Landbúnaðarstefna og búvörusamningar Hermann Ingi Gunnarsson skrifar 13. febrúar 2023 12:00 Fyrir helgi birti matvælaráðherra inn á samráðsgátt stjórnvalda Tillögu að þingsályktun um landbúnaðarstefnu til ársins 2040. Það er löngu tímabært og ber að fagna á sama tíma er umræða um endurskoðun búvörusamninga er að hefjast. Nú eins og oft áður þegar líða fer að þann tíma þegar á að ræða um samninga við bændur um framleiðslu á matvöru fyrir landsmenn og gesti okkar fara hagsmunaaðilar „frelsis og réttlætis“ verslunarinnar að láta heyra í sér á þá leið að samningar eins og eru við bændur séu engöngu til þess að binda bændur í klafa tiltekinnar framleiðslu og hækka verð til neytenda og virðist það vera tónn sem er látinn í ljós í punktum um styrkjakerfi í þingsályktunni. Íslenska ríkið semur við bændur um framleiðslu ýmissa vara fyrir rúma 17 milljarða á hverju ári auk tollverndar. Fyrir það framleiða bændur nær allar mjólkurvörur (150 milljón lítra) og lambakjöt ( 9400 tonn) sem þjóðin neytir, 75% af því svínakjöti (6400 tonn) og alifuglakjöti (9400 tonn) sem við neytum og 85% af nautakjöti (5000 tonn). Framleiðsla á grænmeti er svo breytileg og eru mikil sóknarfæri þar eins og í akuryrkju og öðrum minni búgreinum. Fyrir þessa fjárhæð sem hefur rýrnað um 6,5% miðað við hlutfall af vergri landsframleiðslu frá því núverandi samningur tók gildi fær landinn tugþúsundir tonna af mat sem að öðrum kosti yrði varla framleiddur í þessu magni. Hvernig náum við fram öflugri landbúnaði sem hefur burði til að auka framleiðslu bæði í magni og fjölbreytni? Landbúnaðurinn þarf aukinn stuðning hvort sem það er í formi framlaga frá ríkinu eða í formi tollverndar. Ef horft er til þessarar hefðbundnu framleiðslu sem við tölum um dagsdaglega, sem er nautgriparækt (mjólk og kjöt) og sauðfjárrækt, þá er óhætt að halda því fram að þær séu kjölfestan í landbúnaðarkerfinu eins og það er í dag. Allt tal um að breyta kerfinu og færa greiðslur frá þessum greinum og setja á aðrar greiðslur til bænda sem eru ekki tengdar framleiðslu eru eingöngu til þess að veikja stoðir þessara greina og um leið burðarvirki landbúnaðarkerfisins. Þar hafa sumir ráðamenn og „frelsarar“ talað mikið um óframleiðslutengdan stuðning eða „grænar greiðslur“ eins og landgreiðslur, býlisstuðning, gripagreiðslur, jarðræktarstuðning og loftslagsgreiðslur. Þessar greiðslur tryggja með engu móti að þeir fjármunir sem ríkið setur til málafloksins séu notaðir til framleiðslu matvæla og allra síst á hagkvæman og skilvirkan hátt. Það er hægt að nota þessa tegund af stuðningi til að styðja við ýmsa aðra framleiðslu og til að styðja við svæði sem eiga undir högg að sækja. Í ríkisstjórnarsáttmálanum var talað um eflingu kornræktar og það hefur verið einn af þeim frösum sem hefur verið haldið á lofti í mörg ár – en ekkert gerst, ekki frekar en þegar kyrjað er um eflingu landbúnaðarins. Það verður ekki neitt til úr neinu. Við eflum ekki íslenskan landbúnað með því að draga úr stuðningi við eina grein til að efla aðra. Við þurfum að auka útgjöld til landbúnaðarmála og þar þarf að stórauka útgjöld til garðyrku og kornræktar, nýliðunar og fjárfestingar. Eins og matvælaráðherra talaði um nýlega eru bændur orðnir of gamlir og augljós þörf á meiri endurnýjun í greininni. En af hverju ætti einhver ungur einstaklingur að fjárfesta í landbúnaði eins og staðan er í dag? Vextir eru í kringum 10% af jarðalánum og stefna eða miklufrekar stefnuleysi ríkissins í landbúnaðarmálum er verulega óljós og breytileg eftir því hver situr í brúnni hvert sinn. Við verðum að fá raunverulegan kost fyrir bændur til að fjármagna sig á lágum vöxtum til langs tíma. Jarðir og bú ættu ekki að bera hærri vexti og hafa sömu lánakjör og íbúðarhús á almennum markaði. Við sem þjóð þurfum líka að ákveða góða landbúnaðarstefnu til 20−30 ára sem leggur stóru línurnar um hvernig við ætlum að tryggja framleiðslu matvara hér á landi, og samtímis að tryggja starfsöryggi bænda til lengri tíma. Ég hvet matvælaráðherra og aðra þá sem vinna að því að endurskoða búvörusamninga og mótun landbúnaðarstefnu að horfa til þess sem hefur gefist vel ekki síður en að horfa til framtíðar til að við sem þjóð getum búið við öflugan landbúnað til ókominna ára. Höfundur er kúabóndi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hermann Ingi Gunnarsson Búvörusamningar Landbúnaður Mest lesið Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Loftslag eða lífskjör: bæði betra Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson Skoðun Um bókun 35, EES samninginn, Evrópusambandið og Bretland Jón Frímann Jónsson Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvar er grunnskólinn? Kristján Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Um bókun 35, EES samninginn, Evrópusambandið og Bretland Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson skrifar Skoðun Loftslag eða lífskjör: bæði betra Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Virkjum lýðræðið Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Ráðstefna um þjóðarátak í húsnæðismálum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Öldrunarþjónustan – tækifæri og áskoranir Sandra B. Franks skrifar Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson skrifar Skoðun Milljónir úr launaumslögum til vopnakaupa Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Í orði en ekki á borði - stuðningur Íslands við Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Fatlað fólk á Íslandi Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Gervigreindin og atvinnulífið Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hinn stóri pakki ósýnilegrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun GOGG, GOGG, GOGG og aftur GOGG Guðrún Njálsdóttir skrifar Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Beðið eftir orkumálaráðherra Eggert Valur Guðmundsson,Gunnar Aron Ólason skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason skrifar Sjá meira
Fyrir helgi birti matvælaráðherra inn á samráðsgátt stjórnvalda Tillögu að þingsályktun um landbúnaðarstefnu til ársins 2040. Það er löngu tímabært og ber að fagna á sama tíma er umræða um endurskoðun búvörusamninga er að hefjast. Nú eins og oft áður þegar líða fer að þann tíma þegar á að ræða um samninga við bændur um framleiðslu á matvöru fyrir landsmenn og gesti okkar fara hagsmunaaðilar „frelsis og réttlætis“ verslunarinnar að láta heyra í sér á þá leið að samningar eins og eru við bændur séu engöngu til þess að binda bændur í klafa tiltekinnar framleiðslu og hækka verð til neytenda og virðist það vera tónn sem er látinn í ljós í punktum um styrkjakerfi í þingsályktunni. Íslenska ríkið semur við bændur um framleiðslu ýmissa vara fyrir rúma 17 milljarða á hverju ári auk tollverndar. Fyrir það framleiða bændur nær allar mjólkurvörur (150 milljón lítra) og lambakjöt ( 9400 tonn) sem þjóðin neytir, 75% af því svínakjöti (6400 tonn) og alifuglakjöti (9400 tonn) sem við neytum og 85% af nautakjöti (5000 tonn). Framleiðsla á grænmeti er svo breytileg og eru mikil sóknarfæri þar eins og í akuryrkju og öðrum minni búgreinum. Fyrir þessa fjárhæð sem hefur rýrnað um 6,5% miðað við hlutfall af vergri landsframleiðslu frá því núverandi samningur tók gildi fær landinn tugþúsundir tonna af mat sem að öðrum kosti yrði varla framleiddur í þessu magni. Hvernig náum við fram öflugri landbúnaði sem hefur burði til að auka framleiðslu bæði í magni og fjölbreytni? Landbúnaðurinn þarf aukinn stuðning hvort sem það er í formi framlaga frá ríkinu eða í formi tollverndar. Ef horft er til þessarar hefðbundnu framleiðslu sem við tölum um dagsdaglega, sem er nautgriparækt (mjólk og kjöt) og sauðfjárrækt, þá er óhætt að halda því fram að þær séu kjölfestan í landbúnaðarkerfinu eins og það er í dag. Allt tal um að breyta kerfinu og færa greiðslur frá þessum greinum og setja á aðrar greiðslur til bænda sem eru ekki tengdar framleiðslu eru eingöngu til þess að veikja stoðir þessara greina og um leið burðarvirki landbúnaðarkerfisins. Þar hafa sumir ráðamenn og „frelsarar“ talað mikið um óframleiðslutengdan stuðning eða „grænar greiðslur“ eins og landgreiðslur, býlisstuðning, gripagreiðslur, jarðræktarstuðning og loftslagsgreiðslur. Þessar greiðslur tryggja með engu móti að þeir fjármunir sem ríkið setur til málafloksins séu notaðir til framleiðslu matvæla og allra síst á hagkvæman og skilvirkan hátt. Það er hægt að nota þessa tegund af stuðningi til að styðja við ýmsa aðra framleiðslu og til að styðja við svæði sem eiga undir högg að sækja. Í ríkisstjórnarsáttmálanum var talað um eflingu kornræktar og það hefur verið einn af þeim frösum sem hefur verið haldið á lofti í mörg ár – en ekkert gerst, ekki frekar en þegar kyrjað er um eflingu landbúnaðarins. Það verður ekki neitt til úr neinu. Við eflum ekki íslenskan landbúnað með því að draga úr stuðningi við eina grein til að efla aðra. Við þurfum að auka útgjöld til landbúnaðarmála og þar þarf að stórauka útgjöld til garðyrku og kornræktar, nýliðunar og fjárfestingar. Eins og matvælaráðherra talaði um nýlega eru bændur orðnir of gamlir og augljós þörf á meiri endurnýjun í greininni. En af hverju ætti einhver ungur einstaklingur að fjárfesta í landbúnaði eins og staðan er í dag? Vextir eru í kringum 10% af jarðalánum og stefna eða miklufrekar stefnuleysi ríkissins í landbúnaðarmálum er verulega óljós og breytileg eftir því hver situr í brúnni hvert sinn. Við verðum að fá raunverulegan kost fyrir bændur til að fjármagna sig á lágum vöxtum til langs tíma. Jarðir og bú ættu ekki að bera hærri vexti og hafa sömu lánakjör og íbúðarhús á almennum markaði. Við sem þjóð þurfum líka að ákveða góða landbúnaðarstefnu til 20−30 ára sem leggur stóru línurnar um hvernig við ætlum að tryggja framleiðslu matvara hér á landi, og samtímis að tryggja starfsöryggi bænda til lengri tíma. Ég hvet matvælaráðherra og aðra þá sem vinna að því að endurskoða búvörusamninga og mótun landbúnaðarstefnu að horfa til þess sem hefur gefist vel ekki síður en að horfa til framtíðar til að við sem þjóð getum búið við öflugan landbúnað til ókominna ára. Höfundur er kúabóndi.
Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar
Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar
Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar