Í síðustu viku kynnti ríkisstjórnin aðgerðir til að vinna gegn þenslu og verðbólgu í hagkerfinu, með breytingum á fjárlagaáætlun 2023-2027. Lagt var til að flýta innleiðingu gjaldtöku til að vega á móti yfirstandandi tekjutapi vegna umferðar og eldsneytis, sem leiðir meðal annars af mikilli fjölgun vistvænna bifreiða.
Skattlagning umferðarinnar mikilvæg innviðum
Tekjur ríkissjóðs af skattlagningu ökutækja hafa dregist saman og munu að óbreyttu halda áfram að lækka.
Ýmis gjöld eru lögð á bifreiðar sem ganga fyrir jarðefnaeldsneyti eins og almenn vörugjöld, sérstakt vörugjald, kolefnisgjald, flutningsjöfnunargjald og virðisaukaskattur. Að auki koma síðan bifreiðagjald og úrvinnslugjald, mismunandi eftir bíltegundum.
Rafknúin ökutæki hafa verið með verulegar ívilnanir bæði varðandi vörugjöld og virðisaukaskatt
Ríkissjóður getur hins vegar ekki hætt að hafa tekjur af umferðinni. Framlag frá henni er nauðsynlegt til að viðhalda innviðum.
Eigendur vistvænna bíla greiða takmarkað fyrir notkun vegakerfisins
Komið var inn á þetta í fjármálaáætlun 2023-2027. Þar sagði að unnið væri að því að innleiða einfaldara og skilvirkara tekjuöflunarkerfi.
Þar kom einnig fram að þrátt fyrir jákvæð áhrif orkuskipta í samgöngum væri það einnig áskorun fyrir tekjöflun ríkissjóðs.
„[V]egna þess að í núverandi kerfi greiða eigendur vistvænna bifreiða takmarkað fyrir notkun vegakerfisins,“ segir í fjármálaáætluninni.
Sem fyrr segir hefur fjármálaráðherra lagt til að flýta innleiðingu gjaldtöku til að vega á móti yfirstandandi tekjutapi vegna umferðar og eldsneytis. Tillögurnar verða nánar útfærðar í fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2023.
Í nefndaráliti meirihluta fjárlaganefndar, þar sem lagt hefur fram ýmsar breytingar á fjárlagaáætlun, er fjallað stuttlega um nauðsyn þess að endurskoða þetta kerfi.
„Veruleg eftirgjöf tekna af ökutækjum og ákveðið skattleysi á afnotum af vegakerfi landsins er verulegt ef miðað er við fyrra fyrirkomulag skattlagningar. Þó að ekki liggi fyrir nákvæm greining á þeirri eftirgjöf er um verulegar fjárhæðir að ræða,“ segir í álitinu.
Reikna með fimmtán milljörðum næstu fimm árin
Þar kemur fram að ekki megi draga að ljúka þessari endurskoðun, ekki sé hægt að horfa lengur framhjá því að ökutæki sem „greiði“ ekki fyrir afnot af vegum komi niður á viðhaldi þeirra.
Meirihlutinn leggur til að við breytta skattlagningu verði meðal annars horft til þyngdar ökutækja samhliða því að gætt sé að jafnræði við skattlagninguna.
Fær ríkisstjórnin það heimaverkefni að koma með breytingar strax í næstu fjárlögum sem endurspegli notkun allra ökutækja á vegakerfinu.
Reiknað er með af flýting á innleiðingu slíkra gjalda muni skila ríkissjóði 15,1 milljarði króna til ársins 2027. 3,4 milljörðum á næsta ári, 3,2 milljörðum árið 2024, 3,0 milljörðum árið 2025, 2,8 milljörðum árið 2026 og 2,7 milljörðum árið 2027.
