Passaði að minnast ekki á gjaldþrot bankanna í ræðunni Ólafur Björn Sverrisson skrifar 6. október 2023 19:01 Fimmtán ár eru liðin frá því að Geir bað Guð að blessa Ísland. visir Fimmtán ár eru liðin frá því að Geir H Haarde þáverandi forstætisráðherra Íslands bað Guð að blessa Ísland vegna hruns íslensku bankanna. Þá um kvöldið, 6. október 2008, samþykkti Alþingi fordæmalaus lög, neyðarlögin, sem veittu Fjármálaeftirlitinu víðtækar heimildir til að taka yfir starfsemi bankanna og veita innstæðum forgang yfir aðrar kröfur. „Ég hef nú aldrei haldið sérstaklega upp á þennan dag,“ segir Geir H. Haarde um tímamótin. Hann var til viðtals í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni. Hann segir fyrrnefnd neyðarlög það merkilega við daginn. Ætlunin með ræðunni hafi verið að búa fólk undir setningu neyðarlaganna. Geir var forsætisráðherra á árunum 2006 til 2009. Hann var síðar dæmdur af fjölskipuðum Landsdómi fyrir að brjóta gegn ákvæði í stjórnarskrá um ráðherraábyrgð. Síðan þá hafa nokkrir þingmenn beðið Geir afsökunar á því hvernig staðið var að þeirri málssókn. „Og svo hvernig spilaðist úr hlutunum þrátt fyrir alla þá erfiðleika sem við lentum í. Við samþykktum lögin þarna um kvöldið og ríkisstjórnin, sem þá var Sjálfstæðisflokkur og Samfylking, fékk stuðning Framsóknarflokksins við að koma þessum lögum á hraðferð í gegnum þingið. Tveir aðrir flokkar, Vinstri grænir og Frjálslyndir sátu hjá.“ Passaði að minnast ekki á gjaldþrot bankanna Landsbankinn fór á hliðina sama kvöld, Glitnir næsta dag og Kaupþing þar á eftir. „Það voru mjög alvarlegir atburðir þarna í uppsiglingu sem ég var að gefa fólki hugmynd um í þessari ræðu, án þess þó að ég væri að segja það berum orðum að það væri að verða hér bankahrun, að þeir væru að fara í gjaldþrot. Vegna þess að þá hefði mér verið kennt um það. Maður varð að sigla þarna milli skers og báru í þessu,“ segir Geir í viðtalinu sem má nálgast í heild sinni hér að neðan. „Það hefur verið snúið út úr lokaorðunum í þessu, sem voru bara falleg kveðjuorð. Ýmsir andstæðingar mínir, til þessa dags, eru að velta sér upp úr þeim en þau voru auðvitað ekki aðalatriði þessarar ræðu. Heldur var þetta boðskapur til þjóðarinnar að hér færu mjög alvarlegir hlutir í hönd og það hefði náðst samkomulag um að koma þessum lögum í gegnum þingið um kvöldið.“ Hann segir stóra atriðið í lögunum hafa verið breyting á röð kröfuhafa. Innstæðueigendur voru settir í forgang eins og áður segir. Lánardrottnar bankanna komu því þar á eftir, erlendir sjóðir og fjármálastofnanir. Ekki ástæða til að óttast annað bankahrun „Ríkið tók ekki á sig skellinn vegna þess að bankarnir fóru í gjaldþrot, enda voru þeir einkafyrirtæki,“ segir Geir. Hann var spurður út í það efnahagsástand sem hefur myndast hér á landi á síðustu mánuðum og hvort landsmenn ættu að óttast það í ljósi sögunnar og þeirrar staðreyndar að hér varð hrun. „Ég held að það sé ekki nein ástæða til að óttast hér bankahrun,“ svaraði Geir. Varúðarráðstafanir hafi verið gerðar í kjölfar hrunsins til að koma í veg fyrir að sagan endurtaki sig. Nú hafi hins vegar myndast verðbólguskot sem Íslendingar eru vanir, segir forsætisráðherrann fyrrverandi. Hann sagðist vonast til þess að skynsamlegir kjarasamningar náist í vetur en vildi ekki blanda sér nánar í þau mál. „Ég er hættur,“ sagði Geir. Eins og áður segir má hlusta á viðtalið við hann í spilaranum að ofan Í ritröðinni Tíu ár frá hruni má nálgast upprifjanir og fréttaskýringar tengdar afmæli efnahagshrunsins á Íslandi. Alþingi Hrunið Íslenskir bankar Reykjavík síðdegis Mest lesið Fagnar „hugrökkum hetjum“ Bandaríkjahers en skrifar um þarmaflóruna á sautjánda júní Innlent Tilkynnt um hóp pilta í grunsamlegum erindagjörðum Innlent Íbúðin í rúst eftir Airbnb-gesti Innlent Skæður hakkarahópur herjar á framlínustarfsmenn Innlent Hiti nær tuttugu stigum víða á morgun Veður Leynileg neyðarfjárveiting Dana til flugvallagerðar á Grænlandi Erlent Elon Musk stofnar nýjan stjórnmálaflokk Erlent Fjörutíu og þrír látnir og umfangsmiklar leitarðagerðir standa yfir Erlent Yfirgangur hins opinbera, þrátefli á þinginu og fráleit þjóðaratkvæðagreiðsla Innlent Leitar að eiganda trúlofunarhrings sem fannst í fjöru Innlent Fleiri fréttir Stutt í land í þinginu og spenna fyrir landsleik Yfirgangur hins opinbera, þrátefli á þinginu og fráleit þjóðaratkvæðagreiðsla Ætla að knýja Flatey með sólarorku Fagnar „hugrökkum hetjum“ Bandaríkjahers en skrifar um þarmaflóruna á sautjánda júní Tilkynnt um hóp pilta í grunsamlegum erindagjörðum Skæður hakkarahópur herjar á framlínustarfsmenn „Býsna margt orðið grænmerkt“ Fjarlægðu sprengju við Keflavíkurflugvöll Leitar að eiganda trúlofunarhrings sem fannst í fjöru Á þriðja tug látnir í Texas og netþrjótar herja á flugfélög Nikkurnar þandar á Reyðarfirði alla helgina Íbúðin í rúst eftir Airbnb-gesti Konan er fundin Þriggja leitað vegna stunguárásar í miðbænum Björguðu göngukonu í sjálfheldu við Hrafntinnusker Mótorhjólakappi fluttur á sjúkrahús eftir að hafa fipast við akstur Tuttugu þingmenn mættu ekki á þingfund Vilja að nemendur borgi allt að 180 þúsund til að skrá sig Búið að boða til nýs fundar Kerecis bjargaði lífi skallaarnar í tæka tíð fyrir fjórða júlí Lögregla hleypti manni inn sem hafði læst sig úti Lítill munur á bitum bitmýs og lúsmýs Sex fluttir á sjúkrahús eftir umferðarslys í Hörgársveit Inga mundaði skófluna við Sóltún „Þá fylgir það börnum í gegnum skólakerfið og út í samfélagið“ Nýtt bankaráð Seðlabankans skipað Sósíalistum bolað úr Bolholti Sýknaður af kæru Samtakanna 78 um hatursorðræðu Lokametrar, bútasaumur og Starbucks Veiðigjaldið aftur í nefnd og viðræður komnar á lokametra Sjá meira
„Ég hef nú aldrei haldið sérstaklega upp á þennan dag,“ segir Geir H. Haarde um tímamótin. Hann var til viðtals í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni. Hann segir fyrrnefnd neyðarlög það merkilega við daginn. Ætlunin með ræðunni hafi verið að búa fólk undir setningu neyðarlaganna. Geir var forsætisráðherra á árunum 2006 til 2009. Hann var síðar dæmdur af fjölskipuðum Landsdómi fyrir að brjóta gegn ákvæði í stjórnarskrá um ráðherraábyrgð. Síðan þá hafa nokkrir þingmenn beðið Geir afsökunar á því hvernig staðið var að þeirri málssókn. „Og svo hvernig spilaðist úr hlutunum þrátt fyrir alla þá erfiðleika sem við lentum í. Við samþykktum lögin þarna um kvöldið og ríkisstjórnin, sem þá var Sjálfstæðisflokkur og Samfylking, fékk stuðning Framsóknarflokksins við að koma þessum lögum á hraðferð í gegnum þingið. Tveir aðrir flokkar, Vinstri grænir og Frjálslyndir sátu hjá.“ Passaði að minnast ekki á gjaldþrot bankanna Landsbankinn fór á hliðina sama kvöld, Glitnir næsta dag og Kaupþing þar á eftir. „Það voru mjög alvarlegir atburðir þarna í uppsiglingu sem ég var að gefa fólki hugmynd um í þessari ræðu, án þess þó að ég væri að segja það berum orðum að það væri að verða hér bankahrun, að þeir væru að fara í gjaldþrot. Vegna þess að þá hefði mér verið kennt um það. Maður varð að sigla þarna milli skers og báru í þessu,“ segir Geir í viðtalinu sem má nálgast í heild sinni hér að neðan. „Það hefur verið snúið út úr lokaorðunum í þessu, sem voru bara falleg kveðjuorð. Ýmsir andstæðingar mínir, til þessa dags, eru að velta sér upp úr þeim en þau voru auðvitað ekki aðalatriði þessarar ræðu. Heldur var þetta boðskapur til þjóðarinnar að hér færu mjög alvarlegir hlutir í hönd og það hefði náðst samkomulag um að koma þessum lögum í gegnum þingið um kvöldið.“ Hann segir stóra atriðið í lögunum hafa verið breyting á röð kröfuhafa. Innstæðueigendur voru settir í forgang eins og áður segir. Lánardrottnar bankanna komu því þar á eftir, erlendir sjóðir og fjármálastofnanir. Ekki ástæða til að óttast annað bankahrun „Ríkið tók ekki á sig skellinn vegna þess að bankarnir fóru í gjaldþrot, enda voru þeir einkafyrirtæki,“ segir Geir. Hann var spurður út í það efnahagsástand sem hefur myndast hér á landi á síðustu mánuðum og hvort landsmenn ættu að óttast það í ljósi sögunnar og þeirrar staðreyndar að hér varð hrun. „Ég held að það sé ekki nein ástæða til að óttast hér bankahrun,“ svaraði Geir. Varúðarráðstafanir hafi verið gerðar í kjölfar hrunsins til að koma í veg fyrir að sagan endurtaki sig. Nú hafi hins vegar myndast verðbólguskot sem Íslendingar eru vanir, segir forsætisráðherrann fyrrverandi. Hann sagðist vonast til þess að skynsamlegir kjarasamningar náist í vetur en vildi ekki blanda sér nánar í þau mál. „Ég er hættur,“ sagði Geir. Eins og áður segir má hlusta á viðtalið við hann í spilaranum að ofan Í ritröðinni Tíu ár frá hruni má nálgast upprifjanir og fréttaskýringar tengdar afmæli efnahagshrunsins á Íslandi.
Alþingi Hrunið Íslenskir bankar Reykjavík síðdegis Mest lesið Fagnar „hugrökkum hetjum“ Bandaríkjahers en skrifar um þarmaflóruna á sautjánda júní Innlent Tilkynnt um hóp pilta í grunsamlegum erindagjörðum Innlent Íbúðin í rúst eftir Airbnb-gesti Innlent Skæður hakkarahópur herjar á framlínustarfsmenn Innlent Hiti nær tuttugu stigum víða á morgun Veður Leynileg neyðarfjárveiting Dana til flugvallagerðar á Grænlandi Erlent Elon Musk stofnar nýjan stjórnmálaflokk Erlent Fjörutíu og þrír látnir og umfangsmiklar leitarðagerðir standa yfir Erlent Yfirgangur hins opinbera, þrátefli á þinginu og fráleit þjóðaratkvæðagreiðsla Innlent Leitar að eiganda trúlofunarhrings sem fannst í fjöru Innlent Fleiri fréttir Stutt í land í þinginu og spenna fyrir landsleik Yfirgangur hins opinbera, þrátefli á þinginu og fráleit þjóðaratkvæðagreiðsla Ætla að knýja Flatey með sólarorku Fagnar „hugrökkum hetjum“ Bandaríkjahers en skrifar um þarmaflóruna á sautjánda júní Tilkynnt um hóp pilta í grunsamlegum erindagjörðum Skæður hakkarahópur herjar á framlínustarfsmenn „Býsna margt orðið grænmerkt“ Fjarlægðu sprengju við Keflavíkurflugvöll Leitar að eiganda trúlofunarhrings sem fannst í fjöru Á þriðja tug látnir í Texas og netþrjótar herja á flugfélög Nikkurnar þandar á Reyðarfirði alla helgina Íbúðin í rúst eftir Airbnb-gesti Konan er fundin Þriggja leitað vegna stunguárásar í miðbænum Björguðu göngukonu í sjálfheldu við Hrafntinnusker Mótorhjólakappi fluttur á sjúkrahús eftir að hafa fipast við akstur Tuttugu þingmenn mættu ekki á þingfund Vilja að nemendur borgi allt að 180 þúsund til að skrá sig Búið að boða til nýs fundar Kerecis bjargaði lífi skallaarnar í tæka tíð fyrir fjórða júlí Lögregla hleypti manni inn sem hafði læst sig úti Lítill munur á bitum bitmýs og lúsmýs Sex fluttir á sjúkrahús eftir umferðarslys í Hörgársveit Inga mundaði skófluna við Sóltún „Þá fylgir það börnum í gegnum skólakerfið og út í samfélagið“ Nýtt bankaráð Seðlabankans skipað Sósíalistum bolað úr Bolholti Sýknaður af kæru Samtakanna 78 um hatursorðræðu Lokametrar, bútasaumur og Starbucks Veiðigjaldið aftur í nefnd og viðræður komnar á lokametra Sjá meira