Kaldar kveðjur til bænda? Ólafur Stephensen skrifar 23. mars 2024 17:31 Ég sé að sá ágæti þingmaður, Ásmundur Friðriksson, víkur að greinarhöfundi nokkrum orðum á Facebook-síðu sinni. Ásmundur er í stjórnarmeirihlutanum í atvinnuveganefnd Alþingis, sem samdi hið nýja frumvarp um undanþágu kjötafurðastöðva frá samkeppnislögum, sem undirritaður og Félag atvinnurekenda hafa eindregið gagnrýnt, en varð að lögum í vikunni. Ásmundur segir að í viðtali við Stöð 2 í gærkvöldi hafi greinarhöfundur „að venju sen[t] bændum þessa lands kaldar kveðjur.“ Förum nú aðeins yfir hvað var sagt um bændur í viðtalinu: Styrkir einokun stöðu bænda?„Þetta mun væntanlega þýða hækkanir á verði og ég skil ekki gleði forystu Bændasamtakanna yfir þessum nýju lögum því ég held að staða bænda gagnvart afurðarstöðunum muni enn veikjast og var hún ekki beysin fyrir.“ Þarna er ég m.a. að vísa í kannanir Samkeppniseftirlitsins meðal bænda, en þær sýna að um og yfir 90% hrossa- og sauðfjárbænda og 75% nautgripabænda telja samningsstöðu bænda almennt vera veika eða enga gagnvart afurðastöðvum. Hvernig afnám samkeppni og einokun í rekstri afurðastöðva á að styrkja stöðu bænda gagnvart þeim er ofvaxið mínum skilningi. Hér má bæta við að þegar mjólkuriðnaðurinn fékk undanþágu frá samkeppnislögum, lá fyrir að bændur væru eigendur afurðastöðvanna og hefðu á þeim einhverja stjórn. Því er ekki að heilsa í kjötiðnaðinum nema að takmörkuðu leyti. Annað sem undirritaður sagði um bændur var eftirfarandi: „Ætlunin með hinu upphaflega frumvarpi var að styrkja fyrirtæki í eigu og undir stjórn bænda, nú eru þau skilyrði farin út og það eru einfaldlega ýmis stórfyrirtæki, sum hver með alveg hreint myljandi hagnað, sem mega núna hafa með sér samráð og sameinast án eftirlits Samkeppniseftirlitsins. Að okkar mati er þetta stórslys sem hefði verið mjög auðvelt að forðast.“ Við Ásmundur höfum kannski mismunandi skilning á köldum kveðjum, en þessar voru alltént ekki til bænda, heldur fremur til þingmanna sem telja að það, sem er ólöglegt og jafnvel refsivert í öllum öðrum atvinnugreinum, sé bara í fínu lagi í landbúnaðinum. Samkeppnislögin hindra ekki hagræðingu Það er rétt að halda því til haga að Félag atvinnurekenda er aldeilis ekki ósammála því að rétt geti verið að hagræða í sláturiðnaðinum. En við höfum viljað að það gerðist innan ramma samkeppnislöggjafarinnar, eins og ég fór raunar yfir í viðtalinu við Stöð 2 en rúmaðist ekki í sjónvarpsfréttinni. 15. grein samkeppnislaga kveður á um að ákvæði um bann við samstilltum aðgerðum fyrirtækja eða samkeppnishindrunum gildi ekki ef samstarfið uppfylli tiltekin skilyrði, þar á meðal um að veita neytendum sanngjarna hlutdeild í ávinningi sem af samstarfinu hlýst og fyrirtækjunum sé ekki veitt færi á að koma í veg fyrir samkeppni að því er varðar verulegan hluta framleiðsluvaranna eða þjónustunnar sem um er að ræða. Sömuleiðis liggur fyrir nýlegur samruni afurðastöðva, þ.e. Kjarnafæðis og Norðlenska, sem Samkeppniseftirlitið heimilaði að uppfylltum skilyrðum m.a. til verndar hagsmunum bænda, neytenda og samkeppni. Samkeppnislöggjöfin gefur með öðrum orðum ágætt svigrúm til hagræðingar, samstarfs og sameiningar í kjötiðnaði, að því gefnu að áðurnefnd skilyrði séu uppfyllt. Það að menn telji þurfa að víkja henni til hliðar með undanþágum sem eiga sér ekki fordæmi í nágrannalöndunum bendir mjög eindregið til að þeir treysti sér ekki til að tryggja hag neytenda eða að samkeppni verði áfram við lýði. Atvinnurekendur og kýrnar Í umræðum á Alþingi í gær sagði Ásmundur Friðriksson: „Ég verð nú að segja það, virðulegur forseti, að þegar kýrnar í fjósinu hjá atvinnurekendum fara að baula þá held ég að við séum að gera eitthvað rétt í þinginu. Það er nú kannski bara óvirðing við kýrnar að vera að tala um þennan félagsskap í sömu andrá og þær.“ Gömlum kúasmala getur nú sárnað! Valdefling bænda Að lokum leyfir gamli kúasmalinn sér að birta texta úr umsögn Félags atvinnurekenda um drög að þingsályktunartilllögu, sem varð að gildandi landbúnaðarstefnu til 2040. Þar er afstaða félagsins til hlutverks bænda kjörnuð: „FA fagnar markmiðum stefnudraganna um að bændur búi yfir hæfni og getu til að mæta eftirspurn neytenda og að styrkja tengsl þeirra og traust gagnvart neytendum. FA telur þó að leggja ætti enn ríkari áherzlu á samstarf og sameiginlega hagsmuni bænda og verzlunar, en hvorug greinin getur án hinnar verið. Það er í sjálfu sér umhugsunarefni að stefnumótun í þessum málaflokki fari ekki fram í samtali á milli þessara greina. FA tekur undir að landbúnaðurinn eigi að vera „framsækinn og spennandi starfsvettvangur“ en finnst að gjarnan mætti leggja meiri áherzlu á það í stefnunni að bændur séu frumkvöðlar sem nýta sér krafta samkeppni á frjálsum markaði til að skapa sér og sínum góða lífsafkomu og framtíð. Í mótun landbúnaðarstefnu til framtíðar er lykilatriði að valdefla hinn íslenzka bónda sem sjálfstæðan atvinnurekanda og þátttakanda á markaði, sem vonandi er sem frjálsastur, til að skapa bændum sem ríkasta möguleika.“ Lagabreytingin, sem Ásmundur Friðriksson og félagar knúðu í gegnum Alþingi, er því miður ekki þáttur í valdeflingu íslenzkra bænda. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Samkeppnismál Landbúnaður Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Ég sé að sá ágæti þingmaður, Ásmundur Friðriksson, víkur að greinarhöfundi nokkrum orðum á Facebook-síðu sinni. Ásmundur er í stjórnarmeirihlutanum í atvinnuveganefnd Alþingis, sem samdi hið nýja frumvarp um undanþágu kjötafurðastöðva frá samkeppnislögum, sem undirritaður og Félag atvinnurekenda hafa eindregið gagnrýnt, en varð að lögum í vikunni. Ásmundur segir að í viðtali við Stöð 2 í gærkvöldi hafi greinarhöfundur „að venju sen[t] bændum þessa lands kaldar kveðjur.“ Förum nú aðeins yfir hvað var sagt um bændur í viðtalinu: Styrkir einokun stöðu bænda?„Þetta mun væntanlega þýða hækkanir á verði og ég skil ekki gleði forystu Bændasamtakanna yfir þessum nýju lögum því ég held að staða bænda gagnvart afurðarstöðunum muni enn veikjast og var hún ekki beysin fyrir.“ Þarna er ég m.a. að vísa í kannanir Samkeppniseftirlitsins meðal bænda, en þær sýna að um og yfir 90% hrossa- og sauðfjárbænda og 75% nautgripabænda telja samningsstöðu bænda almennt vera veika eða enga gagnvart afurðastöðvum. Hvernig afnám samkeppni og einokun í rekstri afurðastöðva á að styrkja stöðu bænda gagnvart þeim er ofvaxið mínum skilningi. Hér má bæta við að þegar mjólkuriðnaðurinn fékk undanþágu frá samkeppnislögum, lá fyrir að bændur væru eigendur afurðastöðvanna og hefðu á þeim einhverja stjórn. Því er ekki að heilsa í kjötiðnaðinum nema að takmörkuðu leyti. Annað sem undirritaður sagði um bændur var eftirfarandi: „Ætlunin með hinu upphaflega frumvarpi var að styrkja fyrirtæki í eigu og undir stjórn bænda, nú eru þau skilyrði farin út og það eru einfaldlega ýmis stórfyrirtæki, sum hver með alveg hreint myljandi hagnað, sem mega núna hafa með sér samráð og sameinast án eftirlits Samkeppniseftirlitsins. Að okkar mati er þetta stórslys sem hefði verið mjög auðvelt að forðast.“ Við Ásmundur höfum kannski mismunandi skilning á köldum kveðjum, en þessar voru alltént ekki til bænda, heldur fremur til þingmanna sem telja að það, sem er ólöglegt og jafnvel refsivert í öllum öðrum atvinnugreinum, sé bara í fínu lagi í landbúnaðinum. Samkeppnislögin hindra ekki hagræðingu Það er rétt að halda því til haga að Félag atvinnurekenda er aldeilis ekki ósammála því að rétt geti verið að hagræða í sláturiðnaðinum. En við höfum viljað að það gerðist innan ramma samkeppnislöggjafarinnar, eins og ég fór raunar yfir í viðtalinu við Stöð 2 en rúmaðist ekki í sjónvarpsfréttinni. 15. grein samkeppnislaga kveður á um að ákvæði um bann við samstilltum aðgerðum fyrirtækja eða samkeppnishindrunum gildi ekki ef samstarfið uppfylli tiltekin skilyrði, þar á meðal um að veita neytendum sanngjarna hlutdeild í ávinningi sem af samstarfinu hlýst og fyrirtækjunum sé ekki veitt færi á að koma í veg fyrir samkeppni að því er varðar verulegan hluta framleiðsluvaranna eða þjónustunnar sem um er að ræða. Sömuleiðis liggur fyrir nýlegur samruni afurðastöðva, þ.e. Kjarnafæðis og Norðlenska, sem Samkeppniseftirlitið heimilaði að uppfylltum skilyrðum m.a. til verndar hagsmunum bænda, neytenda og samkeppni. Samkeppnislöggjöfin gefur með öðrum orðum ágætt svigrúm til hagræðingar, samstarfs og sameiningar í kjötiðnaði, að því gefnu að áðurnefnd skilyrði séu uppfyllt. Það að menn telji þurfa að víkja henni til hliðar með undanþágum sem eiga sér ekki fordæmi í nágrannalöndunum bendir mjög eindregið til að þeir treysti sér ekki til að tryggja hag neytenda eða að samkeppni verði áfram við lýði. Atvinnurekendur og kýrnar Í umræðum á Alþingi í gær sagði Ásmundur Friðriksson: „Ég verð nú að segja það, virðulegur forseti, að þegar kýrnar í fjósinu hjá atvinnurekendum fara að baula þá held ég að við séum að gera eitthvað rétt í þinginu. Það er nú kannski bara óvirðing við kýrnar að vera að tala um þennan félagsskap í sömu andrá og þær.“ Gömlum kúasmala getur nú sárnað! Valdefling bænda Að lokum leyfir gamli kúasmalinn sér að birta texta úr umsögn Félags atvinnurekenda um drög að þingsályktunartilllögu, sem varð að gildandi landbúnaðarstefnu til 2040. Þar er afstaða félagsins til hlutverks bænda kjörnuð: „FA fagnar markmiðum stefnudraganna um að bændur búi yfir hæfni og getu til að mæta eftirspurn neytenda og að styrkja tengsl þeirra og traust gagnvart neytendum. FA telur þó að leggja ætti enn ríkari áherzlu á samstarf og sameiginlega hagsmuni bænda og verzlunar, en hvorug greinin getur án hinnar verið. Það er í sjálfu sér umhugsunarefni að stefnumótun í þessum málaflokki fari ekki fram í samtali á milli þessara greina. FA tekur undir að landbúnaðurinn eigi að vera „framsækinn og spennandi starfsvettvangur“ en finnst að gjarnan mætti leggja meiri áherzlu á það í stefnunni að bændur séu frumkvöðlar sem nýta sér krafta samkeppni á frjálsum markaði til að skapa sér og sínum góða lífsafkomu og framtíð. Í mótun landbúnaðarstefnu til framtíðar er lykilatriði að valdefla hinn íslenzka bónda sem sjálfstæðan atvinnurekanda og þátttakanda á markaði, sem vonandi er sem frjálsastur, til að skapa bændum sem ríkasta möguleika.“ Lagabreytingin, sem Ásmundur Friðriksson og félagar knúðu í gegnum Alþingi, er því miður ekki þáttur í valdeflingu íslenzkra bænda. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun