Kaldar kveðjur til bænda? Ólafur Stephensen skrifar 23. mars 2024 17:31 Ég sé að sá ágæti þingmaður, Ásmundur Friðriksson, víkur að greinarhöfundi nokkrum orðum á Facebook-síðu sinni. Ásmundur er í stjórnarmeirihlutanum í atvinnuveganefnd Alþingis, sem samdi hið nýja frumvarp um undanþágu kjötafurðastöðva frá samkeppnislögum, sem undirritaður og Félag atvinnurekenda hafa eindregið gagnrýnt, en varð að lögum í vikunni. Ásmundur segir að í viðtali við Stöð 2 í gærkvöldi hafi greinarhöfundur „að venju sen[t] bændum þessa lands kaldar kveðjur.“ Förum nú aðeins yfir hvað var sagt um bændur í viðtalinu: Styrkir einokun stöðu bænda?„Þetta mun væntanlega þýða hækkanir á verði og ég skil ekki gleði forystu Bændasamtakanna yfir þessum nýju lögum því ég held að staða bænda gagnvart afurðarstöðunum muni enn veikjast og var hún ekki beysin fyrir.“ Þarna er ég m.a. að vísa í kannanir Samkeppniseftirlitsins meðal bænda, en þær sýna að um og yfir 90% hrossa- og sauðfjárbænda og 75% nautgripabænda telja samningsstöðu bænda almennt vera veika eða enga gagnvart afurðastöðvum. Hvernig afnám samkeppni og einokun í rekstri afurðastöðva á að styrkja stöðu bænda gagnvart þeim er ofvaxið mínum skilningi. Hér má bæta við að þegar mjólkuriðnaðurinn fékk undanþágu frá samkeppnislögum, lá fyrir að bændur væru eigendur afurðastöðvanna og hefðu á þeim einhverja stjórn. Því er ekki að heilsa í kjötiðnaðinum nema að takmörkuðu leyti. Annað sem undirritaður sagði um bændur var eftirfarandi: „Ætlunin með hinu upphaflega frumvarpi var að styrkja fyrirtæki í eigu og undir stjórn bænda, nú eru þau skilyrði farin út og það eru einfaldlega ýmis stórfyrirtæki, sum hver með alveg hreint myljandi hagnað, sem mega núna hafa með sér samráð og sameinast án eftirlits Samkeppniseftirlitsins. Að okkar mati er þetta stórslys sem hefði verið mjög auðvelt að forðast.“ Við Ásmundur höfum kannski mismunandi skilning á köldum kveðjum, en þessar voru alltént ekki til bænda, heldur fremur til þingmanna sem telja að það, sem er ólöglegt og jafnvel refsivert í öllum öðrum atvinnugreinum, sé bara í fínu lagi í landbúnaðinum. Samkeppnislögin hindra ekki hagræðingu Það er rétt að halda því til haga að Félag atvinnurekenda er aldeilis ekki ósammála því að rétt geti verið að hagræða í sláturiðnaðinum. En við höfum viljað að það gerðist innan ramma samkeppnislöggjafarinnar, eins og ég fór raunar yfir í viðtalinu við Stöð 2 en rúmaðist ekki í sjónvarpsfréttinni. 15. grein samkeppnislaga kveður á um að ákvæði um bann við samstilltum aðgerðum fyrirtækja eða samkeppnishindrunum gildi ekki ef samstarfið uppfylli tiltekin skilyrði, þar á meðal um að veita neytendum sanngjarna hlutdeild í ávinningi sem af samstarfinu hlýst og fyrirtækjunum sé ekki veitt færi á að koma í veg fyrir samkeppni að því er varðar verulegan hluta framleiðsluvaranna eða þjónustunnar sem um er að ræða. Sömuleiðis liggur fyrir nýlegur samruni afurðastöðva, þ.e. Kjarnafæðis og Norðlenska, sem Samkeppniseftirlitið heimilaði að uppfylltum skilyrðum m.a. til verndar hagsmunum bænda, neytenda og samkeppni. Samkeppnislöggjöfin gefur með öðrum orðum ágætt svigrúm til hagræðingar, samstarfs og sameiningar í kjötiðnaði, að því gefnu að áðurnefnd skilyrði séu uppfyllt. Það að menn telji þurfa að víkja henni til hliðar með undanþágum sem eiga sér ekki fordæmi í nágrannalöndunum bendir mjög eindregið til að þeir treysti sér ekki til að tryggja hag neytenda eða að samkeppni verði áfram við lýði. Atvinnurekendur og kýrnar Í umræðum á Alþingi í gær sagði Ásmundur Friðriksson: „Ég verð nú að segja það, virðulegur forseti, að þegar kýrnar í fjósinu hjá atvinnurekendum fara að baula þá held ég að við séum að gera eitthvað rétt í þinginu. Það er nú kannski bara óvirðing við kýrnar að vera að tala um þennan félagsskap í sömu andrá og þær.“ Gömlum kúasmala getur nú sárnað! Valdefling bænda Að lokum leyfir gamli kúasmalinn sér að birta texta úr umsögn Félags atvinnurekenda um drög að þingsályktunartilllögu, sem varð að gildandi landbúnaðarstefnu til 2040. Þar er afstaða félagsins til hlutverks bænda kjörnuð: „FA fagnar markmiðum stefnudraganna um að bændur búi yfir hæfni og getu til að mæta eftirspurn neytenda og að styrkja tengsl þeirra og traust gagnvart neytendum. FA telur þó að leggja ætti enn ríkari áherzlu á samstarf og sameiginlega hagsmuni bænda og verzlunar, en hvorug greinin getur án hinnar verið. Það er í sjálfu sér umhugsunarefni að stefnumótun í þessum málaflokki fari ekki fram í samtali á milli þessara greina. FA tekur undir að landbúnaðurinn eigi að vera „framsækinn og spennandi starfsvettvangur“ en finnst að gjarnan mætti leggja meiri áherzlu á það í stefnunni að bændur séu frumkvöðlar sem nýta sér krafta samkeppni á frjálsum markaði til að skapa sér og sínum góða lífsafkomu og framtíð. Í mótun landbúnaðarstefnu til framtíðar er lykilatriði að valdefla hinn íslenzka bónda sem sjálfstæðan atvinnurekanda og þátttakanda á markaði, sem vonandi er sem frjálsastur, til að skapa bændum sem ríkasta möguleika.“ Lagabreytingin, sem Ásmundur Friðriksson og félagar knúðu í gegnum Alþingi, er því miður ekki þáttur í valdeflingu íslenzkra bænda. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Samkeppnismál Landbúnaður Undanþága kjötafurðastöðva frá samkeppnislögum Mest lesið Halldór 28.06.2025 Halldór Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Sjá meira
Ég sé að sá ágæti þingmaður, Ásmundur Friðriksson, víkur að greinarhöfundi nokkrum orðum á Facebook-síðu sinni. Ásmundur er í stjórnarmeirihlutanum í atvinnuveganefnd Alþingis, sem samdi hið nýja frumvarp um undanþágu kjötafurðastöðva frá samkeppnislögum, sem undirritaður og Félag atvinnurekenda hafa eindregið gagnrýnt, en varð að lögum í vikunni. Ásmundur segir að í viðtali við Stöð 2 í gærkvöldi hafi greinarhöfundur „að venju sen[t] bændum þessa lands kaldar kveðjur.“ Förum nú aðeins yfir hvað var sagt um bændur í viðtalinu: Styrkir einokun stöðu bænda?„Þetta mun væntanlega þýða hækkanir á verði og ég skil ekki gleði forystu Bændasamtakanna yfir þessum nýju lögum því ég held að staða bænda gagnvart afurðarstöðunum muni enn veikjast og var hún ekki beysin fyrir.“ Þarna er ég m.a. að vísa í kannanir Samkeppniseftirlitsins meðal bænda, en þær sýna að um og yfir 90% hrossa- og sauðfjárbænda og 75% nautgripabænda telja samningsstöðu bænda almennt vera veika eða enga gagnvart afurðastöðvum. Hvernig afnám samkeppni og einokun í rekstri afurðastöðva á að styrkja stöðu bænda gagnvart þeim er ofvaxið mínum skilningi. Hér má bæta við að þegar mjólkuriðnaðurinn fékk undanþágu frá samkeppnislögum, lá fyrir að bændur væru eigendur afurðastöðvanna og hefðu á þeim einhverja stjórn. Því er ekki að heilsa í kjötiðnaðinum nema að takmörkuðu leyti. Annað sem undirritaður sagði um bændur var eftirfarandi: „Ætlunin með hinu upphaflega frumvarpi var að styrkja fyrirtæki í eigu og undir stjórn bænda, nú eru þau skilyrði farin út og það eru einfaldlega ýmis stórfyrirtæki, sum hver með alveg hreint myljandi hagnað, sem mega núna hafa með sér samráð og sameinast án eftirlits Samkeppniseftirlitsins. Að okkar mati er þetta stórslys sem hefði verið mjög auðvelt að forðast.“ Við Ásmundur höfum kannski mismunandi skilning á köldum kveðjum, en þessar voru alltént ekki til bænda, heldur fremur til þingmanna sem telja að það, sem er ólöglegt og jafnvel refsivert í öllum öðrum atvinnugreinum, sé bara í fínu lagi í landbúnaðinum. Samkeppnislögin hindra ekki hagræðingu Það er rétt að halda því til haga að Félag atvinnurekenda er aldeilis ekki ósammála því að rétt geti verið að hagræða í sláturiðnaðinum. En við höfum viljað að það gerðist innan ramma samkeppnislöggjafarinnar, eins og ég fór raunar yfir í viðtalinu við Stöð 2 en rúmaðist ekki í sjónvarpsfréttinni. 15. grein samkeppnislaga kveður á um að ákvæði um bann við samstilltum aðgerðum fyrirtækja eða samkeppnishindrunum gildi ekki ef samstarfið uppfylli tiltekin skilyrði, þar á meðal um að veita neytendum sanngjarna hlutdeild í ávinningi sem af samstarfinu hlýst og fyrirtækjunum sé ekki veitt færi á að koma í veg fyrir samkeppni að því er varðar verulegan hluta framleiðsluvaranna eða þjónustunnar sem um er að ræða. Sömuleiðis liggur fyrir nýlegur samruni afurðastöðva, þ.e. Kjarnafæðis og Norðlenska, sem Samkeppniseftirlitið heimilaði að uppfylltum skilyrðum m.a. til verndar hagsmunum bænda, neytenda og samkeppni. Samkeppnislöggjöfin gefur með öðrum orðum ágætt svigrúm til hagræðingar, samstarfs og sameiningar í kjötiðnaði, að því gefnu að áðurnefnd skilyrði séu uppfyllt. Það að menn telji þurfa að víkja henni til hliðar með undanþágum sem eiga sér ekki fordæmi í nágrannalöndunum bendir mjög eindregið til að þeir treysti sér ekki til að tryggja hag neytenda eða að samkeppni verði áfram við lýði. Atvinnurekendur og kýrnar Í umræðum á Alþingi í gær sagði Ásmundur Friðriksson: „Ég verð nú að segja það, virðulegur forseti, að þegar kýrnar í fjósinu hjá atvinnurekendum fara að baula þá held ég að við séum að gera eitthvað rétt í þinginu. Það er nú kannski bara óvirðing við kýrnar að vera að tala um þennan félagsskap í sömu andrá og þær.“ Gömlum kúasmala getur nú sárnað! Valdefling bænda Að lokum leyfir gamli kúasmalinn sér að birta texta úr umsögn Félags atvinnurekenda um drög að þingsályktunartilllögu, sem varð að gildandi landbúnaðarstefnu til 2040. Þar er afstaða félagsins til hlutverks bænda kjörnuð: „FA fagnar markmiðum stefnudraganna um að bændur búi yfir hæfni og getu til að mæta eftirspurn neytenda og að styrkja tengsl þeirra og traust gagnvart neytendum. FA telur þó að leggja ætti enn ríkari áherzlu á samstarf og sameiginlega hagsmuni bænda og verzlunar, en hvorug greinin getur án hinnar verið. Það er í sjálfu sér umhugsunarefni að stefnumótun í þessum málaflokki fari ekki fram í samtali á milli þessara greina. FA tekur undir að landbúnaðurinn eigi að vera „framsækinn og spennandi starfsvettvangur“ en finnst að gjarnan mætti leggja meiri áherzlu á það í stefnunni að bændur séu frumkvöðlar sem nýta sér krafta samkeppni á frjálsum markaði til að skapa sér og sínum góða lífsafkomu og framtíð. Í mótun landbúnaðarstefnu til framtíðar er lykilatriði að valdefla hinn íslenzka bónda sem sjálfstæðan atvinnurekanda og þátttakanda á markaði, sem vonandi er sem frjálsastur, til að skapa bændum sem ríkasta möguleika.“ Lagabreytingin, sem Ásmundur Friðriksson og félagar knúðu í gegnum Alþingi, er því miður ekki þáttur í valdeflingu íslenzkra bænda. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda.
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar