Hraðari málsmeðferð og einfaldara regluverk á byggingamarkaði er lykilatriði Jón Ingi Hákonarson skrifar 11. október 2022 10:31 Stóra verkefni íslensks efnahagslífs og stjórnmála næstu ár verður að koma húsnæðismarkaðnum í jafnvægi. Byggingastarfsemi er stór hluti efnahagslífsins og nam um 9% vergrar landsframleiðslu fyrir Covid og um 8% vinnuafls. Í tímans rás hefur húsnæðismarkaðurinn sveiflast mikið, mun meira en í þeim löndum sem við berum okkur saman við. Nú er svo komið að eftirspurn eftir húsnæði er langt umfram framboð sem hefur leitt til gríðarlegra hækkana á fasteignaverði. Að búa í öruggu húsnæði og að hafa efni á öruggu húsnæði skiptir okkur öll máli. Meginhutverk stjórnvalda er að skapa ramma um þessa mikilvægu efnahags- og samfélagsstoð með einhverjum fyrirsjánleika, þar sem samkeppnishindranir eru síður til staðar og að vinna að því að stytta þann tíma sem tekur að koma verkefnum af stað. Því er ágætt að minna sig á það reglulega að hvorki ríki né sveitarfélög byggja íbúðir. Hlutverk þeirra er að klára skipulag og móta starfsumhverfi þeirra sem byggja íbúðir. Ein af þeim leiðum til að koma í veg fyrir langvarandi skort er að einfalda þetta umhverfi og stytta þann tíma sem tekur að byggja húsnæði. Það er merkilegt til þess að vita að það getur tekið um fimm ár að koma nýrri íbúðablokk á laggirnar, þar af er byggingartíminn um tvö ár. Sóknarfærin eru svo sannarlega fyrir hendi. Í nóvember 2020 kom út skýrsla OECD um samkeppnismat á íslenskum byggingamarkaði. Við lestur hennar má sjá að mikil sóknarfæri til hagræðingar liggja í því að gera regluverkið þannig úr garði að það styðji betur við virka samkeppni. OECD greinir 447 mögulegar samkeppnishindranir þegar kemur að skipulagsmálum, byggingareglugerðum, byggingavörum og löggildingu starfsgreina. Tillögur til úrbóta eru 316 talsins. Helstu tillögur að úrbótum í skipulagsmálum voru m.a. að endurskoða í heild ferli skipulagsákvarðana sveitarfélaga með það að markmiði að einfalda og skýra verklagið. taka til skoðunar að draga úr kröfum um fjölda bílastæða í Reykjavík vegna áhrifa á byggingakostnað, eða móta minna íþyngjandi leiðir til að ná þeim markmiðum sem að er stefnt. Endurskoða ferli og reglur sem gilda um úthlutun lóða til að skýra ferlið og auka framboð lóða í samræmi við eftirspurn. Reglur um lóðaúthlutun ættu ekki að hygla þeim fyrirtækjum sem fyrir eru á markaði. Þær ættu heldur ekki að vera óþarflega hamlandi, t.d. hvað varðar skil á lóðum. Helstu tillögur til einföldunar á mannvirkjalögum voru m.a. Að einfalda ferlið við veitingu byggingarleyfa með því að setja skýra tímafresti og skilyrði. Umsóknarferlið ætti að vera að fullu rafrænt. Skilyrði fyrir veitingu byggingarleyfa ættu að byggjast á áhættumati á tegund bygginga. Að öðrum kosti ættu smærri og einfaldari verkefni að geta fengið flýtimeðferð. Tilkynningarskyldu um minni háttar framkvæmdir, sem ekki eru háðar byggingarleyfi, ætti að afnema eða einfalda verulega. Skilyrði um aðkomu tiltekinna starfsgreina að framkvæmdum ætti að miða við tegund framkvæmda. Endurskoða má ákvæði sem kveða á um skilyrði um lágmarksgæði og aðgengi fyrir alla í því skyni að auka vægi markmiðsmiðaðra ákvarðana í stað forskriftarákvæða sem takmarka hvernig tilteknum markmiðum megi ná. Einnig eru fjölmargar tillögur er snúa að byggingarvörum og helstu niðurstöður þar eru að innleiðing reglugerða ESB um byggingavörur hafi verið gerð með víðtækari hætti en nauðsynlegt er. Lögin hér eru því meira íþyngjandi en skuldbindingar Íslands eru samkvæmt EES samningnum. Niðurgreiðslur á flutningskostnaði vegna byggingarframkvæmda eru til þess fallnar að draga úr samkeppni samkvæmt OECD. Varðandi löggildingu starfsgreina kemur í ljós að lögverndaðar starfsgreinar hér á landi eru töluvert fleiri en í öðrum Evrópulöndum og löndum innan OECD. Niðurstöður skýrsluhöfunda eru þær að miklir möguleikar felist í því að einfalda regluverkið þannig að það styðji betur við virka samkeppni. Þannig má skapa sveigjanlegra umhverfi, fleiri störf og auka framleiðni og vöxt í hagkerfinu. Mín niðurstaða eftir lestur þessarar skýrslu er sú að mikilvægt skref til að koma jafnvægi á húsnæðismarkaðinn sé að einfalda þetta umhverfi og stytta þann tíma sem það tekur að koma verkefnum á koppinn. Það þarf ekki alltaf að dæla peningum í hítina, betra er að skoða hvort ekki sé hagkvæmara að einfalda og laga þau kerfi og það umhverfi sem við vinnum í. Aðilar á markaði geta ekki brugðist hratt við breytingum í þunglamalegu kerfi. Það er mikilvægt að ríki og sveitarfélög fari í þá vinnu að einfalda regluverkið með það að leiðarljósi að geta brugðist hraðar við þeim sveiflum sem einkenna húsnæðismarkaðinn án þess þó að fórna öryggi og gæðum. Það er þó aftur á móti mjög áhugavert að ekki sé verið að byggja á öllum þeim lóðum sem þegar eru tilbúnar og jafnvel búið að úthluta. Þá er einnig vert að taka til skoðunar hvernig bankar hafa mögulega haft áhrif á sveiflumyndun á þessum markaði með lánastefnu sinni og með henni ýtt undir óeðlilega þenslu og skort í gegnum tíðina í stað þess að leita leiða til að stuðla að þeim stöðuleika sem húsnæðismarkaðurinn þarf svo sárlega. En það er efni í aðra grein. Höfundur er bæjarfulltrúi Viðreisnar í Hafnarfirði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Ingi Hákonarson Byggingariðnaður Mest lesið Land rutt fyrir þúsundir íbúða í Úlfarsárdal Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Hver er þessi Davíð Oddsson? Daði Freyr Ólafsson Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson Skoðun „Lánin hækka – framtíðin minnkar“ Sveinn Óskar Sigurðsson Skoðun Þjóðkirkjan engu svarar – hylur sig í fræðilegri þoku Hilmar Kristinsson Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir Skoðun Dýrmæt þjóðfélagsgerð Eva Björk Valdimarsdóttir Skoðun Hey Pawels í harðindunum Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Geymt en ekki gleymt Ástþór Ólafsson Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason Skoðun Skoðun Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Ný nálgun – sama markmið: Heimili fyrir fólkið í borginni Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Geymt en ekki gleymt Ástþór Ólafsson skrifar Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar Skoðun „Lánin hækka – framtíðin minnkar“ Sveinn Óskar Sigurðsson skrifar Skoðun Hey Pawels í harðindunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Land rutt fyrir þúsundir íbúða í Úlfarsárdal Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Dýrmæt þjóðfélagsgerð Eva Björk Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hver er þessi Davíð Oddsson? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar Skoðun Þjóðkirkjan engu svarar – hylur sig í fræðilegri þoku Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Borgarstefna kallar á aðgerðir og fjármagn Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Skjáheimsókn getur dimmu í dagsljós breytt Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru álverin á Íslandi útlensk? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Öryggisgæslu í Mjódd, núna, takk fyrir! Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Erum við ennþá hrædd við Davíð Oddsson? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Saman getum við komið í veg fyrir slag Alma D. Möller skrifar Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar Skoðun Blóðtaka er ekki landbúnaður Guðrún Scheving Thorsteinsson,Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Svar til stjórnunarlegs ábyrgðarmanns frá Keflavík Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnin ræðst gegn launafólki og atvinnulausum Finnbjörn A. Hermannson skrifar Skoðun 764/O9A: Kannt þú að vernda barnið á netinu? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Opinberir starfsmenn kjósa síður áminningarskyldu Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Einkavæðing orkunnar, skattasniðganga og lífeyrissjóðir Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Er gervigreindarprestur trúlaus eða trúaður? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson skrifar Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Stóra verkefni íslensks efnahagslífs og stjórnmála næstu ár verður að koma húsnæðismarkaðnum í jafnvægi. Byggingastarfsemi er stór hluti efnahagslífsins og nam um 9% vergrar landsframleiðslu fyrir Covid og um 8% vinnuafls. Í tímans rás hefur húsnæðismarkaðurinn sveiflast mikið, mun meira en í þeim löndum sem við berum okkur saman við. Nú er svo komið að eftirspurn eftir húsnæði er langt umfram framboð sem hefur leitt til gríðarlegra hækkana á fasteignaverði. Að búa í öruggu húsnæði og að hafa efni á öruggu húsnæði skiptir okkur öll máli. Meginhutverk stjórnvalda er að skapa ramma um þessa mikilvægu efnahags- og samfélagsstoð með einhverjum fyrirsjánleika, þar sem samkeppnishindranir eru síður til staðar og að vinna að því að stytta þann tíma sem tekur að koma verkefnum af stað. Því er ágætt að minna sig á það reglulega að hvorki ríki né sveitarfélög byggja íbúðir. Hlutverk þeirra er að klára skipulag og móta starfsumhverfi þeirra sem byggja íbúðir. Ein af þeim leiðum til að koma í veg fyrir langvarandi skort er að einfalda þetta umhverfi og stytta þann tíma sem tekur að byggja húsnæði. Það er merkilegt til þess að vita að það getur tekið um fimm ár að koma nýrri íbúðablokk á laggirnar, þar af er byggingartíminn um tvö ár. Sóknarfærin eru svo sannarlega fyrir hendi. Í nóvember 2020 kom út skýrsla OECD um samkeppnismat á íslenskum byggingamarkaði. Við lestur hennar má sjá að mikil sóknarfæri til hagræðingar liggja í því að gera regluverkið þannig úr garði að það styðji betur við virka samkeppni. OECD greinir 447 mögulegar samkeppnishindranir þegar kemur að skipulagsmálum, byggingareglugerðum, byggingavörum og löggildingu starfsgreina. Tillögur til úrbóta eru 316 talsins. Helstu tillögur að úrbótum í skipulagsmálum voru m.a. að endurskoða í heild ferli skipulagsákvarðana sveitarfélaga með það að markmiði að einfalda og skýra verklagið. taka til skoðunar að draga úr kröfum um fjölda bílastæða í Reykjavík vegna áhrifa á byggingakostnað, eða móta minna íþyngjandi leiðir til að ná þeim markmiðum sem að er stefnt. Endurskoða ferli og reglur sem gilda um úthlutun lóða til að skýra ferlið og auka framboð lóða í samræmi við eftirspurn. Reglur um lóðaúthlutun ættu ekki að hygla þeim fyrirtækjum sem fyrir eru á markaði. Þær ættu heldur ekki að vera óþarflega hamlandi, t.d. hvað varðar skil á lóðum. Helstu tillögur til einföldunar á mannvirkjalögum voru m.a. Að einfalda ferlið við veitingu byggingarleyfa með því að setja skýra tímafresti og skilyrði. Umsóknarferlið ætti að vera að fullu rafrænt. Skilyrði fyrir veitingu byggingarleyfa ættu að byggjast á áhættumati á tegund bygginga. Að öðrum kosti ættu smærri og einfaldari verkefni að geta fengið flýtimeðferð. Tilkynningarskyldu um minni háttar framkvæmdir, sem ekki eru háðar byggingarleyfi, ætti að afnema eða einfalda verulega. Skilyrði um aðkomu tiltekinna starfsgreina að framkvæmdum ætti að miða við tegund framkvæmda. Endurskoða má ákvæði sem kveða á um skilyrði um lágmarksgæði og aðgengi fyrir alla í því skyni að auka vægi markmiðsmiðaðra ákvarðana í stað forskriftarákvæða sem takmarka hvernig tilteknum markmiðum megi ná. Einnig eru fjölmargar tillögur er snúa að byggingarvörum og helstu niðurstöður þar eru að innleiðing reglugerða ESB um byggingavörur hafi verið gerð með víðtækari hætti en nauðsynlegt er. Lögin hér eru því meira íþyngjandi en skuldbindingar Íslands eru samkvæmt EES samningnum. Niðurgreiðslur á flutningskostnaði vegna byggingarframkvæmda eru til þess fallnar að draga úr samkeppni samkvæmt OECD. Varðandi löggildingu starfsgreina kemur í ljós að lögverndaðar starfsgreinar hér á landi eru töluvert fleiri en í öðrum Evrópulöndum og löndum innan OECD. Niðurstöður skýrsluhöfunda eru þær að miklir möguleikar felist í því að einfalda regluverkið þannig að það styðji betur við virka samkeppni. Þannig má skapa sveigjanlegra umhverfi, fleiri störf og auka framleiðni og vöxt í hagkerfinu. Mín niðurstaða eftir lestur þessarar skýrslu er sú að mikilvægt skref til að koma jafnvægi á húsnæðismarkaðinn sé að einfalda þetta umhverfi og stytta þann tíma sem það tekur að koma verkefnum á koppinn. Það þarf ekki alltaf að dæla peningum í hítina, betra er að skoða hvort ekki sé hagkvæmara að einfalda og laga þau kerfi og það umhverfi sem við vinnum í. Aðilar á markaði geta ekki brugðist hratt við breytingum í þunglamalegu kerfi. Það er mikilvægt að ríki og sveitarfélög fari í þá vinnu að einfalda regluverkið með það að leiðarljósi að geta brugðist hraðar við þeim sveiflum sem einkenna húsnæðismarkaðinn án þess þó að fórna öryggi og gæðum. Það er þó aftur á móti mjög áhugavert að ekki sé verið að byggja á öllum þeim lóðum sem þegar eru tilbúnar og jafnvel búið að úthluta. Þá er einnig vert að taka til skoðunar hvernig bankar hafa mögulega haft áhrif á sveiflumyndun á þessum markaði með lánastefnu sinni og með henni ýtt undir óeðlilega þenslu og skort í gegnum tíðina í stað þess að leita leiða til að stuðla að þeim stöðuleika sem húsnæðismarkaðurinn þarf svo sárlega. En það er efni í aðra grein. Höfundur er bæjarfulltrúi Viðreisnar í Hafnarfirði.
Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson Skoðun
Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar
Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar
Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar
Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson Skoðun
Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir Skoðun