Svartur listi rauða drekans Helgi Steinar Gunnlaugsson skrifar 15. apríl 2021 19:00 Íslenskur lögfræðingur hefur nú verið settur á svartan lista hjá stjórnvöldum í Kína og í kjölfarið fær maðurinn, Jónas Haraldsson, ekki að stíga fæti á kínverska grundu og verða allir þeir fjármunir (sem hann er eflaust með) í Kína einnig frystir. Þessum þvingunaraðgerðum var beitt í kjölfar gagnrýnispistla sem Jónas hefur gefið frá sér í Morgunblaðinu í tengslum við umgegni á fasteign sem var í eigu kínverska sendiráðsins og annarra greina sem tengjast bæði Covid-19 og kínverskum ferðamönnum. Það sem vekur athygli á þessum aðgerðum er að greinarnar sjálfar voru birtar á löngu tímabili og til dæmis kom sú elsta út í maí 2019, en kínversk stjórnvöld ákváðu núna nýlega að láta til skarar skríða. Undir öllum öðrum kringumstæðum væri tímasetningin á þessum aðgerðum einkennileg. Hins vegar er útlit fyrir að íslensk stjórnvöld séu mögulega að fara taka þátt í þvingunaraðgerðum gegn kínverskum lögaðilum og einstaklingum sem bera ábyrgð á mannréttindabrotum í Xinjiang-héraði. Þessi ákvörðun kínverskra stjórnvalda er því að öllum líkindum nokkurs konar fyrirbyggjandi hefndaraðgerð og er megintilgangur hennar einnig að senda skýr skilaboð til íslenskra stjórnvalda og annarra sem gætu mögulega gagngrýnt kínversk stjórnvöld að þau gætu mætt svipuðum örlögum. Íslensk stjórnvöld hafa mótmælt þessari ákvörðun og var sendiherra Kína á Íslandi meðal annars boðaður á fund hjá Utanríkisráðuneytinu þar sem honum var bent á að „fullt málfrelsi ríkir á Íslandi og að þessi einstaklingur ber ekki neina ábyrgð á íslenskum stjórnarathöfnum sem stjórnvöld í Kína kunna að vera ósátt við“. Ísland hefur til að mynda gagnrýnt framgöngu Kína gagnvart úígúr-múslimum bæði í tvíhliða samskiptum og á vettvagni mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna en þetta mun vera í fyrsta skipti sem kínversk stjórnvöld svara Íslendingum með beinum pólitískum hætti. Streisand áhrifin Til að byrja með er umræðan um mannréttindi í Kína ekki ný af nálinni. Þjóðin hefur margoft verið gagnrýnd fyrir mannréttindabrot sín og þó svo að sumar þjóðir sem hafa tekið þátt í þeirri gagnrýni hafa meiri innistæðu til að gera það en aðrar þá hefur áhyggjuefnið farið vaxandi á undanförnum árum sökum þess að Kína er orðið nýjasta heimsveldi jarðar. Það sem kínversk stjórnvöld eiga hins vegar erfitt með að skilja er að aðferðir þeirra til að svara slíkri gagnrýni á oft til að varpa meira ljósi á þessi brot þeirra heldur en ef þau málefni væru einungis rædd á pólítískum vettvangi. Það má í raun segja að kínversk stjórnvöld séu að skapa nokkurs konar pólitísk „Streisand áhrif“, sem vitnar til þess þegar leikkonan Barbara Streisand reyndi árið 2003 að stöðva birtingu af húsi sínu í Malibu og í kjölfarið varð umfjöllunin um húsið hennar mun meiri en ef hún hefði látið málið eiga sig. Árið 2010 hlaut til dæmis kínverski andófsmaðurinn Liu Xiaobo friðarverðlaun Nóbels og var þeirri veitingu mótmælt grimmt af kínverskum stjórnvöldum. Viðskipti á milli Noregs og Kína enduðu í algjöru lágmarki og samskipti ríkjanna voru mjög slæm í nokkur ár eftir afhendinguna. Vissulega eru einhverjir sem hafa áhuga á þessum verðlaunum og gætu sagt hverjir hafa unnið þau seinustu árin, en stór hluti jarðbúa – sem fylgist ekki með veitingu þessara verðlauna og hefði aldrei vitað hver þessi maður var frétti af honum einfaldlega út af brjálæðiskasti kínverskra stjórnvalda. Fréttin um Jónas Haraldsson mun líka eflaust leiða til þess að margir sem ekki höfðu lesið greinar hans muni fletta þeim upp til að sjá hvaðan allur þessi æsingur kemur. Skýr skilaboð til baka Það má að sjálfsögðu búast við því að ríkisstjórnir um heim allan mótmæli hinu og þessu sem þær eru ekki sáttar með, en það sem mörg mál sem tengjast kínverskum stjórnvöldum eiga sameiginlegt er að það þarf oft að brýna fyrir Peking muninn á milli hegðun stjórnvalda og hegðun almennings. Norska ríkisstjórnin þurfti til dæmis að minna á að hún hefur ekkert að gera með það hver hlýtur friðarverðlaun Nóbels. Íslenska utanríkisráðuneytið þurfti að minna á að lögfræðingur út í bæ hefur fullan rétt til að segja það sem hann vill og greinarskrif hans eru ekki lögbindandi ákvarðanir á samskiptum Íslands og Kína. Einnig má vísa til Meng Wanzhou, fjármálastjóra og dóttir stofnanda Huawei sem var handtekin í Kanada að beiðni bandarískra stjórnvalda fyrir peningaþvætti, bankasvik og fyrir að komast yfir viðskiptaleyndarmál með ólöglegum hætti. Kínversk stjórnvöld mótmæltu þessu ekki með fundarboðum, heldur með því að handtaka fyrrum kanadíska diplómata sem voru staðsettir í Kína. Eftir tvö ár í fangelsi eru mennirnir tveir ennþá í haldi og hefur málið ollið miklum erfiðleikum í samskiptum ríkjanna. Ef þetta hefði verið fjármálastjóri Siemens er mjög ólíklegt að þýska ríkisstjórnin hefði brugðist við með sama hætti en kínversk stjórnvöld kjósa frekar að spila eftir eigin leikreglum þegar kemur að hefndaraðgerðum. Hvað varðar stöðu Íslands þá hugsa ég að kínverska ríkisstjórnin muni spila hefndarleikinn varlega. Þrátt fyrir að senda slík skilaboð þá vill hún engu að síður stuðning okkar þegar kemur að aðgangi að heimsskautsráðinu og siglingar í framtíðinni í gegnum það skaut þarfnast heilbrigðra samskipta. Það er hins vegar mikilvægt að okkar staða sé skýr. Tálmun málfrelsis á Íslandi til að þóknast annarri þjóð (hver sem hún gæti verið) er ekki til umræðu. Svar íslenskra stjórnvalda í tengslum við þetta mál var skýrt og greinilegt og að mínu mati markar það ágætis þróun sem sýnir að tvíhliða samskipti Íslands og Kína eru ekki háð vilja eins aðila. Það er líka mögulegt að þessir ágreiningar séu bara vaxtarverkir þegar kemur að samskiptum Kína við umheiminn. Kínverska ríkisstjórnin á kannski bágt með að skilja það að stjórnvöld út í heimi geti ekki þvingað eigin borgara til að gera eða segja það sem þau vilja einfaldlega vegna þess að þau eru sjálf svo vön því að vera með eigin putta í öllum stoðum samfélagsins. Svipað og langtíma hjónaband þá eru tvær hliðar að kynnast hvort öðru betur og oft á tímum koma upp árekstrar, en brúðkaupsferðin sem Ísland átti með Kína eftir undirritun fríverslunarsamningsins er einfaldlega búin. Staðan er þannig núna að eins og hvert annað hjónaband þá þurfa báðir aðilar að skýra sína afstöðu og sætta sig við raunveruleikann eins og hann er – ekki eins og við óskum að hann sé. Höfundur er eigandi Kínverskrar ráðgjafar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kína Íslendingar erlendis Tjáningarfrelsi Mest lesið Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Sjá meira
Íslenskur lögfræðingur hefur nú verið settur á svartan lista hjá stjórnvöldum í Kína og í kjölfarið fær maðurinn, Jónas Haraldsson, ekki að stíga fæti á kínverska grundu og verða allir þeir fjármunir (sem hann er eflaust með) í Kína einnig frystir. Þessum þvingunaraðgerðum var beitt í kjölfar gagnrýnispistla sem Jónas hefur gefið frá sér í Morgunblaðinu í tengslum við umgegni á fasteign sem var í eigu kínverska sendiráðsins og annarra greina sem tengjast bæði Covid-19 og kínverskum ferðamönnum. Það sem vekur athygli á þessum aðgerðum er að greinarnar sjálfar voru birtar á löngu tímabili og til dæmis kom sú elsta út í maí 2019, en kínversk stjórnvöld ákváðu núna nýlega að láta til skarar skríða. Undir öllum öðrum kringumstæðum væri tímasetningin á þessum aðgerðum einkennileg. Hins vegar er útlit fyrir að íslensk stjórnvöld séu mögulega að fara taka þátt í þvingunaraðgerðum gegn kínverskum lögaðilum og einstaklingum sem bera ábyrgð á mannréttindabrotum í Xinjiang-héraði. Þessi ákvörðun kínverskra stjórnvalda er því að öllum líkindum nokkurs konar fyrirbyggjandi hefndaraðgerð og er megintilgangur hennar einnig að senda skýr skilaboð til íslenskra stjórnvalda og annarra sem gætu mögulega gagngrýnt kínversk stjórnvöld að þau gætu mætt svipuðum örlögum. Íslensk stjórnvöld hafa mótmælt þessari ákvörðun og var sendiherra Kína á Íslandi meðal annars boðaður á fund hjá Utanríkisráðuneytinu þar sem honum var bent á að „fullt málfrelsi ríkir á Íslandi og að þessi einstaklingur ber ekki neina ábyrgð á íslenskum stjórnarathöfnum sem stjórnvöld í Kína kunna að vera ósátt við“. Ísland hefur til að mynda gagnrýnt framgöngu Kína gagnvart úígúr-múslimum bæði í tvíhliða samskiptum og á vettvagni mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna en þetta mun vera í fyrsta skipti sem kínversk stjórnvöld svara Íslendingum með beinum pólitískum hætti. Streisand áhrifin Til að byrja með er umræðan um mannréttindi í Kína ekki ný af nálinni. Þjóðin hefur margoft verið gagnrýnd fyrir mannréttindabrot sín og þó svo að sumar þjóðir sem hafa tekið þátt í þeirri gagnrýni hafa meiri innistæðu til að gera það en aðrar þá hefur áhyggjuefnið farið vaxandi á undanförnum árum sökum þess að Kína er orðið nýjasta heimsveldi jarðar. Það sem kínversk stjórnvöld eiga hins vegar erfitt með að skilja er að aðferðir þeirra til að svara slíkri gagnrýni á oft til að varpa meira ljósi á þessi brot þeirra heldur en ef þau málefni væru einungis rædd á pólítískum vettvangi. Það má í raun segja að kínversk stjórnvöld séu að skapa nokkurs konar pólitísk „Streisand áhrif“, sem vitnar til þess þegar leikkonan Barbara Streisand reyndi árið 2003 að stöðva birtingu af húsi sínu í Malibu og í kjölfarið varð umfjöllunin um húsið hennar mun meiri en ef hún hefði látið málið eiga sig. Árið 2010 hlaut til dæmis kínverski andófsmaðurinn Liu Xiaobo friðarverðlaun Nóbels og var þeirri veitingu mótmælt grimmt af kínverskum stjórnvöldum. Viðskipti á milli Noregs og Kína enduðu í algjöru lágmarki og samskipti ríkjanna voru mjög slæm í nokkur ár eftir afhendinguna. Vissulega eru einhverjir sem hafa áhuga á þessum verðlaunum og gætu sagt hverjir hafa unnið þau seinustu árin, en stór hluti jarðbúa – sem fylgist ekki með veitingu þessara verðlauna og hefði aldrei vitað hver þessi maður var frétti af honum einfaldlega út af brjálæðiskasti kínverskra stjórnvalda. Fréttin um Jónas Haraldsson mun líka eflaust leiða til þess að margir sem ekki höfðu lesið greinar hans muni fletta þeim upp til að sjá hvaðan allur þessi æsingur kemur. Skýr skilaboð til baka Það má að sjálfsögðu búast við því að ríkisstjórnir um heim allan mótmæli hinu og þessu sem þær eru ekki sáttar með, en það sem mörg mál sem tengjast kínverskum stjórnvöldum eiga sameiginlegt er að það þarf oft að brýna fyrir Peking muninn á milli hegðun stjórnvalda og hegðun almennings. Norska ríkisstjórnin þurfti til dæmis að minna á að hún hefur ekkert að gera með það hver hlýtur friðarverðlaun Nóbels. Íslenska utanríkisráðuneytið þurfti að minna á að lögfræðingur út í bæ hefur fullan rétt til að segja það sem hann vill og greinarskrif hans eru ekki lögbindandi ákvarðanir á samskiptum Íslands og Kína. Einnig má vísa til Meng Wanzhou, fjármálastjóra og dóttir stofnanda Huawei sem var handtekin í Kanada að beiðni bandarískra stjórnvalda fyrir peningaþvætti, bankasvik og fyrir að komast yfir viðskiptaleyndarmál með ólöglegum hætti. Kínversk stjórnvöld mótmæltu þessu ekki með fundarboðum, heldur með því að handtaka fyrrum kanadíska diplómata sem voru staðsettir í Kína. Eftir tvö ár í fangelsi eru mennirnir tveir ennþá í haldi og hefur málið ollið miklum erfiðleikum í samskiptum ríkjanna. Ef þetta hefði verið fjármálastjóri Siemens er mjög ólíklegt að þýska ríkisstjórnin hefði brugðist við með sama hætti en kínversk stjórnvöld kjósa frekar að spila eftir eigin leikreglum þegar kemur að hefndaraðgerðum. Hvað varðar stöðu Íslands þá hugsa ég að kínverska ríkisstjórnin muni spila hefndarleikinn varlega. Þrátt fyrir að senda slík skilaboð þá vill hún engu að síður stuðning okkar þegar kemur að aðgangi að heimsskautsráðinu og siglingar í framtíðinni í gegnum það skaut þarfnast heilbrigðra samskipta. Það er hins vegar mikilvægt að okkar staða sé skýr. Tálmun málfrelsis á Íslandi til að þóknast annarri þjóð (hver sem hún gæti verið) er ekki til umræðu. Svar íslenskra stjórnvalda í tengslum við þetta mál var skýrt og greinilegt og að mínu mati markar það ágætis þróun sem sýnir að tvíhliða samskipti Íslands og Kína eru ekki háð vilja eins aðila. Það er líka mögulegt að þessir ágreiningar séu bara vaxtarverkir þegar kemur að samskiptum Kína við umheiminn. Kínverska ríkisstjórnin á kannski bágt með að skilja það að stjórnvöld út í heimi geti ekki þvingað eigin borgara til að gera eða segja það sem þau vilja einfaldlega vegna þess að þau eru sjálf svo vön því að vera með eigin putta í öllum stoðum samfélagsins. Svipað og langtíma hjónaband þá eru tvær hliðar að kynnast hvort öðru betur og oft á tímum koma upp árekstrar, en brúðkaupsferðin sem Ísland átti með Kína eftir undirritun fríverslunarsamningsins er einfaldlega búin. Staðan er þannig núna að eins og hvert annað hjónaband þá þurfa báðir aðilar að skýra sína afstöðu og sætta sig við raunveruleikann eins og hann er – ekki eins og við óskum að hann sé. Höfundur er eigandi Kínverskrar ráðgjafar.
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar