Segðu þina skoðun Grímur Atlason skrifar 9. október 2023 08:01 Í dag, 9. október, fagna Landssamtökin Geðhjálp 44 ára afmæli sínu. Þau voru stofnuð af tveimur aðstandendum ungra manna sem voru greindir með alvarlegan geðsjúkdóm. Á þeim tíma voru geðrænar áskoranir mikið feimnismál og réttindi sjúklinga og aðstandenda takmörkuð. Það var því ærið verk að vinna. Þó mikið hafi áunnist eru fordómar gagnvart einstaklingum með geðrænar áskoranir enn fyrir hendi. Hlutverk samtakanna hefur allan þennan tíma verið að standa vörð um og rækta geðheilsu Íslendinga. Verkefnin hafa verið fjölmörg og ýmsir sigrar unnist en það er langt í land. Í stefnu Geðhjálpar 2022 til 2024 eru hornsteinarnir þrír: Snjallar aðferðir: Við ætlum að þróa snjallar aðferðir sem styðja við þjónustu, fræðslu og hagsmunagæslu í samráði við notendur og aðstandendur. Öflug geðrækt: Við erum þjónandi í geðheilbrigðismálum Íslendinga og stöndum að gerð geðræktarefnis fyrir alla aldurshópa, notendur og aðstandendur. Mannréttindi tryggð: Við stöndum vörð um réttindi notenda og beitum okkur í þágu þeirra og aðstandenda. Í októbermánuði standa samtökin fyrir vitundarvakningu um geðheilbrigðismál. Markmið átaksins er að skapa vettvang fyrir fólk til að segja sína skoðun á því hvað það telur mikilvægast til að bæta geðheilsu og geðheilbrigðismál á Íslandi. Tekin voru viðtöl við þrjá einstaklinga með mismunandi reynslu af geðheilbrigðiskerfinu: notanda, aðstandanda og starfsmann. Þessi viðtöl má finna á síðunni gedheilbrigdi.is og visir.is. Með þessum viðtölum gefst fólki kostur á að hlusta á reynslu og sjónarmið þessara einstaklinga og hefja umræður um þessi mál sem hafa því miður verið aftarlega í forgangsröðinni þegar kemur að heilbrigðis- og lýðheilsumálum. Við hvetjum alla til að taka þátt og segja sína skoðun með því að fara á geðheilbrigdi.is en þar má koma á framfæri hvað beri að setja í forgang í geðheilbrigðismálum á Íslandi. Þau atriði sem samtökin hafa sett á oddinn og almenningur getur valið úr eru ekki tæmandi og hægt að koma með nýjar ábendingar en Geðhjálp hefur sett eftirfarandi atriði í forgang á gedheilbrigdi.is: Útiloka nauðung og þvingun við meðferð Samkvæmt samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks er hvers kyns nauðung og þvingun óheimil. Ísland hefur enn ekki lögfest þennan samning. Ítrekað hefur verið bent á að nauðung og þvingun í meðferð einstaklinga með geðrænar áskoranir standist ekki lög. Þetta hefur Umboðsmaður Alþingis staðfest með OPCAT eftirlit sínu en því sinna óháðir aðilar og heimsækja þeir staði sem hýsa einstaklinga sem eru sviptir frelsi sínu. Endurskoða hugmyndafræði og innihald meðferðar sem fer fram á geðdeildum Hugmyndafræði og innihald meðferðar þarfnast endurskoðunar. Ísland á að skipa sér í framvarðarsveit í geðheilbrigðismálum í heiminum og vera opið fyrir nýjungum við meðferð sem eru fjölmargar í löndunum í kringum okkur, má þar nefna lyfjalausar deildir, opna samræðu (Open dialogue), skjólhús o.fl. Gera geðrækt hluta af aðalnámskrá grunnskóla Það er ein besta fjárfesting hvers samfélags að kenna börnum frá unga aldri um verndandi þætti geðheilbrigðis og hvernig hægt er að nýta þá í daglegu lífi. Mikilvægt er að geðrækt verði kennd á menntavísindasviði til að styðja við getu kennara við að miðla þessari fræðslu. Viðurkennum mikilvægi jafningja í störfum innan heilbrigðis og félagslega kerfisins Fólk með persónulega reynslu af geðrænum áskorunum (jafningjar) ætti að starfa innan allra þeirra úrræða sem bjóða upp á meðferð eða félagslega aðstoð fyrir einstaklinga með geðrænar áskoranir. Reynslan hefur sýnt að jafningjar eru lykilstarfsmenn og traust skapast á milli notenda og þeirra. Það er mikilvægt að viðurkenna menntun jafningja, sem nú þegar er byrjað að kenna hér á landi, og meta störf þeirra til launa út frá henni. Hefja niðurgreiðslu viðtalsmeðferða Að framfylgja samþykkt Alþingis um niðurgreiðslu á sálfræðiþjónustu að viðbættum öðrum gagnreyndum aðferðum. Samþykktin er enn óútfærð að mestu hvað varðar fjármögnun og brýnt er að skýra framkvæmdina. Styðjum aðstandendur, bæði börn og fullorðna Geðrænar áskoranir einstaklings hafa áhrif á fjölskyldu og vini. Stuðningur við aðstandendur er því miður af mjög skornum skammti. Þessu þarf að breyta ekki síst þegar börn eiga í hlut enda sýna rannsóknir að geðrænar áskoranir foreldra geta haft margvísleg áhrif á líf og heilsu aðstandenda út lífið. Efla heilsugæsluna sem fyrsta viðkomustað og gera þjónustuna þverfaglegri Heilsugæslan á að vera fyrsti viðkomustaður í flestum tilfellum. Geðheilsuteymi heilsugæslunnar geta verið ákveðin fyrirmynd að þjónustu þar sem sjónarmið notenda hafa aukið vægi. Innan heilsugæslunnar ættu að starfa félagsráðgjafar, notendafulltrúar, iðjuþjálfar, þroskaþjálfar o.fl. stéttir við hlið lækna, hjúkrunarfræðinga og sálfræðinga. Byggja nýjar geðdeildir á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri Það á að heyra til undantekninga í framtíðinni að þurfa að leggjast inn á geðdeild en sé þess þörf verði þjónustan nútímaleg, þjónandi og framsækin. Húsnæði geðsviða LSH og SAK eru óhentug og löngu úr sér gengin. Mikilvægt er að ráðast í úrbætur jafnhliða því sem hugmyndafræði er endurskoðuð. Stórauka stuðning og fræðslu fyrir foreldra Liður í því að huga að áhrifaþáttum geðheilbrigðis er að styðja foreldra í uppalenda hlutverki sínu. Að auka mæðraeftirlit, foreldrafræðslu og ungbarnaeftirlit með það fyrir augum að fræða foreldra um mikilvægi tengslamyndunar fyrstu 1.000 dagana í tilveru hvers barns. Á leikskóla- og grunnskóla aldri þarf einnig að styðja við foreldra og draga þannig úr árekstrum og erfiðleikum síðar meir í lífi barnsins. Skima fyrir áföllum hjá börnum á hverju skólastigi Ísland sker sig úr hvað varðar lyfjanotkun og greiningar á geðrænum áskorunum barna. Það er ekki endilega verið að gefa því gaum hvað hefur gengið á í lífi barnsins, heldur verið að meðhöndla einkenni sem geta átt rætur að rekja til utanaðkomandi áfalla og erfiðleika í lífi barnsins . Með því að fylgjast með börnum markvisst og skima fyrir einkennum áfalla er hægt að koma í veg fyrir erfiðleika síðar á lífsleiðinni. Að lokum þakka Landssamtökin Geðhjálp almenningi fyrir velvilja og stuðning í gegnum árin en samtökin hafa frá upphafi verið að langmestu leyti rekin með sjálfsaflarfé. Höfundur er framkvæmdastjóri Landssamtakanna Geðhjálpar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Grímur Atlason Geðheilbrigði Mest lesið Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson Skoðun Skoðun Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson skrifar Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Í dag, 9. október, fagna Landssamtökin Geðhjálp 44 ára afmæli sínu. Þau voru stofnuð af tveimur aðstandendum ungra manna sem voru greindir með alvarlegan geðsjúkdóm. Á þeim tíma voru geðrænar áskoranir mikið feimnismál og réttindi sjúklinga og aðstandenda takmörkuð. Það var því ærið verk að vinna. Þó mikið hafi áunnist eru fordómar gagnvart einstaklingum með geðrænar áskoranir enn fyrir hendi. Hlutverk samtakanna hefur allan þennan tíma verið að standa vörð um og rækta geðheilsu Íslendinga. Verkefnin hafa verið fjölmörg og ýmsir sigrar unnist en það er langt í land. Í stefnu Geðhjálpar 2022 til 2024 eru hornsteinarnir þrír: Snjallar aðferðir: Við ætlum að þróa snjallar aðferðir sem styðja við þjónustu, fræðslu og hagsmunagæslu í samráði við notendur og aðstandendur. Öflug geðrækt: Við erum þjónandi í geðheilbrigðismálum Íslendinga og stöndum að gerð geðræktarefnis fyrir alla aldurshópa, notendur og aðstandendur. Mannréttindi tryggð: Við stöndum vörð um réttindi notenda og beitum okkur í þágu þeirra og aðstandenda. Í októbermánuði standa samtökin fyrir vitundarvakningu um geðheilbrigðismál. Markmið átaksins er að skapa vettvang fyrir fólk til að segja sína skoðun á því hvað það telur mikilvægast til að bæta geðheilsu og geðheilbrigðismál á Íslandi. Tekin voru viðtöl við þrjá einstaklinga með mismunandi reynslu af geðheilbrigðiskerfinu: notanda, aðstandanda og starfsmann. Þessi viðtöl má finna á síðunni gedheilbrigdi.is og visir.is. Með þessum viðtölum gefst fólki kostur á að hlusta á reynslu og sjónarmið þessara einstaklinga og hefja umræður um þessi mál sem hafa því miður verið aftarlega í forgangsröðinni þegar kemur að heilbrigðis- og lýðheilsumálum. Við hvetjum alla til að taka þátt og segja sína skoðun með því að fara á geðheilbrigdi.is en þar má koma á framfæri hvað beri að setja í forgang í geðheilbrigðismálum á Íslandi. Þau atriði sem samtökin hafa sett á oddinn og almenningur getur valið úr eru ekki tæmandi og hægt að koma með nýjar ábendingar en Geðhjálp hefur sett eftirfarandi atriði í forgang á gedheilbrigdi.is: Útiloka nauðung og þvingun við meðferð Samkvæmt samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks er hvers kyns nauðung og þvingun óheimil. Ísland hefur enn ekki lögfest þennan samning. Ítrekað hefur verið bent á að nauðung og þvingun í meðferð einstaklinga með geðrænar áskoranir standist ekki lög. Þetta hefur Umboðsmaður Alþingis staðfest með OPCAT eftirlit sínu en því sinna óháðir aðilar og heimsækja þeir staði sem hýsa einstaklinga sem eru sviptir frelsi sínu. Endurskoða hugmyndafræði og innihald meðferðar sem fer fram á geðdeildum Hugmyndafræði og innihald meðferðar þarfnast endurskoðunar. Ísland á að skipa sér í framvarðarsveit í geðheilbrigðismálum í heiminum og vera opið fyrir nýjungum við meðferð sem eru fjölmargar í löndunum í kringum okkur, má þar nefna lyfjalausar deildir, opna samræðu (Open dialogue), skjólhús o.fl. Gera geðrækt hluta af aðalnámskrá grunnskóla Það er ein besta fjárfesting hvers samfélags að kenna börnum frá unga aldri um verndandi þætti geðheilbrigðis og hvernig hægt er að nýta þá í daglegu lífi. Mikilvægt er að geðrækt verði kennd á menntavísindasviði til að styðja við getu kennara við að miðla þessari fræðslu. Viðurkennum mikilvægi jafningja í störfum innan heilbrigðis og félagslega kerfisins Fólk með persónulega reynslu af geðrænum áskorunum (jafningjar) ætti að starfa innan allra þeirra úrræða sem bjóða upp á meðferð eða félagslega aðstoð fyrir einstaklinga með geðrænar áskoranir. Reynslan hefur sýnt að jafningjar eru lykilstarfsmenn og traust skapast á milli notenda og þeirra. Það er mikilvægt að viðurkenna menntun jafningja, sem nú þegar er byrjað að kenna hér á landi, og meta störf þeirra til launa út frá henni. Hefja niðurgreiðslu viðtalsmeðferða Að framfylgja samþykkt Alþingis um niðurgreiðslu á sálfræðiþjónustu að viðbættum öðrum gagnreyndum aðferðum. Samþykktin er enn óútfærð að mestu hvað varðar fjármögnun og brýnt er að skýra framkvæmdina. Styðjum aðstandendur, bæði börn og fullorðna Geðrænar áskoranir einstaklings hafa áhrif á fjölskyldu og vini. Stuðningur við aðstandendur er því miður af mjög skornum skammti. Þessu þarf að breyta ekki síst þegar börn eiga í hlut enda sýna rannsóknir að geðrænar áskoranir foreldra geta haft margvísleg áhrif á líf og heilsu aðstandenda út lífið. Efla heilsugæsluna sem fyrsta viðkomustað og gera þjónustuna þverfaglegri Heilsugæslan á að vera fyrsti viðkomustaður í flestum tilfellum. Geðheilsuteymi heilsugæslunnar geta verið ákveðin fyrirmynd að þjónustu þar sem sjónarmið notenda hafa aukið vægi. Innan heilsugæslunnar ættu að starfa félagsráðgjafar, notendafulltrúar, iðjuþjálfar, þroskaþjálfar o.fl. stéttir við hlið lækna, hjúkrunarfræðinga og sálfræðinga. Byggja nýjar geðdeildir á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri Það á að heyra til undantekninga í framtíðinni að þurfa að leggjast inn á geðdeild en sé þess þörf verði þjónustan nútímaleg, þjónandi og framsækin. Húsnæði geðsviða LSH og SAK eru óhentug og löngu úr sér gengin. Mikilvægt er að ráðast í úrbætur jafnhliða því sem hugmyndafræði er endurskoðuð. Stórauka stuðning og fræðslu fyrir foreldra Liður í því að huga að áhrifaþáttum geðheilbrigðis er að styðja foreldra í uppalenda hlutverki sínu. Að auka mæðraeftirlit, foreldrafræðslu og ungbarnaeftirlit með það fyrir augum að fræða foreldra um mikilvægi tengslamyndunar fyrstu 1.000 dagana í tilveru hvers barns. Á leikskóla- og grunnskóla aldri þarf einnig að styðja við foreldra og draga þannig úr árekstrum og erfiðleikum síðar meir í lífi barnsins. Skima fyrir áföllum hjá börnum á hverju skólastigi Ísland sker sig úr hvað varðar lyfjanotkun og greiningar á geðrænum áskorunum barna. Það er ekki endilega verið að gefa því gaum hvað hefur gengið á í lífi barnsins, heldur verið að meðhöndla einkenni sem geta átt rætur að rekja til utanaðkomandi áfalla og erfiðleika í lífi barnsins . Með því að fylgjast með börnum markvisst og skima fyrir einkennum áfalla er hægt að koma í veg fyrir erfiðleika síðar á lífsleiðinni. Að lokum þakka Landssamtökin Geðhjálp almenningi fyrir velvilja og stuðning í gegnum árin en samtökin hafa frá upphafi verið að langmestu leyti rekin með sjálfsaflarfé. Höfundur er framkvæmdastjóri Landssamtakanna Geðhjálpar.
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar