Alnæmi og guðfræðiváin Sigurvin Lárus Jónsson skrifar 17. maí 2023 07:31 Í ár eru 40 ár liðin frá því að fyrsta HIV smitið var greint á Íslandi en mikið vatn er runnið til sjávar síðan alnæmisfaraldurinn geisaði fyrst hér á landi. Við þau tímamót er rétt að gera upp hvaða sár sitja eftir frá þeim tíma og hvað vel var gert í aðdraganda og við stofnun HIV Ísland, sem áður hétu alnæmissamtökin. Næstkomandi sunnudag verður haldin sátta- og minningarstund í Fríkirkjunni í Reykjavík en sú stund, HIV candlelight memorial service, hefur verið haldin árlega í Fríkirkjunni í Reykjavík í hátt í 30 ár. Einar Þór Jónsson, framkvæmdastjóri HIV Ísland hefur kallað eftir því að stjórnvöld biðji HIV jákvæða og aðstandendur þeirra afsökunar á framkomu í þeirra garð. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra mun þar koma fram og viðurkenna þá fordóma sem HIV jákvæðir og alnæmissjúkir mættu af hendi yfirvalda og almennings við upphaf faraldursins. Einar Þór segir „Ég er talsmaður þessa hóps. Öll þessi ár og þessa áratugi komum við alltaf aftur að þessari útskúfun sem við urðum fyrir. Ekki bara það að við værum með þessa drepsótt, heldur það hvernig okkur var útskúfað og hafnað. Ég sé fyrir mér að forsætisráðherrann komi til okkar hingað í kirkjuna og viðurkenni þetta, að það hafi verið þannig. Hvernig samfélagið brást okkur, hvernig við vorum skildir eftir. Hvernig stofnanir samfélagsins, löggjafarvaldið, heilbrigðisstofnanir og aðrir, í raun og veru létu okkur á margan hátt róa.“ Kristin kirkja hefur jafnframt margt á samviskunni í garð þessa hóps og það er mikilvægt að gera upp það trúarofbeldi sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir hafa þurft að þola í nafni kirkjunnar. Á heimasíðunni tímarit.is er að finna sársaukafullar greinar og ein slík, birt í Morgunblaðinu þann 14. apríl 1987, sýnir með sérlega skýrum hætti þá fordóma sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir þurftu að þola hérlendis og þurfa enn á heimsvísu. Greinarhöfundur segir: „Alnæmi á það sameiginlegt með öðrum kynsjúkdómum að hann verður til vegna þess sem Biblían kallar forboðið kynlíf. Það er talið að alnæmi hafi borist til manna með samförum þeirra við skepnur í Afríku. Síðan breiðist sjúkdómurinn út aðallega meðal kynvillinga og þaðan til vændiskvenna og eiturlyfjaneytenda. Sjúkdómurinn er ennþá lang algengastur meðal kynvillinga. Af þessu sést glöggt að ástæðan fyrir alnæmi er frjálst eða óeðlilegt kynlíf. Með öðrum orðum „synd“. Afleiðing syndar kallar alltaf á dauða. Manninum er einfaldlega ætlað að lifa kynlífi með einni persónu af gagnstæðu kyni. Það þarf enga spekinga til að segja okkur að það kallist að vera „gagnkynhneigður“. Það er það eina sem manninum er eðlilegt. Allt annað er synd.“[i] Röksemdarfærsla þeirra sem ala á andúð í garð hinsegin fólks og skýla sér á bakvið guðstrú er alltaf á sömu leið: Guð elskar syndarann en hatar syndina, sem í þeirra augum eru hinsegin ástir. Ég hef bent á að Biblían bjóði með engum hætti upp á fordæmingu samkynhneigðar og jafnframt á mikilvægi þess að kalla þennan hatursboðskap réttum nöfnum, trúarofbeldi.[ii] Sá trúarleiðtogi á heimsvísu sem hefur með áhrifamestum hætti tengt saman fordæmingu á samkynhneigð og alnæmi er Billy Graham en hann sagði árið 1993: „Er alnæmi refsing Guðs? Ég get ekki verið viss, en ég trúi því.“[iii] Skömmu síðar dró hann að einhverju leiti í land með staðhæfingu sína en fordæming hans á hinsegin fólki lifir enn í hreyfingunni sem hann stofnaði og er í dag leidd af syni hans, Franklin Graham. Áhrifa þeirra hér á landi gætir enn. Tímaritið Bjarmi, sem gefið er út af Sambandi íslenskra Kristniboðsfélaga, hefur haldið boðskap þeirra mjög á lofti, síðast árið 2020.[iv] Kynlífssiðfræði Billy Graham birtist í sama tímariti árið 1989 undir yfirskriftinni: Alnæmi, samskipti kynjanna og Biblían.[v] Greinin hefst með orðunum „Nú um nokkurt skeið höfum við haft þungar áhyggjur vegna sjúkdóms sem kallaður er alnæmi eða eyðni.“ Í kjölfarið er lögð fram kynlífssiðfræði sem fordæmir alla kynlífshegðun aðra en „samband kristinna hjóna, karls og konu sem trúa á Jesúm Krist og elska hvort annað“ og í niðurlagi greinarinnar segir: „Öll erum við haldin sjúkdómi sem er alvarlegri en alnæmi. Sá sjúkdómur heitir synd.“ Franklin Graham heimsótti Ísland árið 2013 á svokallaðri Hátíð Vonar[vi] en komu hans og aðkomu biskups Íslands var mótmælt af fjölmörgum, bæði innan kirkju og utan, að mér meðtöldum.[vii] Afstaða í garð hinsegin fólks og HIV jákvæðra hefur breyst mjög til batnaðar hér á landi en á heimsvísu er að eiga sér bakslag í réttindabaráttu hinsegin fólks. Uggvænlegust er þróunin í Úganda en þar hafa amerískir evangelistar átt beinan þátt í því að kynda undir hatur og ofbeldi í garð hinsegin fólks. Heimildamyndin God Loves Uganda eða Guð elskar Úganda frá 2013,[viii] greinir með sláandi hætti frá því hvernig amerískir evangelistar hafa með beinum hætti ýtt undir fordóma í garð samkynhneigðra í landinu. Myndin, sem sópaði að sér verðlaunum á kvikmyndahátíðum, veitir innsýn í hugarheim bókstafshyggjumanna sem sjá Úganda sem fremstu víglínu í baráttu Guðs gegn samkynhneigðum og afleiðingum þess. Baráttan gegn alnæmi og glæpavæðing samkynhneigðar eru þar tengd órofaböndum.[ix] Sáttaferli felur annarsvegar í sér að misgjörðir séu kallaðar réttum nöfnum og hinsvegar að ofbeldi sé fordæmt. Einar Þór segir: „Það sem við erum að gera núna og viljum er að fólk kannist við það og segi í raun og veru ,fyrirgefðu‘. Alveg eins og að, það er enn lifandi fólk sem man eftir því þegar var verið að teyma fólk í burtu til að drepa það á stríðsárunum og allir sneru höfðinu til hliðar. Síðan er uppgjörið seinna meir, eins og við erum að gera núna, og þá er þetta sárt og erfitt. Ég vil vera miskunnsamur en við verðum að segja það og í því er fyrirgefning að það sé viðurkennt. Ég held að við hefðum öll gott af því í dag og mér finnst skorta upp á að fólk viðurkenni og horfi í eigin barm, geti beðist fyrirgefningar og verið miskunnsöm.“ Fríkirkjan í Reykjavík getur ekki talað fyrir hönd kristninnar en hún hefur staðið með ástinni og HIV jákvæðum í hartnær 30 ár og mun gera það áfram. Mér ber jafnframt skylda sem prestur að játa að ástin er heilög í öllum þeim myndum sem hún birtist og að fordæma þá guðsmynd að Guð refsi þeim sem elska, með smitsjúkdómum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurvin Lárus Jónsson Mest lesið Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Ævintýralegar eftiráskýringar Hildur Sverrisdóttir Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson Skoðun Loftslagskvíði Sjálfstæðisflokksins Gunnar Bragi Sveinsson Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Sjá meira
Í ár eru 40 ár liðin frá því að fyrsta HIV smitið var greint á Íslandi en mikið vatn er runnið til sjávar síðan alnæmisfaraldurinn geisaði fyrst hér á landi. Við þau tímamót er rétt að gera upp hvaða sár sitja eftir frá þeim tíma og hvað vel var gert í aðdraganda og við stofnun HIV Ísland, sem áður hétu alnæmissamtökin. Næstkomandi sunnudag verður haldin sátta- og minningarstund í Fríkirkjunni í Reykjavík en sú stund, HIV candlelight memorial service, hefur verið haldin árlega í Fríkirkjunni í Reykjavík í hátt í 30 ár. Einar Þór Jónsson, framkvæmdastjóri HIV Ísland hefur kallað eftir því að stjórnvöld biðji HIV jákvæða og aðstandendur þeirra afsökunar á framkomu í þeirra garð. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra mun þar koma fram og viðurkenna þá fordóma sem HIV jákvæðir og alnæmissjúkir mættu af hendi yfirvalda og almennings við upphaf faraldursins. Einar Þór segir „Ég er talsmaður þessa hóps. Öll þessi ár og þessa áratugi komum við alltaf aftur að þessari útskúfun sem við urðum fyrir. Ekki bara það að við værum með þessa drepsótt, heldur það hvernig okkur var útskúfað og hafnað. Ég sé fyrir mér að forsætisráðherrann komi til okkar hingað í kirkjuna og viðurkenni þetta, að það hafi verið þannig. Hvernig samfélagið brást okkur, hvernig við vorum skildir eftir. Hvernig stofnanir samfélagsins, löggjafarvaldið, heilbrigðisstofnanir og aðrir, í raun og veru létu okkur á margan hátt róa.“ Kristin kirkja hefur jafnframt margt á samviskunni í garð þessa hóps og það er mikilvægt að gera upp það trúarofbeldi sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir hafa þurft að þola í nafni kirkjunnar. Á heimasíðunni tímarit.is er að finna sársaukafullar greinar og ein slík, birt í Morgunblaðinu þann 14. apríl 1987, sýnir með sérlega skýrum hætti þá fordóma sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir þurftu að þola hérlendis og þurfa enn á heimsvísu. Greinarhöfundur segir: „Alnæmi á það sameiginlegt með öðrum kynsjúkdómum að hann verður til vegna þess sem Biblían kallar forboðið kynlíf. Það er talið að alnæmi hafi borist til manna með samförum þeirra við skepnur í Afríku. Síðan breiðist sjúkdómurinn út aðallega meðal kynvillinga og þaðan til vændiskvenna og eiturlyfjaneytenda. Sjúkdómurinn er ennþá lang algengastur meðal kynvillinga. Af þessu sést glöggt að ástæðan fyrir alnæmi er frjálst eða óeðlilegt kynlíf. Með öðrum orðum „synd“. Afleiðing syndar kallar alltaf á dauða. Manninum er einfaldlega ætlað að lifa kynlífi með einni persónu af gagnstæðu kyni. Það þarf enga spekinga til að segja okkur að það kallist að vera „gagnkynhneigður“. Það er það eina sem manninum er eðlilegt. Allt annað er synd.“[i] Röksemdarfærsla þeirra sem ala á andúð í garð hinsegin fólks og skýla sér á bakvið guðstrú er alltaf á sömu leið: Guð elskar syndarann en hatar syndina, sem í þeirra augum eru hinsegin ástir. Ég hef bent á að Biblían bjóði með engum hætti upp á fordæmingu samkynhneigðar og jafnframt á mikilvægi þess að kalla þennan hatursboðskap réttum nöfnum, trúarofbeldi.[ii] Sá trúarleiðtogi á heimsvísu sem hefur með áhrifamestum hætti tengt saman fordæmingu á samkynhneigð og alnæmi er Billy Graham en hann sagði árið 1993: „Er alnæmi refsing Guðs? Ég get ekki verið viss, en ég trúi því.“[iii] Skömmu síðar dró hann að einhverju leiti í land með staðhæfingu sína en fordæming hans á hinsegin fólki lifir enn í hreyfingunni sem hann stofnaði og er í dag leidd af syni hans, Franklin Graham. Áhrifa þeirra hér á landi gætir enn. Tímaritið Bjarmi, sem gefið er út af Sambandi íslenskra Kristniboðsfélaga, hefur haldið boðskap þeirra mjög á lofti, síðast árið 2020.[iv] Kynlífssiðfræði Billy Graham birtist í sama tímariti árið 1989 undir yfirskriftinni: Alnæmi, samskipti kynjanna og Biblían.[v] Greinin hefst með orðunum „Nú um nokkurt skeið höfum við haft þungar áhyggjur vegna sjúkdóms sem kallaður er alnæmi eða eyðni.“ Í kjölfarið er lögð fram kynlífssiðfræði sem fordæmir alla kynlífshegðun aðra en „samband kristinna hjóna, karls og konu sem trúa á Jesúm Krist og elska hvort annað“ og í niðurlagi greinarinnar segir: „Öll erum við haldin sjúkdómi sem er alvarlegri en alnæmi. Sá sjúkdómur heitir synd.“ Franklin Graham heimsótti Ísland árið 2013 á svokallaðri Hátíð Vonar[vi] en komu hans og aðkomu biskups Íslands var mótmælt af fjölmörgum, bæði innan kirkju og utan, að mér meðtöldum.[vii] Afstaða í garð hinsegin fólks og HIV jákvæðra hefur breyst mjög til batnaðar hér á landi en á heimsvísu er að eiga sér bakslag í réttindabaráttu hinsegin fólks. Uggvænlegust er þróunin í Úganda en þar hafa amerískir evangelistar átt beinan þátt í því að kynda undir hatur og ofbeldi í garð hinsegin fólks. Heimildamyndin God Loves Uganda eða Guð elskar Úganda frá 2013,[viii] greinir með sláandi hætti frá því hvernig amerískir evangelistar hafa með beinum hætti ýtt undir fordóma í garð samkynhneigðra í landinu. Myndin, sem sópaði að sér verðlaunum á kvikmyndahátíðum, veitir innsýn í hugarheim bókstafshyggjumanna sem sjá Úganda sem fremstu víglínu í baráttu Guðs gegn samkynhneigðum og afleiðingum þess. Baráttan gegn alnæmi og glæpavæðing samkynhneigðar eru þar tengd órofaböndum.[ix] Sáttaferli felur annarsvegar í sér að misgjörðir séu kallaðar réttum nöfnum og hinsvegar að ofbeldi sé fordæmt. Einar Þór segir: „Það sem við erum að gera núna og viljum er að fólk kannist við það og segi í raun og veru ,fyrirgefðu‘. Alveg eins og að, það er enn lifandi fólk sem man eftir því þegar var verið að teyma fólk í burtu til að drepa það á stríðsárunum og allir sneru höfðinu til hliðar. Síðan er uppgjörið seinna meir, eins og við erum að gera núna, og þá er þetta sárt og erfitt. Ég vil vera miskunnsamur en við verðum að segja það og í því er fyrirgefning að það sé viðurkennt. Ég held að við hefðum öll gott af því í dag og mér finnst skorta upp á að fólk viðurkenni og horfi í eigin barm, geti beðist fyrirgefningar og verið miskunnsöm.“ Fríkirkjan í Reykjavík getur ekki talað fyrir hönd kristninnar en hún hefur staðið með ástinni og HIV jákvæðum í hartnær 30 ár og mun gera það áfram. Mér ber jafnframt skylda sem prestur að játa að ástin er heilög í öllum þeim myndum sem hún birtist og að fordæma þá guðsmynd að Guð refsi þeim sem elska, með smitsjúkdómum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun