Óheppilegir atburðir Guðrún Brjánsdóttir skrifar 16. apríl 2022 15:01 Ég var tólf ára þegar Hrunið átti sér stað og þar af leiðandi nokkurn veginn á mörkum þess að vera fær um að átta mig á staðreyndum málsins. Enn man ég þó ýmislegt, til dæmis að fréttatímanum var varpað upp á skjá í matsalnum í skólanum svo að allir gætu fylgst með. Ég man að Geir H. Haarde sagði „Guð blessi Ísland“ en ég skildi ekki alveg hvers vegna hann sagði það. Mér var ljóst að eitthvað mjög óeðlilegt hafði skeð og ég man eftir kvíðahnútnum sem tók að myndast í maganum þegar ég fylgdist með svipbrigðum fullorðna fólksins í kringum mig. Útskýringarnar sem ég fékk sem tólf ára barn voru einhvern veginn á þá leið að gráðugir karlar hefðu reynt að eignast meiri og meiri peninga þar til að allt sprakk í loft upp í höndunum á þeim og að bankar landsins hefðu þá hrunið og orðið gjaldþrota og að um það bil annar hver Íslendingur hefði þá líka hrunið og orðið gjaldþrota. Hver átti að svara fyrir þetta? Það sem mér fannst erfiðast að skilja var hvernig þetta gat gerst án þess að nokkur manneskja tæki ábyrgð á því. Ég spurði foreldra mína hvort það væru þá ekki þessir svokölluðu útrásarvíkingar sem ættu að fara í fangelsi, eða þá þeir sem stjórnuðu landinu þegar þetta gerðist, eða þeir sem sáu þetta gerast og gripu ekki inn í. Foreldrar mínir áttu ekki til svör við þessum spurningum og einhvern veginn komst ég að þeirri niðurstöðu að þetta hlyti bara að vera svo ofboðslega flókið. Það var greinilega enginn sem bar beinlínis ábyrgð á þessu, þetta gerðist bara. Mennirnir sem bröskuðu með peningana voru bara undir svo miklum áhrifum frá góðærinu og gleymdu sér hreinlega í allri stemningunni. Tíu árum síðar, þegar ég var tuttugu og tveggja ára, var mér nauðgað. Það tók mig langan tíma, jafnvel nokkur ár, að átta mig á hver bæri ábyrgðina á því. Tímunum saman reyndi ég að finna útskýringar á því hvernig atburðurinn gat hafa átt sér stað; gerandinn hlyti að hafa misskilið aðstæðurnar, hann gæti ekki hafa ákveðið að beita ofbeldi meðvitað. Gerandinn hlyti einfaldlega að vera afurð allrar þeirra eitruðu karlmennsku og ofbeldismenning sem hann ólst upp í rétt eins og aðrir karlmenn í þessum heimi. Atburðir síðastliðinnar viku hafa vakið hjá mér ýmsar sérkennilegar minningar um atburðina sem áttu sér stað þegar ég var tólf ára og tuttugu og tveggja ára. Á sama tíma og salan á Íslandsbanka er nýfarin í gegn og í ljós hefur komið hvernig að henni var staðið hefur skapast umræða um skaðsemi þess að slaufa mönnum sem beita ofbeldi og rætt er um hvernig þeir eigi að geta átt afturkvæmt í sviðsljósið. Allt í einu finnst mér þessi tvö málefni ekkert svo ótrúlega ólík – eða að minnsta kosti ekki hvernig unnið er úr þeim. Sömu mennirnir og áttu þátt í að setja landið á hausinn árið 2008 græddu á tá og fingri í gegnum nýyfirstaðna sölu á þjóðareigninni Íslandsbanka og ráðherrum ríkisstjórnarinnar virðist þykja það hið besta mál. Í síðastliðinni viku hefur að sama skapi verið bent á, við miklar og góðar undirtektir, að menn sem beita ofbeldi fái allt of harkalega meðferð í kjölfarið og að þeir séu beinlínis lagðir í einelti. Kannski er stóri lærdómurinn sem ég dreg af þessu öllu sá að meðvirkni er gríðarlega sterkt afl í íslensku samfélagi. Ég vildi að ég hefði vitað það þegar ég var tólf ára og tuttugu og tveggja ára. Ef ég gæti farið aftur í tímann og hitt mig, tólf ára gamla og tuttugu og tveggja ára gamla, myndi ég líklega einbeita mér að því að koma eftirfarandi atriðum til skila: Menn sem græða á peningum annarra í gegnum vinasambönd eru ekki fórnarlömb aðstæðna sinna. Þeir bera ábyrgðina einir. Menn sem beita aðra ofbeldi eru ekki fórnarlömb aðstæðna sinna. Þeir bera ábyrgðina einir. Sagan endurtekur sig og fólk gleymir reiðinni alveg þar til að hún blossar aftur upp eins og risastórt graftarkýli sem hefur fengið að grassera undir húðinni. Síðan er sprengt á kýlið í dálitla stund þar til sárið lokast aftur og við gleymum óréttlætinu. Við stimplum óþægilega atburði fortíðarinnar sem óheppilega og gleymum því að það eru ákveðnir menn sem báru ábyrgð á þessum óheppilegu atburðum. Eftir allt saman eru þessir menn jú vinir okkar, synir, feður og frændur . Höfundur er meistaranemi í íslenskum fræðum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kynferðisofbeldi Mest lesið Leiðréttum launin Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Sjálfskipaðir sérfræðingar samgöngumála Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir Skoðun Óskrifuðu Pálínuboðorðin Óskar Jónasson Skoðun JL húsið og að éta það sem úti frýs… Sveinn Hjörtur Guðfinnsson Skoðun Byggjum raðhús í Hvalfjarðargöngum Matthías Arngrímsson Skoðun Fjölgun lóða, hér er leiðin! Ágúst Bjarni Garðarsson Skoðun Er ekki bara best? Reynir Böðvarsson Skoðun Það er enn tími… Svanhildur Bogadóttir Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Burt með mismunun! Skúli Helgason Skoðun Skoðun Skoðun Sveitarfélögin okkar eiga alls ekki að skipta við Rapyd Hópur íbúa í sveitarfélögum sem stunda viðskipti við Rapyd skrifar Skoðun Lagarammi um lögbrot Lára G. Sigurðardóttir skrifar Skoðun Burt með mismunun! Skúli Helgason skrifar Skoðun Aukið aðgengi að faglegri þjónustu – Styðjum Afstöðu! Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Óskrifuðu Pálínuboðorðin Óskar Jónasson skrifar Skoðun Sjálfskipaðir sérfræðingar samgöngumála Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Byggjum raðhús í Hvalfjarðargöngum Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Leiðréttum launin Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Er ekki bara best? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Fjölgun lóða, hér er leiðin! Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Það er enn tími… Svanhildur Bogadóttir skrifar Skoðun Fjárfesting í þágu barna Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Flugvöllur í Hvassahrauni eða Árborg? Bragi Bjarnason skrifar Skoðun JL Gettó Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Mun Alþingi fremja landráð? Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Hvað vitum við? Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Hvetjum samstarfsfólkið til að fara í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun „Hvert stefnirðu?“ Arna Stefanía Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þetta er allt að koma... Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Mörkin lögmannsstofa: Áskorun til núverandi stjórnarmanna Björn Thorsteinsson skrifar Skoðun JL húsið og að éta það sem úti frýs… Sveinn Hjörtur Guðfinnsson skrifar Skoðun Palestína, háskólar og (af)nýlenduvædd rými Jovana Pavlović skrifar Skoðun Nágrannar óskast! Embla Vigfúsdóttir skrifar Skoðun Tími er ekki óþrjótandi auðlind Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þverpólitískur vilji fyrir brotthvarfi óþarfa flugumferðar frá Reykjavíkurflugvelli Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon ,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar Skoðun Kýld niður í kjördæmaviku Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Nokkrum rangfærslum í málflutningi menningarráðherra svarað Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Frá Félagi hafnarverkamanna á Íslandi Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar Skoðun Úmbarassa-sa Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Vilja Grafarvogsbúar þéttingu meirihlutans í Reykjavík? Diljá Mist Einarsdóttir,Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Sjá meira
Ég var tólf ára þegar Hrunið átti sér stað og þar af leiðandi nokkurn veginn á mörkum þess að vera fær um að átta mig á staðreyndum málsins. Enn man ég þó ýmislegt, til dæmis að fréttatímanum var varpað upp á skjá í matsalnum í skólanum svo að allir gætu fylgst með. Ég man að Geir H. Haarde sagði „Guð blessi Ísland“ en ég skildi ekki alveg hvers vegna hann sagði það. Mér var ljóst að eitthvað mjög óeðlilegt hafði skeð og ég man eftir kvíðahnútnum sem tók að myndast í maganum þegar ég fylgdist með svipbrigðum fullorðna fólksins í kringum mig. Útskýringarnar sem ég fékk sem tólf ára barn voru einhvern veginn á þá leið að gráðugir karlar hefðu reynt að eignast meiri og meiri peninga þar til að allt sprakk í loft upp í höndunum á þeim og að bankar landsins hefðu þá hrunið og orðið gjaldþrota og að um það bil annar hver Íslendingur hefði þá líka hrunið og orðið gjaldþrota. Hver átti að svara fyrir þetta? Það sem mér fannst erfiðast að skilja var hvernig þetta gat gerst án þess að nokkur manneskja tæki ábyrgð á því. Ég spurði foreldra mína hvort það væru þá ekki þessir svokölluðu útrásarvíkingar sem ættu að fara í fangelsi, eða þá þeir sem stjórnuðu landinu þegar þetta gerðist, eða þeir sem sáu þetta gerast og gripu ekki inn í. Foreldrar mínir áttu ekki til svör við þessum spurningum og einhvern veginn komst ég að þeirri niðurstöðu að þetta hlyti bara að vera svo ofboðslega flókið. Það var greinilega enginn sem bar beinlínis ábyrgð á þessu, þetta gerðist bara. Mennirnir sem bröskuðu með peningana voru bara undir svo miklum áhrifum frá góðærinu og gleymdu sér hreinlega í allri stemningunni. Tíu árum síðar, þegar ég var tuttugu og tveggja ára, var mér nauðgað. Það tók mig langan tíma, jafnvel nokkur ár, að átta mig á hver bæri ábyrgðina á því. Tímunum saman reyndi ég að finna útskýringar á því hvernig atburðurinn gat hafa átt sér stað; gerandinn hlyti að hafa misskilið aðstæðurnar, hann gæti ekki hafa ákveðið að beita ofbeldi meðvitað. Gerandinn hlyti einfaldlega að vera afurð allrar þeirra eitruðu karlmennsku og ofbeldismenning sem hann ólst upp í rétt eins og aðrir karlmenn í þessum heimi. Atburðir síðastliðinnar viku hafa vakið hjá mér ýmsar sérkennilegar minningar um atburðina sem áttu sér stað þegar ég var tólf ára og tuttugu og tveggja ára. Á sama tíma og salan á Íslandsbanka er nýfarin í gegn og í ljós hefur komið hvernig að henni var staðið hefur skapast umræða um skaðsemi þess að slaufa mönnum sem beita ofbeldi og rætt er um hvernig þeir eigi að geta átt afturkvæmt í sviðsljósið. Allt í einu finnst mér þessi tvö málefni ekkert svo ótrúlega ólík – eða að minnsta kosti ekki hvernig unnið er úr þeim. Sömu mennirnir og áttu þátt í að setja landið á hausinn árið 2008 græddu á tá og fingri í gegnum nýyfirstaðna sölu á þjóðareigninni Íslandsbanka og ráðherrum ríkisstjórnarinnar virðist þykja það hið besta mál. Í síðastliðinni viku hefur að sama skapi verið bent á, við miklar og góðar undirtektir, að menn sem beita ofbeldi fái allt of harkalega meðferð í kjölfarið og að þeir séu beinlínis lagðir í einelti. Kannski er stóri lærdómurinn sem ég dreg af þessu öllu sá að meðvirkni er gríðarlega sterkt afl í íslensku samfélagi. Ég vildi að ég hefði vitað það þegar ég var tólf ára og tuttugu og tveggja ára. Ef ég gæti farið aftur í tímann og hitt mig, tólf ára gamla og tuttugu og tveggja ára gamla, myndi ég líklega einbeita mér að því að koma eftirfarandi atriðum til skila: Menn sem græða á peningum annarra í gegnum vinasambönd eru ekki fórnarlömb aðstæðna sinna. Þeir bera ábyrgðina einir. Menn sem beita aðra ofbeldi eru ekki fórnarlömb aðstæðna sinna. Þeir bera ábyrgðina einir. Sagan endurtekur sig og fólk gleymir reiðinni alveg þar til að hún blossar aftur upp eins og risastórt graftarkýli sem hefur fengið að grassera undir húðinni. Síðan er sprengt á kýlið í dálitla stund þar til sárið lokast aftur og við gleymum óréttlætinu. Við stimplum óþægilega atburði fortíðarinnar sem óheppilega og gleymum því að það eru ákveðnir menn sem báru ábyrgð á þessum óheppilegu atburðum. Eftir allt saman eru þessir menn jú vinir okkar, synir, feður og frændur . Höfundur er meistaranemi í íslenskum fræðum.
Skoðun Sveitarfélögin okkar eiga alls ekki að skipta við Rapyd Hópur íbúa í sveitarfélögum sem stunda viðskipti við Rapyd skrifar
Skoðun Þverpólitískur vilji fyrir brotthvarfi óþarfa flugumferðar frá Reykjavíkurflugvelli Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon ,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nokkrum rangfærslum í málflutningi menningarráðherra svarað Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Vilja Grafarvogsbúar þéttingu meirihlutans í Reykjavík? Diljá Mist Einarsdóttir,Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar