Var verðbólgan fundin upp á Tenerife? Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar 25. nóvember 2022 12:31 Í vikunni tilkynnti Seðlabankinn um hækkun vaxta. Það var í tíunda sinn síðan í maí í fyrra sem hann hækkaði stýrivexti, sem standa nú í 6% og hafa ekki verið hærri síðan 2010. Verðbólga er 9,4%. Ofan á þetta er komin upp alvarleg staða í kjaraviðræðum. Horfur eru dökkar. Háir vextir hafa mikil og þung áhrif á heimilin. Áhrif á fyrirtæki landsins eru sömuleiðis auðvitað mikil. Og á allt samfélagið. Birtingarmyndir hárra vaxta segja mikla sögu. Skoðum dæmisögu af fjölskyldu. Vorið 2021 borgaði þetta heimili um 180.000 krónur á mánuði af fasteignaláninu sínu. Fjölskyldan sem um ræðir er með 50 milljón króna óverðtryggt lán til 40 ára, á breytilegum vöxtum. Í dag er veruleiki þessarar fjölskyldu sá að afborgun á láninu er 330 þúsund kr. á mánuði. Greiðslubyrðin hefur aukist um 150 þúsund krónur á mánuði. Það blasir við að þetta er þungt högg – og í einhverjum tilvikum umfram það sem heimilið ræður við. Vextir á Íslandi þrefalt hærri en í Evrópu En hér þarf að horfa á stóru myndina. Vextir á Íslandi eru hærri en annars staðar í Evrópu þrátt fyrir að verðbólga hér sé lægri en ytra. Það er umhugsunarverð staðreynd. Í löndunum í kringum okkur er verðbólgan í hæstu hæðum, meðal annars vegna innrásar Rússa í Úkraínu og orkukreppu sem innrásin hefur valdið. Íslendingar búa ekki þessa við orkukreppu. En þrátt fyrir það eru stýrivextir hér þrefalt hærri en stýrivextir Evrópska seðlabankans. Stýrivextir á Íslandi eru þrefalt hærri en á hinum Norðurlöndunum. Og ástæða þessa vaxtaumhverfis er ekki bara sú að þjóðin leyfi sér að fara í sumarfrí í sólina á Tenerife. Verðbólgan var ekki fundin upp á Tene. Eftir stendur þá spurningin: Hvers vegna þarf þrefalt hærri stýrivexti á Íslandi en annars staðar í Evrópu til að vinna gegn verðbólgu sem er undir meðaltali í álfunni? Ástæðan er ekki síst gjaldmiðillinn okkar. Aðrar þjóðir eru með öflugri gjaldmiðil. Fer ekki að verða tímabært að stjórnvöld horfist í augu við þetta? Og að aðilar vinnumarkaðarins geri það líka? Heimili landsins sem finna fyrir stöðugt hækkandi vöxtum eiga að spyrja sig hverjar ástæðurnar fyrir þessu umhverfi eru. Hvers vegna þarf íslenskt fasteignalán að vera margfalt dýrara en í Evrópu? Svarið er: Íslenska krónan veldur því að lánin okkar eru margfalt dýrari. Við bætast önnur áhrif af sveiflukenndum gjaldmiðli sem auka kostnað heimila og ríkissjóðs. Lágir vextir eru ekki veruleiki íslenskrar krónu Því miður er útlit fyrir að vextir verði áfram töluvert hærri á Íslandi en í nágrannaríkjunum. Þetta er gömul saga og ný. Í aðdraganda síðustu kosninga var boðað lágvaxtaskeið en öll okkar saga er hins vegar sú að vaxtaumhverfi á Íslandi er annað en í Evrópu. Það var mikill glannaskapur af hálfu stjórnvalda að segja ungu fólki að hér væru lágir vextir að festast í sessi. Lágir vextir eru einfaldlega ekki veruleiki íslenskrar krónu. Og vegna þessara íslensku aðstæðna er líka aukin þörf á aðhaldi í ríkisfjármálum og meiri þörf á ábyrgri efnahagsstjórn. Ef ríkisstjórnin stendur ekki vaktina hér eru heimili landsins dæmd til að bera þungann af þessu verðbólguskeiði. Þess vegna skiptir það heimili og fyrirtæki landsins öllu að stjórnvöld geri sitt til að halda verðbólgu í skefjum. Það hafa þau því miður ekki gert. Næstu fjárlög ríkisstjórnarinnar fela ekki í sér þær aðgerðir sem nauðsynlegar eru. Ríkisfjármálin gegna grundvallarhlutverki um það að Seðlabankinn geti náð fram markmiðum sínum í um að ná verðbólgu niður. Ríkisstjórnin hefur hins vegar ekki axlað sína ábyrgð í þessu mikla verkefni. Ríkisstjórnin þarf að sinna sínu hlutverki Tugmilljarðaaukning á útgjöldum á sama tíma og ríkissjóður er rekinn með halla eru vondar fréttir á verðbólgutímum. Þensluhvetjandi aðgerðir á útgjaldahlið ríkisins vinna gegn markmiðinu um að stemma stigu við verðbólgunni. Á þetta hefur Seðlabankinn bent, á þetta hafa Samtök atvinnulífsins bent og á þetta hefur Viðreisn bent. Eitt sterkasta framlag ríkisstjórnarinnar gagnvart erfiðum kjarasamningum væri að stýra ríkisfjármálum þannig að markmið um að ná tökum á verðbólgu skilaði árangri. Þetta er stóra myndin. Og hún hefur lítið með sólina á Tenerife að gera. Höfundur er þingmaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Viðreisn Alþingi Seðlabankinn Fjármál heimilisins Mest lesið Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Í vikunni tilkynnti Seðlabankinn um hækkun vaxta. Það var í tíunda sinn síðan í maí í fyrra sem hann hækkaði stýrivexti, sem standa nú í 6% og hafa ekki verið hærri síðan 2010. Verðbólga er 9,4%. Ofan á þetta er komin upp alvarleg staða í kjaraviðræðum. Horfur eru dökkar. Háir vextir hafa mikil og þung áhrif á heimilin. Áhrif á fyrirtæki landsins eru sömuleiðis auðvitað mikil. Og á allt samfélagið. Birtingarmyndir hárra vaxta segja mikla sögu. Skoðum dæmisögu af fjölskyldu. Vorið 2021 borgaði þetta heimili um 180.000 krónur á mánuði af fasteignaláninu sínu. Fjölskyldan sem um ræðir er með 50 milljón króna óverðtryggt lán til 40 ára, á breytilegum vöxtum. Í dag er veruleiki þessarar fjölskyldu sá að afborgun á láninu er 330 þúsund kr. á mánuði. Greiðslubyrðin hefur aukist um 150 þúsund krónur á mánuði. Það blasir við að þetta er þungt högg – og í einhverjum tilvikum umfram það sem heimilið ræður við. Vextir á Íslandi þrefalt hærri en í Evrópu En hér þarf að horfa á stóru myndina. Vextir á Íslandi eru hærri en annars staðar í Evrópu þrátt fyrir að verðbólga hér sé lægri en ytra. Það er umhugsunarverð staðreynd. Í löndunum í kringum okkur er verðbólgan í hæstu hæðum, meðal annars vegna innrásar Rússa í Úkraínu og orkukreppu sem innrásin hefur valdið. Íslendingar búa ekki þessa við orkukreppu. En þrátt fyrir það eru stýrivextir hér þrefalt hærri en stýrivextir Evrópska seðlabankans. Stýrivextir á Íslandi eru þrefalt hærri en á hinum Norðurlöndunum. Og ástæða þessa vaxtaumhverfis er ekki bara sú að þjóðin leyfi sér að fara í sumarfrí í sólina á Tenerife. Verðbólgan var ekki fundin upp á Tene. Eftir stendur þá spurningin: Hvers vegna þarf þrefalt hærri stýrivexti á Íslandi en annars staðar í Evrópu til að vinna gegn verðbólgu sem er undir meðaltali í álfunni? Ástæðan er ekki síst gjaldmiðillinn okkar. Aðrar þjóðir eru með öflugri gjaldmiðil. Fer ekki að verða tímabært að stjórnvöld horfist í augu við þetta? Og að aðilar vinnumarkaðarins geri það líka? Heimili landsins sem finna fyrir stöðugt hækkandi vöxtum eiga að spyrja sig hverjar ástæðurnar fyrir þessu umhverfi eru. Hvers vegna þarf íslenskt fasteignalán að vera margfalt dýrara en í Evrópu? Svarið er: Íslenska krónan veldur því að lánin okkar eru margfalt dýrari. Við bætast önnur áhrif af sveiflukenndum gjaldmiðli sem auka kostnað heimila og ríkissjóðs. Lágir vextir eru ekki veruleiki íslenskrar krónu Því miður er útlit fyrir að vextir verði áfram töluvert hærri á Íslandi en í nágrannaríkjunum. Þetta er gömul saga og ný. Í aðdraganda síðustu kosninga var boðað lágvaxtaskeið en öll okkar saga er hins vegar sú að vaxtaumhverfi á Íslandi er annað en í Evrópu. Það var mikill glannaskapur af hálfu stjórnvalda að segja ungu fólki að hér væru lágir vextir að festast í sessi. Lágir vextir eru einfaldlega ekki veruleiki íslenskrar krónu. Og vegna þessara íslensku aðstæðna er líka aukin þörf á aðhaldi í ríkisfjármálum og meiri þörf á ábyrgri efnahagsstjórn. Ef ríkisstjórnin stendur ekki vaktina hér eru heimili landsins dæmd til að bera þungann af þessu verðbólguskeiði. Þess vegna skiptir það heimili og fyrirtæki landsins öllu að stjórnvöld geri sitt til að halda verðbólgu í skefjum. Það hafa þau því miður ekki gert. Næstu fjárlög ríkisstjórnarinnar fela ekki í sér þær aðgerðir sem nauðsynlegar eru. Ríkisfjármálin gegna grundvallarhlutverki um það að Seðlabankinn geti náð fram markmiðum sínum í um að ná verðbólgu niður. Ríkisstjórnin hefur hins vegar ekki axlað sína ábyrgð í þessu mikla verkefni. Ríkisstjórnin þarf að sinna sínu hlutverki Tugmilljarðaaukning á útgjöldum á sama tíma og ríkissjóður er rekinn með halla eru vondar fréttir á verðbólgutímum. Þensluhvetjandi aðgerðir á útgjaldahlið ríkisins vinna gegn markmiðinu um að stemma stigu við verðbólgunni. Á þetta hefur Seðlabankinn bent, á þetta hafa Samtök atvinnulífsins bent og á þetta hefur Viðreisn bent. Eitt sterkasta framlag ríkisstjórnarinnar gagnvart erfiðum kjarasamningum væri að stýra ríkisfjármálum þannig að markmið um að ná tökum á verðbólgu skilaði árangri. Þetta er stóra myndin. Og hún hefur lítið með sólina á Tenerife að gera. Höfundur er þingmaður Viðreisnar.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun