Óheppilegir atburðir Guðrún Brjánsdóttir skrifar 16. apríl 2022 15:01 Ég var tólf ára þegar Hrunið átti sér stað og þar af leiðandi nokkurn veginn á mörkum þess að vera fær um að átta mig á staðreyndum málsins. Enn man ég þó ýmislegt, til dæmis að fréttatímanum var varpað upp á skjá í matsalnum í skólanum svo að allir gætu fylgst með. Ég man að Geir H. Haarde sagði „Guð blessi Ísland“ en ég skildi ekki alveg hvers vegna hann sagði það. Mér var ljóst að eitthvað mjög óeðlilegt hafði skeð og ég man eftir kvíðahnútnum sem tók að myndast í maganum þegar ég fylgdist með svipbrigðum fullorðna fólksins í kringum mig. Útskýringarnar sem ég fékk sem tólf ára barn voru einhvern veginn á þá leið að gráðugir karlar hefðu reynt að eignast meiri og meiri peninga þar til að allt sprakk í loft upp í höndunum á þeim og að bankar landsins hefðu þá hrunið og orðið gjaldþrota og að um það bil annar hver Íslendingur hefði þá líka hrunið og orðið gjaldþrota. Hver átti að svara fyrir þetta? Það sem mér fannst erfiðast að skilja var hvernig þetta gat gerst án þess að nokkur manneskja tæki ábyrgð á því. Ég spurði foreldra mína hvort það væru þá ekki þessir svokölluðu útrásarvíkingar sem ættu að fara í fangelsi, eða þá þeir sem stjórnuðu landinu þegar þetta gerðist, eða þeir sem sáu þetta gerast og gripu ekki inn í. Foreldrar mínir áttu ekki til svör við þessum spurningum og einhvern veginn komst ég að þeirri niðurstöðu að þetta hlyti bara að vera svo ofboðslega flókið. Það var greinilega enginn sem bar beinlínis ábyrgð á þessu, þetta gerðist bara. Mennirnir sem bröskuðu með peningana voru bara undir svo miklum áhrifum frá góðærinu og gleymdu sér hreinlega í allri stemningunni. Tíu árum síðar, þegar ég var tuttugu og tveggja ára, var mér nauðgað. Það tók mig langan tíma, jafnvel nokkur ár, að átta mig á hver bæri ábyrgðina á því. Tímunum saman reyndi ég að finna útskýringar á því hvernig atburðurinn gat hafa átt sér stað; gerandinn hlyti að hafa misskilið aðstæðurnar, hann gæti ekki hafa ákveðið að beita ofbeldi meðvitað. Gerandinn hlyti einfaldlega að vera afurð allrar þeirra eitruðu karlmennsku og ofbeldismenning sem hann ólst upp í rétt eins og aðrir karlmenn í þessum heimi. Atburðir síðastliðinnar viku hafa vakið hjá mér ýmsar sérkennilegar minningar um atburðina sem áttu sér stað þegar ég var tólf ára og tuttugu og tveggja ára. Á sama tíma og salan á Íslandsbanka er nýfarin í gegn og í ljós hefur komið hvernig að henni var staðið hefur skapast umræða um skaðsemi þess að slaufa mönnum sem beita ofbeldi og rætt er um hvernig þeir eigi að geta átt afturkvæmt í sviðsljósið. Allt í einu finnst mér þessi tvö málefni ekkert svo ótrúlega ólík – eða að minnsta kosti ekki hvernig unnið er úr þeim. Sömu mennirnir og áttu þátt í að setja landið á hausinn árið 2008 græddu á tá og fingri í gegnum nýyfirstaðna sölu á þjóðareigninni Íslandsbanka og ráðherrum ríkisstjórnarinnar virðist þykja það hið besta mál. Í síðastliðinni viku hefur að sama skapi verið bent á, við miklar og góðar undirtektir, að menn sem beita ofbeldi fái allt of harkalega meðferð í kjölfarið og að þeir séu beinlínis lagðir í einelti. Kannski er stóri lærdómurinn sem ég dreg af þessu öllu sá að meðvirkni er gríðarlega sterkt afl í íslensku samfélagi. Ég vildi að ég hefði vitað það þegar ég var tólf ára og tuttugu og tveggja ára. Ef ég gæti farið aftur í tímann og hitt mig, tólf ára gamla og tuttugu og tveggja ára gamla, myndi ég líklega einbeita mér að því að koma eftirfarandi atriðum til skila: Menn sem græða á peningum annarra í gegnum vinasambönd eru ekki fórnarlömb aðstæðna sinna. Þeir bera ábyrgðina einir. Menn sem beita aðra ofbeldi eru ekki fórnarlömb aðstæðna sinna. Þeir bera ábyrgðina einir. Sagan endurtekur sig og fólk gleymir reiðinni alveg þar til að hún blossar aftur upp eins og risastórt graftarkýli sem hefur fengið að grassera undir húðinni. Síðan er sprengt á kýlið í dálitla stund þar til sárið lokast aftur og við gleymum óréttlætinu. Við stimplum óþægilega atburði fortíðarinnar sem óheppilega og gleymum því að það eru ákveðnir menn sem báru ábyrgð á þessum óheppilegu atburðum. Eftir allt saman eru þessir menn jú vinir okkar, synir, feður og frændur . Höfundur er meistaranemi í íslenskum fræðum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kynferðisofbeldi Mest lesið Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Ég var tólf ára þegar Hrunið átti sér stað og þar af leiðandi nokkurn veginn á mörkum þess að vera fær um að átta mig á staðreyndum málsins. Enn man ég þó ýmislegt, til dæmis að fréttatímanum var varpað upp á skjá í matsalnum í skólanum svo að allir gætu fylgst með. Ég man að Geir H. Haarde sagði „Guð blessi Ísland“ en ég skildi ekki alveg hvers vegna hann sagði það. Mér var ljóst að eitthvað mjög óeðlilegt hafði skeð og ég man eftir kvíðahnútnum sem tók að myndast í maganum þegar ég fylgdist með svipbrigðum fullorðna fólksins í kringum mig. Útskýringarnar sem ég fékk sem tólf ára barn voru einhvern veginn á þá leið að gráðugir karlar hefðu reynt að eignast meiri og meiri peninga þar til að allt sprakk í loft upp í höndunum á þeim og að bankar landsins hefðu þá hrunið og orðið gjaldþrota og að um það bil annar hver Íslendingur hefði þá líka hrunið og orðið gjaldþrota. Hver átti að svara fyrir þetta? Það sem mér fannst erfiðast að skilja var hvernig þetta gat gerst án þess að nokkur manneskja tæki ábyrgð á því. Ég spurði foreldra mína hvort það væru þá ekki þessir svokölluðu útrásarvíkingar sem ættu að fara í fangelsi, eða þá þeir sem stjórnuðu landinu þegar þetta gerðist, eða þeir sem sáu þetta gerast og gripu ekki inn í. Foreldrar mínir áttu ekki til svör við þessum spurningum og einhvern veginn komst ég að þeirri niðurstöðu að þetta hlyti bara að vera svo ofboðslega flókið. Það var greinilega enginn sem bar beinlínis ábyrgð á þessu, þetta gerðist bara. Mennirnir sem bröskuðu með peningana voru bara undir svo miklum áhrifum frá góðærinu og gleymdu sér hreinlega í allri stemningunni. Tíu árum síðar, þegar ég var tuttugu og tveggja ára, var mér nauðgað. Það tók mig langan tíma, jafnvel nokkur ár, að átta mig á hver bæri ábyrgðina á því. Tímunum saman reyndi ég að finna útskýringar á því hvernig atburðurinn gat hafa átt sér stað; gerandinn hlyti að hafa misskilið aðstæðurnar, hann gæti ekki hafa ákveðið að beita ofbeldi meðvitað. Gerandinn hlyti einfaldlega að vera afurð allrar þeirra eitruðu karlmennsku og ofbeldismenning sem hann ólst upp í rétt eins og aðrir karlmenn í þessum heimi. Atburðir síðastliðinnar viku hafa vakið hjá mér ýmsar sérkennilegar minningar um atburðina sem áttu sér stað þegar ég var tólf ára og tuttugu og tveggja ára. Á sama tíma og salan á Íslandsbanka er nýfarin í gegn og í ljós hefur komið hvernig að henni var staðið hefur skapast umræða um skaðsemi þess að slaufa mönnum sem beita ofbeldi og rætt er um hvernig þeir eigi að geta átt afturkvæmt í sviðsljósið. Allt í einu finnst mér þessi tvö málefni ekkert svo ótrúlega ólík – eða að minnsta kosti ekki hvernig unnið er úr þeim. Sömu mennirnir og áttu þátt í að setja landið á hausinn árið 2008 græddu á tá og fingri í gegnum nýyfirstaðna sölu á þjóðareigninni Íslandsbanka og ráðherrum ríkisstjórnarinnar virðist þykja það hið besta mál. Í síðastliðinni viku hefur að sama skapi verið bent á, við miklar og góðar undirtektir, að menn sem beita ofbeldi fái allt of harkalega meðferð í kjölfarið og að þeir séu beinlínis lagðir í einelti. Kannski er stóri lærdómurinn sem ég dreg af þessu öllu sá að meðvirkni er gríðarlega sterkt afl í íslensku samfélagi. Ég vildi að ég hefði vitað það þegar ég var tólf ára og tuttugu og tveggja ára. Ef ég gæti farið aftur í tímann og hitt mig, tólf ára gamla og tuttugu og tveggja ára gamla, myndi ég líklega einbeita mér að því að koma eftirfarandi atriðum til skila: Menn sem græða á peningum annarra í gegnum vinasambönd eru ekki fórnarlömb aðstæðna sinna. Þeir bera ábyrgðina einir. Menn sem beita aðra ofbeldi eru ekki fórnarlömb aðstæðna sinna. Þeir bera ábyrgðina einir. Sagan endurtekur sig og fólk gleymir reiðinni alveg þar til að hún blossar aftur upp eins og risastórt graftarkýli sem hefur fengið að grassera undir húðinni. Síðan er sprengt á kýlið í dálitla stund þar til sárið lokast aftur og við gleymum óréttlætinu. Við stimplum óþægilega atburði fortíðarinnar sem óheppilega og gleymum því að það eru ákveðnir menn sem báru ábyrgð á þessum óheppilegu atburðum. Eftir allt saman eru þessir menn jú vinir okkar, synir, feður og frændur . Höfundur er meistaranemi í íslenskum fræðum.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun