Leyfi til að elska Dofri Hermannsson skrifar 25. apríl 2020 08:00 Þekkir þú barn sem hefur að mestu eða öllu leyti misst allt samband við annað foreldri sitt og þann hluta fjölskyldu sinnar sem tengist því foreldri? Samkvæmt könnun sem Gallup gerði fyrir Foreldrajafnrétti fyrir 3 árum þekkir rúmlega þriðji hver Íslendingur barn í þeirri stöðu. Barn sem ekki hefur leyfi til að elska báða foreldra sína. Í hverjum mánuði leita til okkar foreldrar sem eru að missa samband við barnið sitt vegna erfiðra samskipta við hitt foreldrið. Til okkar leita jafn margar mæður og feður því þetta ofbeldi er ekki bundið við annað kynið. Því miður er fátt sem við getum gert til að hjálpa annað en að gefa góð ráð, því barnaverndaryfirvöld hafa takmarkaðan áhuga á tilfinningalegu ofbeldi og út á við getur litið út fyrir að allt sé í besta lagi. Staðreyndin er þó önnur. Að innræta barni svo mikla skömm, ótta og hatur í garð foreldris að það hafnar sambandi við það er árás á tilfinningalíf barnsins sem það mun líða fyrir alla ævi ef ekki er gripið í taumana og reynt að bæta skaðann. Hvað er það sem gerist? Ofbeldi af þessu tagi byrjar oft í kjölfar sambúðarslita eða þegar annað foreldrið fer í samband eftir skilnað. Það foreldri sem beitir útilokuninni ber þá mjög þungan hug til hins foreldrisins og getur alls ekki þolað að barnið elski áfram þennan einstakling sem því finnst hafa komið svona illa fram. Meðvitað eða ómeðvitað fer þetta foreldri að grafa undan sambandi barnsins við hitt foreldrið t.d. með illu umtali, með því að leita huggunar hjá barninu, með fjandsamlegri framkomu að barninu viðstöddu og með því að sýna barninu vanþóknun ef það tjáir jákvæðar tilfinningar í garð hins foreldrisins. Börnum er eðlislægt að taka inn á sig þær tilfinningar sem foreldrar þeirra sýna og gera þær að sínum og ótti við höfnun foreldris er dýpsti ótti hvers barns. Barn sem er viðvarandi í hollustuklemmu af þessu tagi upplifir á endanum óbærilegan þrýsting á að taka afstöðu með öðru foreldri sínu gegn hinu og velur þá yfirleitt það foreldri sem það óttast meira að hafni því. Fyrir þér sem vini eða ættingja getur litið út fyrir að eitthvað alvarlegt hafi komið upp á í samskiptum útilokaða foreldrisins við barnið sem veldur því að nú vill það ekki lengur hitta það foreldri. Foreldrið sem beitir útilokuninni nýtir sér þetta og gefur vinum sínum ýmsar skýringar á höfnun barnsins. Segir fátt beint út en lætur liggja að ýmsu og þessi loðnu svör geta jafnvel litið út eins og það vilji ekki vera að baktala fyrrverandi maka. Það mun trúlega segjast vera mjög miður sín yfir ástandinu og að það hafi gert allt sem það gat til að fá barnið til að skipta um skoðun. Hvernig getur þú vitað hvað er satt? Best er að kynna sér báðar hliðar málsins. Ef þú gerir það er líklegt að strax komi brestir í þá sögu sem þér hefur verið sögð. Einnig eru nokkur atriði sem ættu að kveikja „rauð ljós“. Ef barnið átti áður gott og ástríkt samband við foreldri sitt er líklegast að það sé ekki vandamálið heldur að vinur/vinkona/ættingi þinn sé að beita foreldraútilokun. Ef barnið hefur ekkert gott að segja um útilokaða foreldrið og virðist ekki finna til minnstu sektar yfir því að hallmæla því og hafna ættu allar viðvörunarbjöllur að hringja. Jafnvel börn sem eiga mjög gallaða foreldra eru mjög treg til að tala illa um þá og hafna þeim næstum aldrei. Þetta er hins vegar mjög sterkt einkenni á börnum sem eru beitt foreldraútilokun. Ef barnið leggur ríka áherslu á að enginn hafi reynt að hafa áhrif á það og að það hafi alfarið verið þess eigin ákvörðun að hafna foreldri sínu er það enn ein vísbendingin. Ef barnið hafnar ekki aðeins foreldri sínu heldur allri fjölskyldu sinni þeim megin er mjög líklegt að barnið sé beitt foreldraútilokun. Ef barnið á eldra hálfsystkini sem einnig hefur misst samband við sitt foreldri af óljósum ástæðum eru yfirgnæfandi líkur á að bæði börnin séu þolendur foreldraútilokunar af hálfu þess foreldris sem þau búa hjá. Hvað er hægt að gera? Því miður skortir barnaverndarkerfið okkar enn þekkingu til að greina þessi mál og verkferla til að grípa inn í þau. Vonandi breytist það með endurskoðun barnaverndarkerfisins sem nú er unnið að en víða erlendis eru stjórnvöld að vakna til vitundar um hve alvarlegt ofbeldi er hér á ferð. Þá hjálpar til að Mannréttindadómstóll Evrópu hefur dæmt nokkur þjóðríki fyrir að koma ekki í veg fyrir að barn missi samband við foreldri sitt á þennan hátt. Ljóst er að íslenska ríkið hefur brugðist ekki síður en þau. En þangað til barnaverndaryfirvöld á Íslandi fá í hendur þekkingu og aðferðir til að takast á við foreldraútilokun ert þú besta vörn barna sem eru sett í svona alvarlega hollustuklemmu. Sem vinur eða ættingi foreldris sem virðist beita foreldraútilokun getur þú haft samband við útilokaða foreldrið til að heyra þess hlið. Þú getur spurt það foreldri út í atvik sem þér hefur verið sagt frá til að gefa skýringu á því að barnið hafi hafnað því. Það eru miklar líkur á að fátt sé satt af því sem þér var sagt. Þetta krefst ekki mikils af þér, það þarf enginn að vita af samtalinu. Ef niðurstaða þín er sú að vinur þinn eða ættingi hafi beitt barn sitt og barnsforeldri útilokun þarftu að taka afstöðu. Segja hreint út að þetta ástand sé alls ekki eðlilegt, að þetta sé tilfinningaleg misnotkun á barni og ofbeldi gagnvart útilokaða foreldrinu og fjölskyldu þess. Þetta krefst hugrekkis af þér því það er mjög líklegt að þú verðir bannfærð(ur) á sama hátt og útilokaða foreldrið. Ef þú óttast það þá skaltu líka staldra við og hugsa um hvernig er að vera barn þessa foreldris. Ofbeldi þrífst best í þögn og skömm. Við veigrum okkur við því að gera óþægilega hluti og því getur verið þægilegra að líta í hina áttina, að spyrja einskis og þegja frekar en að segja hug sinn. Í dag er alþjóðlegur dagur vitundarvakningar um foreldraútilokun. Við skulum hætta að þegja yfir því tilfinningaofbeldi þegar barn er þvingað til að afmá foreldri sitt og fjölskyldu úr lífi sínu. Virðum rétt barna til að elska og njóta samveru við báða foreldra sína, ömmur og afa, frændur og frænkur. Höfundur er formaður Félags um foreldrajafnrétti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Börn og uppeldi Mest lesið 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson Skoðun Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson Skoðun Háskóli Íslands. Opinn og alþjóðlegur? Styrmir Hallsson,Abdullah Arif Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland Skoðun Látum verkin tala fyrir börnin á Gaza Gunnar Axel Axelsson Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Skoðun Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Látum verkin tala fyrir börnin á Gaza Gunnar Axel Axelsson skrifar Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Tvær sögur Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Stærsta kjarabót öryrkja í áratugi Ingjibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands. Opinn og alþjóðlegur? Styrmir Hallsson,Abdullah Arif skrifar Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir skrifar Skoðun Velferð sem virkar Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Gleðileg ný fiskveiðiáramót …von eða ótti? Arnar Laxdal skrifar Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson skrifar Skoðun Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann skrifar Skoðun Áhrif, evran, innviðir, öryggi Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hugleiðing um rauð epli og skynjun veruleikans Gauti Páll Jónsson skrifar Skoðun Tumi þumall og blaðurmaðurinn Kristján Logason skrifar Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Stefnum á að veita 1000 börnum innblástur fyrir framtíðina Dr. Bryony Mathew skrifar Skoðun Samgönguáætlun – skuldbinding, ekki kosningaloforð skrifar Skoðun Menntun til framtíðar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson skrifar Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Menntastefna stjórnvalda – ferð án fyrirheits? Sigvaldi Egill Lárusson skrifar Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Beint og milliliðalaust Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Áfengissala: Þrýstingur úr tveimur áttum Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Þekkir þú barn sem hefur að mestu eða öllu leyti misst allt samband við annað foreldri sitt og þann hluta fjölskyldu sinnar sem tengist því foreldri? Samkvæmt könnun sem Gallup gerði fyrir Foreldrajafnrétti fyrir 3 árum þekkir rúmlega þriðji hver Íslendingur barn í þeirri stöðu. Barn sem ekki hefur leyfi til að elska báða foreldra sína. Í hverjum mánuði leita til okkar foreldrar sem eru að missa samband við barnið sitt vegna erfiðra samskipta við hitt foreldrið. Til okkar leita jafn margar mæður og feður því þetta ofbeldi er ekki bundið við annað kynið. Því miður er fátt sem við getum gert til að hjálpa annað en að gefa góð ráð, því barnaverndaryfirvöld hafa takmarkaðan áhuga á tilfinningalegu ofbeldi og út á við getur litið út fyrir að allt sé í besta lagi. Staðreyndin er þó önnur. Að innræta barni svo mikla skömm, ótta og hatur í garð foreldris að það hafnar sambandi við það er árás á tilfinningalíf barnsins sem það mun líða fyrir alla ævi ef ekki er gripið í taumana og reynt að bæta skaðann. Hvað er það sem gerist? Ofbeldi af þessu tagi byrjar oft í kjölfar sambúðarslita eða þegar annað foreldrið fer í samband eftir skilnað. Það foreldri sem beitir útilokuninni ber þá mjög þungan hug til hins foreldrisins og getur alls ekki þolað að barnið elski áfram þennan einstakling sem því finnst hafa komið svona illa fram. Meðvitað eða ómeðvitað fer þetta foreldri að grafa undan sambandi barnsins við hitt foreldrið t.d. með illu umtali, með því að leita huggunar hjá barninu, með fjandsamlegri framkomu að barninu viðstöddu og með því að sýna barninu vanþóknun ef það tjáir jákvæðar tilfinningar í garð hins foreldrisins. Börnum er eðlislægt að taka inn á sig þær tilfinningar sem foreldrar þeirra sýna og gera þær að sínum og ótti við höfnun foreldris er dýpsti ótti hvers barns. Barn sem er viðvarandi í hollustuklemmu af þessu tagi upplifir á endanum óbærilegan þrýsting á að taka afstöðu með öðru foreldri sínu gegn hinu og velur þá yfirleitt það foreldri sem það óttast meira að hafni því. Fyrir þér sem vini eða ættingja getur litið út fyrir að eitthvað alvarlegt hafi komið upp á í samskiptum útilokaða foreldrisins við barnið sem veldur því að nú vill það ekki lengur hitta það foreldri. Foreldrið sem beitir útilokuninni nýtir sér þetta og gefur vinum sínum ýmsar skýringar á höfnun barnsins. Segir fátt beint út en lætur liggja að ýmsu og þessi loðnu svör geta jafnvel litið út eins og það vilji ekki vera að baktala fyrrverandi maka. Það mun trúlega segjast vera mjög miður sín yfir ástandinu og að það hafi gert allt sem það gat til að fá barnið til að skipta um skoðun. Hvernig getur þú vitað hvað er satt? Best er að kynna sér báðar hliðar málsins. Ef þú gerir það er líklegt að strax komi brestir í þá sögu sem þér hefur verið sögð. Einnig eru nokkur atriði sem ættu að kveikja „rauð ljós“. Ef barnið átti áður gott og ástríkt samband við foreldri sitt er líklegast að það sé ekki vandamálið heldur að vinur/vinkona/ættingi þinn sé að beita foreldraútilokun. Ef barnið hefur ekkert gott að segja um útilokaða foreldrið og virðist ekki finna til minnstu sektar yfir því að hallmæla því og hafna ættu allar viðvörunarbjöllur að hringja. Jafnvel börn sem eiga mjög gallaða foreldra eru mjög treg til að tala illa um þá og hafna þeim næstum aldrei. Þetta er hins vegar mjög sterkt einkenni á börnum sem eru beitt foreldraútilokun. Ef barnið leggur ríka áherslu á að enginn hafi reynt að hafa áhrif á það og að það hafi alfarið verið þess eigin ákvörðun að hafna foreldri sínu er það enn ein vísbendingin. Ef barnið hafnar ekki aðeins foreldri sínu heldur allri fjölskyldu sinni þeim megin er mjög líklegt að barnið sé beitt foreldraútilokun. Ef barnið á eldra hálfsystkini sem einnig hefur misst samband við sitt foreldri af óljósum ástæðum eru yfirgnæfandi líkur á að bæði börnin séu þolendur foreldraútilokunar af hálfu þess foreldris sem þau búa hjá. Hvað er hægt að gera? Því miður skortir barnaverndarkerfið okkar enn þekkingu til að greina þessi mál og verkferla til að grípa inn í þau. Vonandi breytist það með endurskoðun barnaverndarkerfisins sem nú er unnið að en víða erlendis eru stjórnvöld að vakna til vitundar um hve alvarlegt ofbeldi er hér á ferð. Þá hjálpar til að Mannréttindadómstóll Evrópu hefur dæmt nokkur þjóðríki fyrir að koma ekki í veg fyrir að barn missi samband við foreldri sitt á þennan hátt. Ljóst er að íslenska ríkið hefur brugðist ekki síður en þau. En þangað til barnaverndaryfirvöld á Íslandi fá í hendur þekkingu og aðferðir til að takast á við foreldraútilokun ert þú besta vörn barna sem eru sett í svona alvarlega hollustuklemmu. Sem vinur eða ættingi foreldris sem virðist beita foreldraútilokun getur þú haft samband við útilokaða foreldrið til að heyra þess hlið. Þú getur spurt það foreldri út í atvik sem þér hefur verið sagt frá til að gefa skýringu á því að barnið hafi hafnað því. Það eru miklar líkur á að fátt sé satt af því sem þér var sagt. Þetta krefst ekki mikils af þér, það þarf enginn að vita af samtalinu. Ef niðurstaða þín er sú að vinur þinn eða ættingi hafi beitt barn sitt og barnsforeldri útilokun þarftu að taka afstöðu. Segja hreint út að þetta ástand sé alls ekki eðlilegt, að þetta sé tilfinningaleg misnotkun á barni og ofbeldi gagnvart útilokaða foreldrinu og fjölskyldu þess. Þetta krefst hugrekkis af þér því það er mjög líklegt að þú verðir bannfærð(ur) á sama hátt og útilokaða foreldrið. Ef þú óttast það þá skaltu líka staldra við og hugsa um hvernig er að vera barn þessa foreldris. Ofbeldi þrífst best í þögn og skömm. Við veigrum okkur við því að gera óþægilega hluti og því getur verið þægilegra að líta í hina áttina, að spyrja einskis og þegja frekar en að segja hug sinn. Í dag er alþjóðlegur dagur vitundarvakningar um foreldraútilokun. Við skulum hætta að þegja yfir því tilfinningaofbeldi þegar barn er þvingað til að afmá foreldri sitt og fjölskyldu úr lífi sínu. Virðum rétt barna til að elska og njóta samveru við báða foreldra sína, ömmur og afa, frændur og frænkur. Höfundur er formaður Félags um foreldrajafnrétti.
Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar