinningalega auk þess sem hætta er á að það verða fyrir nýjum áföllum á meðan flóttanum stendur. Fólk á flótta er tuttugu sinnum líklegar að verða fórnarlömb mansals, og tólf sinnum líklegrar að verða fyrir kynferðisofbeldi, en fólk sem er ekki á flótta. Þegar fólk á flótta loks nær í örugga höfn í móttökulandi eins og Íslandi og fær tilhlýðilega aðstoð er mjög líklegt að viðkomanda hafi myndað með sér ekki bara félagsauð heldur líka seiglu vegna þess sem það hefur upplifað í heimalandinu og á flóttanum. Fólk sem hefur upplifað sprengjuárásir á Gaza eða í Kherson gefst ekki auðveldlega upp. Samfélög með ríkan félagsauð vegnar betur á öllum sviðum, ekki bara félagslegum, heldur líka efnahagslegum og menningarlegum. Fyrir þá sem mæla allt út frá sjónarhóli hagfræðinnar þá er hagvöxtur í þeim ríkjum meiri og átök á milli ólíkra samfélagahópa mun minni. 2. Fólk á flótta getur ýtt undirog flýtt fyrir samstarfi og jafnvel sameiningu á milli minni sveitarfélaga og skapað aðstæður fyrir sveitarfélögin til að laða að fólk með mikla sérfræðiþekkingu t.d. í stjórnsýslu eða félagsráðgjöf. Hér er átt við er að smærri sveitarfélög sem taka á móti fólki á flótta, geta þurft að sameinast um að veita þá sérfræðiaðstoð sem slíkur hópur þarfnast. Því flóknari sem lögboðin þjónusta sveitarfélaga verður, því meiri mannafla og ólíkari lausna krefst hún. Það er hefð fyrir því að minni sveitarfélögin hafi haft sín á milli ýmis samstarfsverkefni eða samið um útvistun verkefna til stærri sveitarfélaga í nágrenninu í þeim tilgangi að bæta gæði þjónustunnar og til að draga úr kostnaði. Hér er til dæmis tækifæri fyrir nágrannabyggðalög sem vilja taka á móti fólki á flótta að sameinast um stöðu málastjóra, að ráða menningarmiðlara og hefja samstarf við túlkaþjónustu, án þess að kostnaðurinn lendi alfarið á öðru sveitarfélaginu. 3. Fólki á flótta fylgja nýjar áskoranir, menningarlegar- félagslegar- og efnahagslegar sem slíkar ýta undir nýsköpun. Þær gefa okkur tækifæri til að endurskoða samskipti okkar og þátttöku í alþjóðlegum verkefnum, ýta undir umbætur á sviði stjórnsýslu og geta styrkt eins og áður hefur komið fram stjórnsýslu á sveitarstjórnarstigi. Lög nr. 80/2016 um útlendinga hafa verið í brennidepli umræðu og jafnvel átaka og eru þau lög sem undirritaður á von á því að verði breytt með reglulegu millibili, næstu ár. En það þarf ekki að vera að lög um útlendinga verði íhaldsöm eða sverfi að réttindum eða getu fólks á flótta til að fá hér hæli. Þau geta líka auðvitað breyst í hina áttina. Að rýmkað verði fyrir og t.d ýtt undir fjölskyldusameiningu og undirbúningi hennar. Lengi vel var fjölskyldusameining frekar erfitt ferli fyrir það fagfólk sem stóð að því en ferlið hefur verið auðveldað til muna sem er auðvitað dæmi um að áskorun hafi verið mætt. Efnahagslegar afleiðingar þess að taka á móti fólki á flótta er því miður sú frekar óljúfa staðreynd að þessi hópur tekur að sér lálaunastörf sem erfitt er að manna. Hér er átt við grunnþjónustu er lítur að þrifum, aðstoð í eldhúsi, umönnun og umhirðu opinn svæða. Sá sem þetta skrifar skammast sín fyrir það að bjóða miðaldra doktor í bókmenntum starf aðstoðarmanns í bakaríi. 4.Fjölgun fólks á flótta á Íslandi ýtir undir það sem kallað er menningarlæsi og er geta einstaklings til að samsama sig við aðra, út frá útliti, tísku, arfleif, trúarbrögðum og þar fram eftir götunum. Ef við tökum flóttafólk frá Úkraínu sem dæmi þá er ekki svo mikill munur á þessum tveimur menningarheimum. Við lítum svipað út, hlustum mögulega á svipaða tónlist og klæðumst svipuðum fötum svo dæmi séu tekin. Ef við lítum undir yfirborðið er munurinn orðinn meiri. Hér má t.d. nefna mismunandi trúarbrögð og að löndin eru komin mislangt í jafnrétti kynjanna. Þannig er Ísland í 4. sæti á lista yfir þau lönd sem lengst hafa náð í jafnrétti kynjanna á meðan Úkraína vermir 74. Sæti. Að sama skapi getum við borið saman okkur og fólk á flótta frá Afganistan. Það ríkja ólík viðhorf, ólík trúarbrögð, ólíkur klæðnaður og konur frá Afganistan sem eru hér á landi, draga sig til baka í öllum samskiptum við opinbera starfsmenn og setji x í staðinn fyrir nafn sitt þar sem við á. Sá sem þetta skrifar á fimm afganskar “vinkonur” en það tók langar samningaviðræður við eiginmenn þeirra að brjóta þann ís. Þá hefur fjölgun fólks á flótta á Íslandi dregið fram fordóma sem ríkja í samfélaginu. Ef við skoðum samfélagsmiðlana þá er mikið um það að fólk sé að hallmæla innflytjendum og fólki á flótta. Þeim er kennt um allt sem aflaga fer í þjóðfélaginu. Fólk á flótta eru nauðgarar, morðingjar, afætur, vont fólk. Það er mjög gott fyrir fræðasamfélagið að þessi umræða hefur komið fram. Þegar ég var að hugsa um að rannsaka fordóma í garð innflytjenda fyrir tíu árum eða svo, þá var ég ekki vissum að verkefnið væri það mikilvægt. Fólkið sem var á móti útlendingum voru fáein gamalmenni sem hringdu inn á útvarp Sögu. Ég hafði rangt fyrir mér. Útlendingaandúð er kerfislæg og kerfisbundin á Íslandi. Andúðin er ekki bundin við eins og fræðin segja “atvinnulaust ómenntað fólk frá láglaunasvæðum” heldur eru fyrrum, þingmenn, dómarar, menntamenn, fjölmiðlamenn, byrjaðir að krefjast þess að Ísland verði aftur einsleitt. Og sneitt mannúð. 5. Fólk á flótta ýtir undir samfélagslega ábyrgð hjá bæjarfélögum jafnt og fyrirtækjum, t.d eru mörg fyrirtæki farin að vera með íslenskukennslu innifalda í vinnutímanum og sveitarfélög reyna að koma til móts við ólíkar þarfi starfsmanna. Trúarhátíðir eru valkvæðar. Allar kenningar um samfélagslega ábyrgð lúta að því að hún skili sér í betri verðmati vörumerkja, betri starfsanda, og betra samfélagi (þar sem það á við). Höfundur er félagsráðgjafi, MA og stjórnsýslufræðingur, MPA.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun