Völd leiðtoga yfir þingmönnum myndu aukast ef þingsæti fylgdu flokkum Vésteinn Örn Pétursson skrifar 11. október 2021 19:47 Stefanía Óskarsdóttir er dósent í stjórnmálafræði við HÍ. Stefanía Óskarsdóttir, dósent í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands, segir ýmis rök hníga að því að þingsæti fylgi þingmönnum frekar en þingflokkum. Að öðrum kosti kynni agi forystumanna flokkanna yfir þingmönnum sínum að verða slíkur að enginn þingmaður þyrði öðru en að fylgja flokkslínum til hins ítrasta, af ótta við að missa þingsæti sitt. Stefanía var til viðtals í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í dag, í tilefni af flokkaskiptum Birgis Þórarinssonar, sem tilkynnti nú um helgina að hann hefði ákveðið að yfirgefa þingflokk Miðflokksins og ganga til liðs við Sjálfstæðisflokkinn. Ákvörðun Birgis kom aðeins tveimur vikum eftir að hann náði inn á þing í Suðurkjördæmi fyrir Miðflokkinn, en þing hefur ekki enn verið sett eftir kosningarnar. Ákvörðunin hefur sætt gagnrýni úr ýmsum áttum en Sjálfstæðismenn hafa sumir hverjir tekið Birgi fagnandi. Þingmenn aðeins bundnir af sannfæringu Stefanía bendir á að flokkaskipti þingmanna séu hluti af þeirri lýðræðislegu umræðu sem eigi sér stað hér á landi, sérstaklega á síðustu árum. „Það er gengið út frá því í okkar stjórnarskrá að þingmaður sé ekki bundinn af öðru heldur en sinni sannfæringu, en eins og þið segið þá er listakosning. Þannig að fólk er kosið inn sem hluti af liði og við sjáum það á þingi að það er ansi mikill agi á þingflokkum.“ Þannig segir Stefanía að ef atkvæðagreiðslur í þinginu séu skoðaðar megi lesa úr þeim að þingmenn fylgi að jafnaði línu síns flokks, og að ýmsar ástæður gætu verið fyrir því. „En aginn yrði enn meiri ef þingmenn ættu það á hættu að missa þingsæti sitt ef þeir settu sig eitthvað upp á móti þingflokknum sínum, væru reknir úr þingflokk og væru þar af leiðandi búnir að missa þingsætið,“ segir Stefanía. Stærð þingflokka spili inn í fjárstuðning Stefanía segir að slíkt fyrirkomulag, að þingmenn sem yfirgefi þingflokka sína missi hreinlega þingsæti sitt, þekkist til að mynda í Rússlandi. Þingflokkurinn fengi þá inn varamann. „Með öðrum orðum, slík regla myndi þýða það að agi forystunnar, þingflokksformanns eða formanns flokksins, myndi aukast miklu meira heldur en reyndin er ef það væri hægt að reka þingmann úr þingflokki og hann missir þingsæti sitt eða ef hann ákveður að yfirgefa þingflokk af ýmsum ástæðum og dettur út af þingi.“ Stefanía segir það liggja í hlutarins eðli að í lýðræðisríkjum séu þingmenn frjálsir til þess að láta í ljós sína skoðun, þrátt fyrir að almennt fylgi þeir flokkslínum. „En það er margt í húfi í nútímanum þegar kemur að stærð þingflokks. Í fyrsta lagi þarf stjórnarmeirihlutinn á öllum þingmönnum að halda til að tryggja meirihluta á þingi. En það er ekki bara það, það er líka það að það eru svo miklir fjárhagslegir hagsmunir í húfi fyrir þingflokka.“ Stefanía bendir á að stjórnmálaflokkar hér á landi, og raunar víðar, njóti fjárstuðnings frá ríkinu. Þaðan fái þeir raunar mest sitt fjármagn, en því fjármagni er dreift á grundvelli fjölda þingmanna. Því sé það nokkuð skakkafall fyrir lítinn þingflokk á borð við Miðflokkinn að missa strax einn þingmann af þremur. Þar með dragist fjárstuðningurinn saman sem því nemur og færist yfir til Sjálfstæðisflokksins, sem nú telur 17 þingmenn. Erfitt að færa sönnur á að fylgið sé Birgis en ekki Miðflokksins Stefanía segir það skýrt í málflutningi Birgis, þar sem hann rökstyður flokkaskiptin, að hann telji hluta þess fylgis sem hann hlaut sem oddviti Miðflokksins í Suðurkjördæmi, að hann telji að hluti fylgis hans hafi beinst að honum persónulega. „Hann að hluta til réttlættir stuðninginn sem hann fékk út frá því að þetta væri persónulegur stuðningur við hann en ekki stefnu flokksins. En það er auðvitað mjög erfitt að færa sönnur á eitthvað slíkt, vegna þess að fólk hefur ekkert annað í hendi heldur en að merkja við flokka.“ Sjálf segist Stefanía telja að núverandi fyrirkomulag sé betra en að þingsætin fylgi flokkunum, frekar en þingmönnum. „Vegna þess að innan þingflokkanna þarf auðvitað að geta átt sér stað heiðarleg og málefnaleg umræða. Þingmenn þurfa að geta verið óhræddir við að segja sína skoðun þó að þeir á endanum kannski beygi sig undir meirihlutavilja þingflokksins, en það geta komið upp þær aðstæður að þingmaður upplifi það að hann geti ekki lengur unnið með þessum hópi og hann færi sig yfir. Þannig að ég myndi ekki mæla með neinum breytingum þarna á.“ Miðflokkurinn Sjálfstæðisflokkurinn Alþingi Mest lesið „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Innlent Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? Innlent Sneri aftur á vettvang banatilræðisins Erlent „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Innlent Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Innlent Fagna löngu tímabærri breytingu Innlent Vilhjálmur Hjálmarsson kjörinn varaformaður ÖBÍ Innlent Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Innlent Bátarnir frá eldgosinu í Vestmannaeyjum málaðir á vita Innlent Tveir reyndust í skotti bíls Innlent Fleiri fréttir Vilhjálmur Hjálmarsson kjörinn varaformaður ÖBÍ „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Bátarnir frá eldgosinu í Vestmannaeyjum málaðir á vita Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Fagna löngu tímabærri breytingu Átök í miðausturlöndum, ný forysta VG og mállýska unga fólksins Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Svandís og Guðmundur Ingi nýir leiðtogar Vinstri grænna Málningu kastað og ryskingar við sendiráðið Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Biskup Íslands predikar í Vík á 90 ára afmæli kirkjunnar Erfitt að setja tölu á hve margir vilji stjórnarslit Harður þriggja bíla árekstur á Suðurlandsvegi Landsfundur ræðir stjórnarslit og nýjum reglum um blóðgjöf fagnað Tveir stórir skjálftar í Bárðarbunguöskjunni Ríkisstjórnarflokkarnir mælast með tuttugu prósenta fylgi Þorgerður Katrín: Enginn ráðskonurass undir fólki í Viðreisn Tveir reyndust í skotti bíls Mannekla bindur hendur héraðssaksóknara í samráðsmáli Kertavaka til minningar um konur sem hafa dáið vegna kynbundins ofbeldis Munu hlýða kröfu landsfundar verði tillaga um stjórnarslit samþykkt Munu ekki láta af herferð vegna launaþjófnaðarins Orlof húsmæðra: Barn síns tíma eða liður í jafnrétti? Ákveðinn hópur hafi unnið að niðurstöðunni undir yfirborðinu „Öllum ljóst að Ölfusárbrú verði að rísa“ Loksins mega hommar gefa blóð Blóðgjöf samkynhneigðra karla leyfð og ósáttar húsmæður Fimm bíla árekstur á Vesturlandsvegi Nefndin deili ekki við þá sem gagnrýna hana á „mis málefnalegan hátt“ Sjá meira
Stefanía var til viðtals í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í dag, í tilefni af flokkaskiptum Birgis Þórarinssonar, sem tilkynnti nú um helgina að hann hefði ákveðið að yfirgefa þingflokk Miðflokksins og ganga til liðs við Sjálfstæðisflokkinn. Ákvörðun Birgis kom aðeins tveimur vikum eftir að hann náði inn á þing í Suðurkjördæmi fyrir Miðflokkinn, en þing hefur ekki enn verið sett eftir kosningarnar. Ákvörðunin hefur sætt gagnrýni úr ýmsum áttum en Sjálfstæðismenn hafa sumir hverjir tekið Birgi fagnandi. Þingmenn aðeins bundnir af sannfæringu Stefanía bendir á að flokkaskipti þingmanna séu hluti af þeirri lýðræðislegu umræðu sem eigi sér stað hér á landi, sérstaklega á síðustu árum. „Það er gengið út frá því í okkar stjórnarskrá að þingmaður sé ekki bundinn af öðru heldur en sinni sannfæringu, en eins og þið segið þá er listakosning. Þannig að fólk er kosið inn sem hluti af liði og við sjáum það á þingi að það er ansi mikill agi á þingflokkum.“ Þannig segir Stefanía að ef atkvæðagreiðslur í þinginu séu skoðaðar megi lesa úr þeim að þingmenn fylgi að jafnaði línu síns flokks, og að ýmsar ástæður gætu verið fyrir því. „En aginn yrði enn meiri ef þingmenn ættu það á hættu að missa þingsæti sitt ef þeir settu sig eitthvað upp á móti þingflokknum sínum, væru reknir úr þingflokk og væru þar af leiðandi búnir að missa þingsætið,“ segir Stefanía. Stærð þingflokka spili inn í fjárstuðning Stefanía segir að slíkt fyrirkomulag, að þingmenn sem yfirgefi þingflokka sína missi hreinlega þingsæti sitt, þekkist til að mynda í Rússlandi. Þingflokkurinn fengi þá inn varamann. „Með öðrum orðum, slík regla myndi þýða það að agi forystunnar, þingflokksformanns eða formanns flokksins, myndi aukast miklu meira heldur en reyndin er ef það væri hægt að reka þingmann úr þingflokki og hann missir þingsæti sitt eða ef hann ákveður að yfirgefa þingflokk af ýmsum ástæðum og dettur út af þingi.“ Stefanía segir það liggja í hlutarins eðli að í lýðræðisríkjum séu þingmenn frjálsir til þess að láta í ljós sína skoðun, þrátt fyrir að almennt fylgi þeir flokkslínum. „En það er margt í húfi í nútímanum þegar kemur að stærð þingflokks. Í fyrsta lagi þarf stjórnarmeirihlutinn á öllum þingmönnum að halda til að tryggja meirihluta á þingi. En það er ekki bara það, það er líka það að það eru svo miklir fjárhagslegir hagsmunir í húfi fyrir þingflokka.“ Stefanía bendir á að stjórnmálaflokkar hér á landi, og raunar víðar, njóti fjárstuðnings frá ríkinu. Þaðan fái þeir raunar mest sitt fjármagn, en því fjármagni er dreift á grundvelli fjölda þingmanna. Því sé það nokkuð skakkafall fyrir lítinn þingflokk á borð við Miðflokkinn að missa strax einn þingmann af þremur. Þar með dragist fjárstuðningurinn saman sem því nemur og færist yfir til Sjálfstæðisflokksins, sem nú telur 17 þingmenn. Erfitt að færa sönnur á að fylgið sé Birgis en ekki Miðflokksins Stefanía segir það skýrt í málflutningi Birgis, þar sem hann rökstyður flokkaskiptin, að hann telji hluta þess fylgis sem hann hlaut sem oddviti Miðflokksins í Suðurkjördæmi, að hann telji að hluti fylgis hans hafi beinst að honum persónulega. „Hann að hluta til réttlættir stuðninginn sem hann fékk út frá því að þetta væri persónulegur stuðningur við hann en ekki stefnu flokksins. En það er auðvitað mjög erfitt að færa sönnur á eitthvað slíkt, vegna þess að fólk hefur ekkert annað í hendi heldur en að merkja við flokka.“ Sjálf segist Stefanía telja að núverandi fyrirkomulag sé betra en að þingsætin fylgi flokkunum, frekar en þingmönnum. „Vegna þess að innan þingflokkanna þarf auðvitað að geta átt sér stað heiðarleg og málefnaleg umræða. Þingmenn þurfa að geta verið óhræddir við að segja sína skoðun þó að þeir á endanum kannski beygi sig undir meirihlutavilja þingflokksins, en það geta komið upp þær aðstæður að þingmaður upplifi það að hann geti ekki lengur unnið með þessum hópi og hann færi sig yfir. Þannig að ég myndi ekki mæla með neinum breytingum þarna á.“
Miðflokkurinn Sjálfstæðisflokkurinn Alþingi Mest lesið „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Innlent Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? Innlent Sneri aftur á vettvang banatilræðisins Erlent „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Innlent Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Innlent Fagna löngu tímabærri breytingu Innlent Vilhjálmur Hjálmarsson kjörinn varaformaður ÖBÍ Innlent Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Innlent Bátarnir frá eldgosinu í Vestmannaeyjum málaðir á vita Innlent Tveir reyndust í skotti bíls Innlent Fleiri fréttir Vilhjálmur Hjálmarsson kjörinn varaformaður ÖBÍ „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Bátarnir frá eldgosinu í Vestmannaeyjum málaðir á vita Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Fagna löngu tímabærri breytingu Átök í miðausturlöndum, ný forysta VG og mállýska unga fólksins Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Svandís og Guðmundur Ingi nýir leiðtogar Vinstri grænna Málningu kastað og ryskingar við sendiráðið Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Biskup Íslands predikar í Vík á 90 ára afmæli kirkjunnar Erfitt að setja tölu á hve margir vilji stjórnarslit Harður þriggja bíla árekstur á Suðurlandsvegi Landsfundur ræðir stjórnarslit og nýjum reglum um blóðgjöf fagnað Tveir stórir skjálftar í Bárðarbunguöskjunni Ríkisstjórnarflokkarnir mælast með tuttugu prósenta fylgi Þorgerður Katrín: Enginn ráðskonurass undir fólki í Viðreisn Tveir reyndust í skotti bíls Mannekla bindur hendur héraðssaksóknara í samráðsmáli Kertavaka til minningar um konur sem hafa dáið vegna kynbundins ofbeldis Munu hlýða kröfu landsfundar verði tillaga um stjórnarslit samþykkt Munu ekki láta af herferð vegna launaþjófnaðarins Orlof húsmæðra: Barn síns tíma eða liður í jafnrétti? Ákveðinn hópur hafi unnið að niðurstöðunni undir yfirborðinu „Öllum ljóst að Ölfusárbrú verði að rísa“ Loksins mega hommar gefa blóð Blóðgjöf samkynhneigðra karla leyfð og ósáttar húsmæður Fimm bíla árekstur á Vesturlandsvegi Nefndin deili ekki við þá sem gagnrýna hana á „mis málefnalegan hátt“ Sjá meira