Stöndum við stóru orðin Egill Tómasson skrifar 29. apríl 2022 10:01 Loftslagsmálin eru eitt stærsta og mest aðkallandi verkefni mannkyns. Orkustefna Íslands gerir ráð fyrir því að landið verði óháð jarðefnaeldsneyti fyrir árið 2050. Nýr stjórnarsáttmáli ríkisstjórnarinnar er enn metnaðarfyllri og flýtir því markmiði um áratug til ársins 2040. Orð eru til alls fyrst, en betur má ef duga skal og tími raunverulegra aðgerða runninn upp. Íslendingar flytja inn jarðefnaeldsneyti fyrir um 100 milljarða króna á ári. Ef við ætlum okkur að hætta að stóla á þetta innflutta eldsneyti, verður orkan sem drífur áfram margvísleg umsvif okkar að koma annars staðar frá. Starfshópur um stöðu og áskoranir í orkumálum benti á það í svonefndri grænbók í byrjun mars að til þess að ná fullum orkuskiptum þyrfti u.þ.b. að tvöfalda núverandi raforkuframleiðslu. Grænbókin er bein þýðing og umbreyting á markmiðum Íslands í loftslagsmálum frá einu formi orku yfir í annað. Frá jarðefnaeldsneyti yfir í endurnýjanlega og sjálfbæra orku. Niðurstöðurnar sýna í raun beinar afleiðingar af markmiðum Íslands um kolefnishlutleysi og jarðefnaeldsneytisleysi samkvæmt Orkustefnu og stjórnarsáttmála. Miðað við þetta höfum við 18 ár til að tvöfalda kerfi sem að mestu hefur byggst upp á 60 árum – það er ærið verkefni og spurning hvernig þróast en nú skiptir mestu að taka skref í áttina og hefja vegferðina. Hafa ber í huga að orkuþörfin verður ekki umtalsverð fyrst um sinn en eykst mjög hratt milli 2030 og 2040. Mikilvægt er að sofna ekki á verðinum því uppbygging í raforkukerfinu krefst margra ára undirbúnings og framkvæmdatíma. Rafeldsneyti í lykilhlutverki Bein rafvæðing, sem er nýtnasta og hagkvæmasta lausnin, verður án efa mikilvægur þáttur í orkuskiptunum og er vel á veg komin t.d. í fólksbílum. Rafeldsneyti (e. e-fuel) mun einnig gegna veigamiklu hlutverki þar sem beinni rafvæðingu verður ekki komið við, t.d. í þungaflutningum á landi, á hafi og á lengri flugleiðum. Rafeldsneyti er eldsneyti sem framleitt er með raforku. Endurnýjanleg raforka er þá notuð til að greina vatn í frumefni sín; vetni og súrefni. Þetta græna vetni má t.d. nota beint til að knýja farartæki eða ná fram orkuskiptum í iðnaði. Jafnframt er mögulegt að binda grænt vetni við önnur frumefni og framleiða nær hvaða rafeldsneyti sem vera skal; t.d. metanól, kerósín, ammóníak eða metan, sem í dag eru unnin úr jarðgasi og hráolíu. Gott aðgengi að endurnýjanlegum orkuauðlindum gera Ísland að sannkölluðu fyrirheitna landi í framleiðslu rafeldsneytis og horfa aðrar þjóðir öfundaraugum til okkar. Framleiðsla og notkun á grænu rafeldsneyti er enn á frumstigi og markaðir ómótaðir. Meiri þungi mun færast í rafeldsneytisverkefni með tímanum og eru skýr teikn á lofti. Minni verkefni með umtalsverða vaxtarmöguleika eru þegar komin í gang í Evrópu en stærri eru í undirbúningi og bíða fjárfestingaákvarðana. Bein notkun vetnis í minni tækjum eykst hratt, s.s. í fólksbílum, vinnuvélum, flutningabílum og minni flugvélum. Töluverða tækniþróun þarf enn fyrir stærri tæki á borð við flugvélar á lengri leiðum. Orkuskipti í samgöngum á Íslandi munu því fyrst verða á landi og sjó og flugið fylgja þar á eftir. Landsvirkjun ryður brautina Landsvirkjun, sem orkufyrirtæki í eigu allra landsmanna, lítur á það sem hlutverk sitt að vera leiðandi á þessu sviði og gera allt sem í hennar valdi stendur til að markmiðin í loftslagsmálum náist. Í ljósi þess höfum við lagt í mikla vinnu við að greina tækifæri í framleiðslu á rafeldsneyti. Leitað var ráða hjá helstu alþjóðlegu sérfræðingum heims í orkuskiptum og jafnframt hefur byggst upp sterkt teymi sérfræðinga í vetnis- og rafeldsneytismálum hjá fyrirtækinu. Niðurstaða okkar er sú að framleiðsla rafeldsneytis sé skynsamleg fyrir Ísland. Til viðbótar við beina rafvæðingu telur Landsvirkjun nýtingu vetnis og metanóls vænlegasta til árangurs í orkuskiptum samgangna á Íslandi, sér í lagi til skemmri tíma þar til nýting annars græns rafeldsneytis nær tæknilegum þroska. Landsvirkjun hyggst því taka frumkvæði og þróa ásamt samstarfsaðilum tvö verkefni á næstu 12-18 mánuðum; annars vegar með nýtingu vetnis fyrir þungaflutninga á landi og hins vegar með nýtingu metanóls við orkuskipti á hafi. Fyrra verkefnið er um 4 MW að stærð og getur knúið um 40 vetnistrukka, strætisvagna, rútur og jafnvel innanlandsflug til viðbótar við spennandi nýsköpunarverkefni sem krefjast vetnis. Hið síðara er yfir 20 MW að stærð og getur knúið a.m.k. tvö flutningaskip. Verkefnin eru mikilvæg skref í því að minnka losun koldíoxíðs frá samgöngum. Sýnum vilja og þor Tæknilegar lausnir sem taka á loftslagsvandanum eru þegar til reiðu í mörgum geirum og í örri þróun í öðrum. Því er mikilvægt að nýta strax fyrri lausnirnar og flýta tækniþróun þeirra síðari. Íslendingar geta lagt hönd á plóg á báðum sviðum og nú er kominn tími til að hrinda verkefnum í framkvæmd sem ná raunverulegum árangri. Tökum höndum saman með samstilltu átaki einkaaðila og hins opinbera og búum þannig um hnútana að framgangur orkuskiptaverkefna á Íslandi verði greiður. Gerum nýsköpunarverkefnum sömuleiðis hátt undir höfði og hröðum þannig nauðsynlegri tækniþróun sem mun hafa áhrif út fyrir landsteinana. Með vilja og þori getum við orðið fyrirmynd annarra ríkja og jarðefnaeldsneytislaus fyrst allra þjóða. Það var vissulega merkur áfangi þegar við settum okkur það markmið. Nú látum við verkin tala. Fjallað verður nánar um rafeldsneyti sem lykil að orkuskiptum á mánudaginn 2. maí kl. 14, í beinu streymi á Facebook síðu Landsvirkjunar. Höfundur er verkfræðingur og nýsköpunarstjóri hjá Landsvirkjun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landsvirkjun Orkumál Orkuskipti Loftslagsmál Mest lesið Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Sjá meira
Loftslagsmálin eru eitt stærsta og mest aðkallandi verkefni mannkyns. Orkustefna Íslands gerir ráð fyrir því að landið verði óháð jarðefnaeldsneyti fyrir árið 2050. Nýr stjórnarsáttmáli ríkisstjórnarinnar er enn metnaðarfyllri og flýtir því markmiði um áratug til ársins 2040. Orð eru til alls fyrst, en betur má ef duga skal og tími raunverulegra aðgerða runninn upp. Íslendingar flytja inn jarðefnaeldsneyti fyrir um 100 milljarða króna á ári. Ef við ætlum okkur að hætta að stóla á þetta innflutta eldsneyti, verður orkan sem drífur áfram margvísleg umsvif okkar að koma annars staðar frá. Starfshópur um stöðu og áskoranir í orkumálum benti á það í svonefndri grænbók í byrjun mars að til þess að ná fullum orkuskiptum þyrfti u.þ.b. að tvöfalda núverandi raforkuframleiðslu. Grænbókin er bein þýðing og umbreyting á markmiðum Íslands í loftslagsmálum frá einu formi orku yfir í annað. Frá jarðefnaeldsneyti yfir í endurnýjanlega og sjálfbæra orku. Niðurstöðurnar sýna í raun beinar afleiðingar af markmiðum Íslands um kolefnishlutleysi og jarðefnaeldsneytisleysi samkvæmt Orkustefnu og stjórnarsáttmála. Miðað við þetta höfum við 18 ár til að tvöfalda kerfi sem að mestu hefur byggst upp á 60 árum – það er ærið verkefni og spurning hvernig þróast en nú skiptir mestu að taka skref í áttina og hefja vegferðina. Hafa ber í huga að orkuþörfin verður ekki umtalsverð fyrst um sinn en eykst mjög hratt milli 2030 og 2040. Mikilvægt er að sofna ekki á verðinum því uppbygging í raforkukerfinu krefst margra ára undirbúnings og framkvæmdatíma. Rafeldsneyti í lykilhlutverki Bein rafvæðing, sem er nýtnasta og hagkvæmasta lausnin, verður án efa mikilvægur þáttur í orkuskiptunum og er vel á veg komin t.d. í fólksbílum. Rafeldsneyti (e. e-fuel) mun einnig gegna veigamiklu hlutverki þar sem beinni rafvæðingu verður ekki komið við, t.d. í þungaflutningum á landi, á hafi og á lengri flugleiðum. Rafeldsneyti er eldsneyti sem framleitt er með raforku. Endurnýjanleg raforka er þá notuð til að greina vatn í frumefni sín; vetni og súrefni. Þetta græna vetni má t.d. nota beint til að knýja farartæki eða ná fram orkuskiptum í iðnaði. Jafnframt er mögulegt að binda grænt vetni við önnur frumefni og framleiða nær hvaða rafeldsneyti sem vera skal; t.d. metanól, kerósín, ammóníak eða metan, sem í dag eru unnin úr jarðgasi og hráolíu. Gott aðgengi að endurnýjanlegum orkuauðlindum gera Ísland að sannkölluðu fyrirheitna landi í framleiðslu rafeldsneytis og horfa aðrar þjóðir öfundaraugum til okkar. Framleiðsla og notkun á grænu rafeldsneyti er enn á frumstigi og markaðir ómótaðir. Meiri þungi mun færast í rafeldsneytisverkefni með tímanum og eru skýr teikn á lofti. Minni verkefni með umtalsverða vaxtarmöguleika eru þegar komin í gang í Evrópu en stærri eru í undirbúningi og bíða fjárfestingaákvarðana. Bein notkun vetnis í minni tækjum eykst hratt, s.s. í fólksbílum, vinnuvélum, flutningabílum og minni flugvélum. Töluverða tækniþróun þarf enn fyrir stærri tæki á borð við flugvélar á lengri leiðum. Orkuskipti í samgöngum á Íslandi munu því fyrst verða á landi og sjó og flugið fylgja þar á eftir. Landsvirkjun ryður brautina Landsvirkjun, sem orkufyrirtæki í eigu allra landsmanna, lítur á það sem hlutverk sitt að vera leiðandi á þessu sviði og gera allt sem í hennar valdi stendur til að markmiðin í loftslagsmálum náist. Í ljósi þess höfum við lagt í mikla vinnu við að greina tækifæri í framleiðslu á rafeldsneyti. Leitað var ráða hjá helstu alþjóðlegu sérfræðingum heims í orkuskiptum og jafnframt hefur byggst upp sterkt teymi sérfræðinga í vetnis- og rafeldsneytismálum hjá fyrirtækinu. Niðurstaða okkar er sú að framleiðsla rafeldsneytis sé skynsamleg fyrir Ísland. Til viðbótar við beina rafvæðingu telur Landsvirkjun nýtingu vetnis og metanóls vænlegasta til árangurs í orkuskiptum samgangna á Íslandi, sér í lagi til skemmri tíma þar til nýting annars græns rafeldsneytis nær tæknilegum þroska. Landsvirkjun hyggst því taka frumkvæði og þróa ásamt samstarfsaðilum tvö verkefni á næstu 12-18 mánuðum; annars vegar með nýtingu vetnis fyrir þungaflutninga á landi og hins vegar með nýtingu metanóls við orkuskipti á hafi. Fyrra verkefnið er um 4 MW að stærð og getur knúið um 40 vetnistrukka, strætisvagna, rútur og jafnvel innanlandsflug til viðbótar við spennandi nýsköpunarverkefni sem krefjast vetnis. Hið síðara er yfir 20 MW að stærð og getur knúið a.m.k. tvö flutningaskip. Verkefnin eru mikilvæg skref í því að minnka losun koldíoxíðs frá samgöngum. Sýnum vilja og þor Tæknilegar lausnir sem taka á loftslagsvandanum eru þegar til reiðu í mörgum geirum og í örri þróun í öðrum. Því er mikilvægt að nýta strax fyrri lausnirnar og flýta tækniþróun þeirra síðari. Íslendingar geta lagt hönd á plóg á báðum sviðum og nú er kominn tími til að hrinda verkefnum í framkvæmd sem ná raunverulegum árangri. Tökum höndum saman með samstilltu átaki einkaaðila og hins opinbera og búum þannig um hnútana að framgangur orkuskiptaverkefna á Íslandi verði greiður. Gerum nýsköpunarverkefnum sömuleiðis hátt undir höfði og hröðum þannig nauðsynlegri tækniþróun sem mun hafa áhrif út fyrir landsteinana. Með vilja og þori getum við orðið fyrirmynd annarra ríkja og jarðefnaeldsneytislaus fyrst allra þjóða. Það var vissulega merkur áfangi þegar við settum okkur það markmið. Nú látum við verkin tala. Fjallað verður nánar um rafeldsneyti sem lykil að orkuskiptum á mánudaginn 2. maí kl. 14, í beinu streymi á Facebook síðu Landsvirkjunar. Höfundur er verkfræðingur og nýsköpunarstjóri hjá Landsvirkjun.
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar