Er sjálf karlsins að deyja sem hugsar með ýktum hætti? Ástþór Ólafsson skrifar 28. september 2021 18:00 Ég skrifaði greinina Að níðast á konunni er gömul vísa sem hefur verið einum of oft kveðin sem fjallar um hvað liggur á bakvið af hverju karlmenn séu búnir að beita konum andlegu og líkamlegu ofbeldi í gegnum aldanna rás. Þar reyni ég að svara þessari spurningu en svarið er vissulega víðfemt og felur í sér ótal möguleika af kenningum til svara. Þarafleiðandi kemur önnur spurning - hvernig getur samfélagið orðið til þess að karlmenn beiti konum engu andlegu og líkamlegu ofbeldi? Þessi spurning getur einkennst af útópíu enda þekkjum við að bæði andlegt og líkamlegt ofbeldi á sér stað í vestrænu samfélagi og fyrir utan það sem erfitt er að stoppa. En þrátt fyrir getum við reynt að lágmarka þetta athafnamynstur hérna á Íslandi en til að lágmarka það þá verðum við að halda áfram að reyna að skilja hvað liggur á bakvið þessa hugsun og hegðun hjá karlmönnum. Þá snýr málið að sjálfinu eða egóinu enda búið að vera driffjöður karlmannsins undir samfélagslegu lögmáli sem gæti heitið með kæruleysislegum og hégómalegum hætti: Það þarf að matreiða þetta sjálf. En hvernig er sjálfið matreitt? En til að skilja það og hvaðan sjálfið kemur er viðeigandi að fara aftur um 100 ár þegar sálgreinandinn Sigmund Freud (1856-1939) lagði fram kenningu um persónuleika mannsins. Hann vildi meina að hugsun og hegðun mannsins væri tengt þremur þáttum sem myndi stýra mótun á hans persónuleika; þaðið (id), sjálfið (ego) og yfirsjálfið (superego). Þaðið eru lægstu hvatir eins og að borða, sofa, drekka, stunda samneyti, kynlíf o.s.frv. Yfirsjálfið er siðferðislögmálið eins og foreldrar, stofnanir, ríkið eða einhverskonar vald o.s.frv. En sjálfið er manneskjan sjálf og Freud vildi meina að manneskjan væri stöðugt að berjast á móti því að vera ekki eingöngu í þaðinu eða yfirsjálfinu enda tvær ýktar víddir á sitthvorum endanum sem geta bælt niður sjálfið. Þannig að manneskjan á að reyna að sameina þetta tvennt með jafn bundnum hætti til að búa til sterkan persónuleika. Freud safnaði saman þessum upplýsingum með að taka viðtöl við konur. Fékk að skyggnast inn í þeirra heim og komst að þeirri niðurstöðu að konur væru að lifa í einhverri myrkvaveröld sem ætti sér stað án þeirra vilja og stjórnunnar. Hann fór að horfa á kenninguna sína með konur til hliðsjónar. Að konurnar voru án sjálfsins vegna þess að karlar í þeirra umhverfi væru þaðið, sjálfið og yfirsjálfið enda voru konur að þjóna þeirra þörfum þannig þær hlýddu eiginmönnum sínum eða öðru karlmönnum. Þær huguðu lítið að sínu þaði, sjálfi og yfirsjálfi með tilliti til vilja og stjórnunnar. Hann taldi þarafleiðandi að karlinn væri í miklu yfirvaldssambandi við veröldina vegna þess að hann gat sagt til um hvenær konan átti að uppfylla hans grunnþarfir og hlýða honum í öllu. Freud var líka meðvitaður um að þessi þróun myndi eiga sér stað í miklu mæli á næstu áratugum. Enda fann hann að siðferðið í samfélaginu væri á barmi þess að verða gjaldþrota, siðferðið væri dáið og þar með væri sjálfið hjá konunni sömuleiðis dáið en ekki hjá karlinum (Freud og Strachey, 2018). Vegna þess að karlinn hefur verið að matreiða sitt sjálf með að níðast á konunni og gera hana háða sínum þörfum og kröfum. Það gerir það að verkum að hann hefur stýrt algjörlega hvort að konan væri að fylgja sinni sannfæringu og sannleika með því að halda henni frá þessu tvennu. Með þessu brýtur hann niður þann möguleika að konan þrói með sér sjálf enda var hennar persónuleiki óneitanlega háður hans tilvist og hvernig hann byggði upp sinn persónuleika. En upp úr lok seinni heimsstyrjaldarinnar fór að verða hreyfing á að konan ætlaði ekki að láta siðferði karlsins ráða ríkjum um hvort að konan ætti að lúta fyrir hans lægstu þörfum og bera yfir sig hans taumhaldi í hans siðferði. Þá fór konan að koma fram á sjónarsviðið sem sjálfstæður og sterkur einstaklingur með kröftugum hreyfingum eins og við þekkjum hér á Íslandi á 20 tuttugustu og tuttugustu og fyrstu öldinni; Rauðsokkurnar og Metoo. Þetta tvennt verður til þess að konur fara að stíga niður fæti til að sýna að hingað og ekki lengra! eða núna fáið þið að fara aftur á bak. Þessu tengt er kenning franska heimspekingsins Michel Foucault um „transgression“ eða „að fara yfir línuna“ mjög viðeigandi. Hann vildi meina að einstaklingurinn annað hvort sjálfur eða í hópum ætti að ögra línunni sem skerst á milli þess hvar hans hugsun og hegðun afmarkast (Foucault og Gordon, 1980). Þannig konur hafa þurft að ögra línunni í gegnum tímans rás til að fá sínu fram hvað varðar sinn kosningarétt, tilvistarrétt og réttinn til að mennta sig og skapa sér atvinnutækifæri með það fyrir sjónum að lifa með sterkum hætti í samfélagi manna. Þannig mikið búið að eiga sér stað varðandi baráttu kvenna í fjölþættum málum. En ávallt tilhneiging til að halda áfram að berjast fyrir sínu. Eins og ef við veltum þessu upp á nútíma samfélag þar sem umræðan snýr að kynferðislegu áreiti og ofbeldi af hálfu karlmannsins þá hefur það ekki náð eins sterkri röddu og aðrar baráttur. Þannig þetta er búið að vera grasserandi um aldir en hefur verið að fljóta upp á yfirborðið síðastliðnu áratugi eða ár þannig þessi myrkvaveröld er að opinberast fyrir augum samfélagsins. Enda búið að matreiða sjálf karlsins þar sem óttastjórnun hefur verið verulega áberandi og konan verið nauðbeygð til að svara þörfum karlsins. Við þekkjum þetta frá kirkjunni, dómskerfinu, fyrirtækjum og dægurmenningu okkar. En núna síðastliðnu áratugi hefur þetta verið að taka breytingum enda eru konur í sí auknu mæli að falast eftir sínum tilvistarrétti án þess að karlmaður hafi eitthvað um það að segja. En með þessum mikla krafti hafa konur verið að endurheimta sitt sjálf með því að sækja að sjálfi karlsins, bæði til að draga úr þeirra þaði og yfirsjálfi s.s. bæla niður þeirra ýktu þarfir. Enda vilja konur að karlmenn ættu að lifa í sínum grunnþörfum þannig að þeirra kynorka verði ekki einstefna og á sama tíma að þeirra yfirsjálf verði ekki harðsnúið í sömu átt með tilliti til hvað konan má segja og gera. Þannig þá er spurning hvort að sjálf karlsins sé ekki deyja hægt og rólega? Er það tilgangurinn að útrýma sjálfi karlsins? Að við séum að horfa á einhverskonar endurnýjun á sjálfi þar sem karlmenn þurfa að sýna konum virðingu og virða þeirra mörk! En síðan verðum við að hugsa, þetta er sennilega erfitt fyrir suma en ekki alla, því margir karlar ná að stýra sínu sjálfi þannig þeir eru ekki sjálfstýrðir af sínum grunnþörfum með ýktum hætti og þessu að hafa yfirhöndina í samfélaginu. Vegna þess að margir karlar finna jafnvægi á þessu þannig að góður andi ríkir yfir bæði þaðinu og yfirsjálfinu. Þannig fyrir þeim er sjálfið sprelllifandi enda horfa þeir á það sem ákveðna orku sem hægt er að nota til að ná árangri í lífinu eins og að leysa úr erfiðleikum, mennta sig, útvega sér atvinnu, stofna fjölskyldu, viðhalda vinasamböndum o.s.frv. Þannig að karlmenn sem lifa í miklum mæli í sínum ýktu grunnþörfum og horfa sterkt til yfirsjálfsins með sama hætti eru í hættu á að útrýmast miðað við straumhvörfin í samfélaginu varðandi hugsun og hegðun. Sá tími að konan sé til þjónustu reiðubúin þegar karlmenn þurfa að svala sínum þörfum og uppfylla sitt siðferðislega vald er að renna sitt skeið. Þeir þurfa að aðlaga sínar grunnþarfir og yfirsjálf til að vera með sterkt sjálf til að geta tekið þátt í samfélagi manna. Þá mætti alveg gauka þeirri kenningu að sér í félagslegum Darwinisma að aðeins þeir sterku karlmenn lifi af sem geta lifað í kvenlægu samfélagi? Er það útópía? Sennilega fyrir þá sem vilja ekki sjá konuna eflast í öllu sínu heldur frekar hafa hana nauðbeygða til svara fyrir sínum grunnþörfum og gerðu það sem ég segir þér… kona! En þarna leynist svarið við því hvernig getur samfélagið orðið til þess að karlmenn beiti konum engu andlegu og líkamlegu ofbeldi? En á sama tíma spyrja sig margir - af hverju beita konur karlmönnum andlegu og líkamlegu ofbeldi? Höfundur er grunnskólakennari og seigluráðgjafi. Heimildir: Freud, S., og Strachey, A. (þýðandi). (2018). Civilization and its Discontents. CreateSpace Independent Publishing Platform. Foucault, M., og Gordon, C. (ritstjóri). (1980). Power/Knowledge: Selected interviews and Other Writings. New York: Pantheon Books. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ástþór Ólafsson Mest lesið Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun Skoðun Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Sjá meira
Ég skrifaði greinina Að níðast á konunni er gömul vísa sem hefur verið einum of oft kveðin sem fjallar um hvað liggur á bakvið af hverju karlmenn séu búnir að beita konum andlegu og líkamlegu ofbeldi í gegnum aldanna rás. Þar reyni ég að svara þessari spurningu en svarið er vissulega víðfemt og felur í sér ótal möguleika af kenningum til svara. Þarafleiðandi kemur önnur spurning - hvernig getur samfélagið orðið til þess að karlmenn beiti konum engu andlegu og líkamlegu ofbeldi? Þessi spurning getur einkennst af útópíu enda þekkjum við að bæði andlegt og líkamlegt ofbeldi á sér stað í vestrænu samfélagi og fyrir utan það sem erfitt er að stoppa. En þrátt fyrir getum við reynt að lágmarka þetta athafnamynstur hérna á Íslandi en til að lágmarka það þá verðum við að halda áfram að reyna að skilja hvað liggur á bakvið þessa hugsun og hegðun hjá karlmönnum. Þá snýr málið að sjálfinu eða egóinu enda búið að vera driffjöður karlmannsins undir samfélagslegu lögmáli sem gæti heitið með kæruleysislegum og hégómalegum hætti: Það þarf að matreiða þetta sjálf. En hvernig er sjálfið matreitt? En til að skilja það og hvaðan sjálfið kemur er viðeigandi að fara aftur um 100 ár þegar sálgreinandinn Sigmund Freud (1856-1939) lagði fram kenningu um persónuleika mannsins. Hann vildi meina að hugsun og hegðun mannsins væri tengt þremur þáttum sem myndi stýra mótun á hans persónuleika; þaðið (id), sjálfið (ego) og yfirsjálfið (superego). Þaðið eru lægstu hvatir eins og að borða, sofa, drekka, stunda samneyti, kynlíf o.s.frv. Yfirsjálfið er siðferðislögmálið eins og foreldrar, stofnanir, ríkið eða einhverskonar vald o.s.frv. En sjálfið er manneskjan sjálf og Freud vildi meina að manneskjan væri stöðugt að berjast á móti því að vera ekki eingöngu í þaðinu eða yfirsjálfinu enda tvær ýktar víddir á sitthvorum endanum sem geta bælt niður sjálfið. Þannig að manneskjan á að reyna að sameina þetta tvennt með jafn bundnum hætti til að búa til sterkan persónuleika. Freud safnaði saman þessum upplýsingum með að taka viðtöl við konur. Fékk að skyggnast inn í þeirra heim og komst að þeirri niðurstöðu að konur væru að lifa í einhverri myrkvaveröld sem ætti sér stað án þeirra vilja og stjórnunnar. Hann fór að horfa á kenninguna sína með konur til hliðsjónar. Að konurnar voru án sjálfsins vegna þess að karlar í þeirra umhverfi væru þaðið, sjálfið og yfirsjálfið enda voru konur að þjóna þeirra þörfum þannig þær hlýddu eiginmönnum sínum eða öðru karlmönnum. Þær huguðu lítið að sínu þaði, sjálfi og yfirsjálfi með tilliti til vilja og stjórnunnar. Hann taldi þarafleiðandi að karlinn væri í miklu yfirvaldssambandi við veröldina vegna þess að hann gat sagt til um hvenær konan átti að uppfylla hans grunnþarfir og hlýða honum í öllu. Freud var líka meðvitaður um að þessi þróun myndi eiga sér stað í miklu mæli á næstu áratugum. Enda fann hann að siðferðið í samfélaginu væri á barmi þess að verða gjaldþrota, siðferðið væri dáið og þar með væri sjálfið hjá konunni sömuleiðis dáið en ekki hjá karlinum (Freud og Strachey, 2018). Vegna þess að karlinn hefur verið að matreiða sitt sjálf með að níðast á konunni og gera hana háða sínum þörfum og kröfum. Það gerir það að verkum að hann hefur stýrt algjörlega hvort að konan væri að fylgja sinni sannfæringu og sannleika með því að halda henni frá þessu tvennu. Með þessu brýtur hann niður þann möguleika að konan þrói með sér sjálf enda var hennar persónuleiki óneitanlega háður hans tilvist og hvernig hann byggði upp sinn persónuleika. En upp úr lok seinni heimsstyrjaldarinnar fór að verða hreyfing á að konan ætlaði ekki að láta siðferði karlsins ráða ríkjum um hvort að konan ætti að lúta fyrir hans lægstu þörfum og bera yfir sig hans taumhaldi í hans siðferði. Þá fór konan að koma fram á sjónarsviðið sem sjálfstæður og sterkur einstaklingur með kröftugum hreyfingum eins og við þekkjum hér á Íslandi á 20 tuttugustu og tuttugustu og fyrstu öldinni; Rauðsokkurnar og Metoo. Þetta tvennt verður til þess að konur fara að stíga niður fæti til að sýna að hingað og ekki lengra! eða núna fáið þið að fara aftur á bak. Þessu tengt er kenning franska heimspekingsins Michel Foucault um „transgression“ eða „að fara yfir línuna“ mjög viðeigandi. Hann vildi meina að einstaklingurinn annað hvort sjálfur eða í hópum ætti að ögra línunni sem skerst á milli þess hvar hans hugsun og hegðun afmarkast (Foucault og Gordon, 1980). Þannig konur hafa þurft að ögra línunni í gegnum tímans rás til að fá sínu fram hvað varðar sinn kosningarétt, tilvistarrétt og réttinn til að mennta sig og skapa sér atvinnutækifæri með það fyrir sjónum að lifa með sterkum hætti í samfélagi manna. Þannig mikið búið að eiga sér stað varðandi baráttu kvenna í fjölþættum málum. En ávallt tilhneiging til að halda áfram að berjast fyrir sínu. Eins og ef við veltum þessu upp á nútíma samfélag þar sem umræðan snýr að kynferðislegu áreiti og ofbeldi af hálfu karlmannsins þá hefur það ekki náð eins sterkri röddu og aðrar baráttur. Þannig þetta er búið að vera grasserandi um aldir en hefur verið að fljóta upp á yfirborðið síðastliðnu áratugi eða ár þannig þessi myrkvaveröld er að opinberast fyrir augum samfélagsins. Enda búið að matreiða sjálf karlsins þar sem óttastjórnun hefur verið verulega áberandi og konan verið nauðbeygð til að svara þörfum karlsins. Við þekkjum þetta frá kirkjunni, dómskerfinu, fyrirtækjum og dægurmenningu okkar. En núna síðastliðnu áratugi hefur þetta verið að taka breytingum enda eru konur í sí auknu mæli að falast eftir sínum tilvistarrétti án þess að karlmaður hafi eitthvað um það að segja. En með þessum mikla krafti hafa konur verið að endurheimta sitt sjálf með því að sækja að sjálfi karlsins, bæði til að draga úr þeirra þaði og yfirsjálfi s.s. bæla niður þeirra ýktu þarfir. Enda vilja konur að karlmenn ættu að lifa í sínum grunnþörfum þannig að þeirra kynorka verði ekki einstefna og á sama tíma að þeirra yfirsjálf verði ekki harðsnúið í sömu átt með tilliti til hvað konan má segja og gera. Þannig þá er spurning hvort að sjálf karlsins sé ekki deyja hægt og rólega? Er það tilgangurinn að útrýma sjálfi karlsins? Að við séum að horfa á einhverskonar endurnýjun á sjálfi þar sem karlmenn þurfa að sýna konum virðingu og virða þeirra mörk! En síðan verðum við að hugsa, þetta er sennilega erfitt fyrir suma en ekki alla, því margir karlar ná að stýra sínu sjálfi þannig þeir eru ekki sjálfstýrðir af sínum grunnþörfum með ýktum hætti og þessu að hafa yfirhöndina í samfélaginu. Vegna þess að margir karlar finna jafnvægi á þessu þannig að góður andi ríkir yfir bæði þaðinu og yfirsjálfinu. Þannig fyrir þeim er sjálfið sprelllifandi enda horfa þeir á það sem ákveðna orku sem hægt er að nota til að ná árangri í lífinu eins og að leysa úr erfiðleikum, mennta sig, útvega sér atvinnu, stofna fjölskyldu, viðhalda vinasamböndum o.s.frv. Þannig að karlmenn sem lifa í miklum mæli í sínum ýktu grunnþörfum og horfa sterkt til yfirsjálfsins með sama hætti eru í hættu á að útrýmast miðað við straumhvörfin í samfélaginu varðandi hugsun og hegðun. Sá tími að konan sé til þjónustu reiðubúin þegar karlmenn þurfa að svala sínum þörfum og uppfylla sitt siðferðislega vald er að renna sitt skeið. Þeir þurfa að aðlaga sínar grunnþarfir og yfirsjálf til að vera með sterkt sjálf til að geta tekið þátt í samfélagi manna. Þá mætti alveg gauka þeirri kenningu að sér í félagslegum Darwinisma að aðeins þeir sterku karlmenn lifi af sem geta lifað í kvenlægu samfélagi? Er það útópía? Sennilega fyrir þá sem vilja ekki sjá konuna eflast í öllu sínu heldur frekar hafa hana nauðbeygða til svara fyrir sínum grunnþörfum og gerðu það sem ég segir þér… kona! En þarna leynist svarið við því hvernig getur samfélagið orðið til þess að karlmenn beiti konum engu andlegu og líkamlegu ofbeldi? En á sama tíma spyrja sig margir - af hverju beita konur karlmönnum andlegu og líkamlegu ofbeldi? Höfundur er grunnskólakennari og seigluráðgjafi. Heimildir: Freud, S., og Strachey, A. (þýðandi). (2018). Civilization and its Discontents. CreateSpace Independent Publishing Platform. Foucault, M., og Gordon, C. (ritstjóri). (1980). Power/Knowledge: Selected interviews and Other Writings. New York: Pantheon Books.
Heimildir: Freud, S., og Strachey, A. (þýðandi). (2018). Civilization and its Discontents. CreateSpace Independent Publishing Platform. Foucault, M., og Gordon, C. (ritstjóri). (1980). Power/Knowledge: Selected interviews and Other Writings. New York: Pantheon Books.
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun