Fiskur og mjólk, tvöföld verðmyndun Arnar Atlason skrifar 30. mars 2020 14:30 Í júlí 2016 komst Samkeppniseftirlitið að þeirri niðurstöðu að Mjólkursamsalan (MS) hefði með alvarlegum hætti brotið gegn banni 11. gr. samkeppnislaga við misnotkun á markaðsráðandi stöðu. Nánar tiltekið hefði MS misnotað markaðsráðandi stöðu sína með því að selja keppinautum sínum grundvallarhráefni til framleiðslu á mjólkurvörum, þ.e. hrámjólk, á óeðlilega háu verði. MS skaut málinu áfrýjunarnefndar samkeppnismála, svo til Héraðsdóms og loks til Landsréttar. Í dómi Landsréttar, sem var kveðinn upp 27. mars sl., er því hafnað að ákvæði búvörulaga hafi heimilað MS að mismuna keppinautum sínum. Samkeppniseftirlitið vann sigur og MS var dæmt til að greiða 480 milljónir króna. Í dóminum er staðfest að MS hafi beitt smáa keppinauta sína samkeppnishamlandi mismunun og tekið fram að þetta brot á 11. gr. samkeppnislaga hafi verið „alvarlegt auk þess sem það stóð lengi og var augljóslega mjög til þess fallið að raska samkeppnistöðu.“ Álit Samkeppniseftirlitsins frá 2012 (Álit 2/2012) hefur merkilegan samhljóm við önnur mál sem hafa verið til umræðu og snúa að tvöfaldri verðlagningu. Samtök fiskframleiðenda og útflytjenda sendu SE erindi í þremur liðum þann 25. maí 2011, og fjallaði það um lóðrétta samþættingu útgerðar og fiskvinnslu. Í fyrsta lagi var farið fram á að Samkeppniseftirlitið kvæði á um fjárhagslegan aðskilnað í samræmi við 14. gr. samkeppnislaga nr. 44/2005 á milli útgerðar og fiskvinnslu fyrirtækja sem stunda bæði veiðar og vinnslu afla (lóðrétt samþætt útgerð). Í öðru lagi var farið fram á að Samkeppniseftirlitið rannsakaði meinta misnotkun tiltekinna lóðrétt samþættra útgerðarfyrirtækja á markaðsráðandi stöðu. sbr. 11. gr. samkeppnislaga. SFÚ taldi og telur enn að fyrirtækin hafi misnotað stöðu sína með því annars vegar að setja verðgólf á fiskmörkuðum þegar framboð sé mikið og hins vegar með því að spenna upp verð þegar framboð sé takmarkað. Í þriðja lagi taldi SFÚ og telur enn að framangreind hegðun útgerðarfyrirtækjanna geti einnig talist vera brot á 10. gr. samkeppnislaga. Benda mætti á að öll fyrirtækin séu aðilar að sömu landssamtökunum, Landssambandi íslenskra útvegsmanna og Samtökum fiskvinnslustöðva (Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi í dag). Loks kom fram á fundi SFÚ með Samkeppniseftirlitinu þann 5. desember 2011 að samtökin telja að íslensk útgerðarfélög stundi skaðleg undirboð á erlendum mörkuðum. Í niðurlagi álits Samkeppniseftirlitsins sem gefið var út 19. nóvember 2012 beinir Samkeppniseftirlitið þeim tilmælum til atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra, sem ber ábyrgð á þessum málaflokki, að hann beiti sér fyrir því að komið verði í veg fyrir þær samkeppnishindranir sem leiða af þeim lögum og þeirri framkvæmd sem fjallað hefur verið um hér að framan. Álitið er ítarlegt en meðal annars segir: „Af framangreindu leiðir að kerfi sem skapar hvata til þess að minni sjávarafli fari um fiskmarkaði getur gert samkeppnisstöðu fiskvinnslu án útgerðar enn torveldari.“ SE bendir svo í framhaldinu á fjórar leiðir að þessu markmiði. 1. Settar verði milliverðlagningarreglur sem hafi það að markmiði, í þessu tilviki, að verðlagning í innri viðskiptum á milli útgerðar og fiskvinnsluhluta lóðrétt samþættrar útgerðar verði eins og um viðskipti milli tveggja óskyldra aðila sé að ræða. 2. Með því að miða við verð auglýst af Verðlagsstofu skiptaverðs, eða annan hlutlægan mælikvarða, er unnt að koma í veg fyrir að mishá hafnargjöld séu lögð á útgerð sem einnig stundar vinnslu sjávarafla og útgerð sem ekki starfrækir fiskvinnslu. 3. Samkeppniseftirlitið vill benda ráðherra á að það fyrirkomulag laga um Verðlagsstofu skiptaverðs, að hagsmunasamtök útvegsmanna sem eru keppinautar, ræði um og ákveði verð sem síðan er notast við í innri viðskiptum útgerða er óheppilegt í samkeppnislegu tilliti. Til að koma í veg fyrir þær samkeppnishömlur sem af þessu fyrirkomulagi leiða væri eðlilegast að útvegsmenn kæmu ekki með beinum hætti af ákvörðun þessa verðs (verðlagsstofuverð). 4. Í fjórða lagi vill Samkeppniseftirlitið árétta þau tilmæli sem beint var til þáverandi sjávarútvegsráðherra að unnt væri að auka samkeppni og nýliðun í greininni með því að auka heimildir til kvótaframsals, t.a.m. með því að aðilar sem ekki ættu fiskiskip gætu keypt, leigt og selt aflaheimildir. Texti hér að ofan er útdráttur úr nefndu áliti og er fólk hvatt til að kynna sér það nánar á heimasíðu Samkeppniseftirlitsins (www.samkeppni.is). Staðan í dag er sú að enn er verð í viðskiptum á fiskmörkuðum og í innri viðskiptum félaga gerólíkt. Útgerðir sem landa afla hjá sjálfum sér greiða enn þann dag í dag mun lægri hafnargjöld heldur en þeir sem selja á fiskmarkaði. Enn þann dag í dags sitja fulltrúar útgerðarmanna í nefnd sem setur svokölluð viðmiðunarverð (úrskurðarnefnd Verðlagsstofu skiptaverðs). Þeir einir mega jafnframt halda á veiðiheimildum sem einnig eiga skip. Álit þetta frá Samkeppniseftirlitinu hefur því verið nánast að öllu leyti hundsað frá því það var gefið út. Ráðherrar hafa komið og farið síðan. Nú er vonin sú að Samkeppniseftirlitið geti snúið sér aftur að fiskinum eftir að hafa komið skikki á mjólkina. Tæplega átta ára aðgerðaleysi ráðuneytisins hlýtur að gefa Samkeppniseftirlitinu tilefni til að taka þetta mál upp á nýjan leik. Höfundur er formaður Samtaka fiskframleiðenda og útflytjenda (SFÚ). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Samkeppnismál Sjávarútvegur Landbúnaður Arnar Atlason Mest lesið Það er allt í lagi að vera þú sjálfur - Opið bréf til Snorra Mássonar Kári Stefánsson Skoðun Ráðherrann Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Viðreisn er Samfylkingin Júlíus Viggó Ólafsson Skoðun Hugsjónir ójafnaðarmanns - svar við bréfi Kára Snorri Másson Skoðun „Ég hefði nú ekkert á móti því að taka aðeins í tæjuna“ Eva Pandora Baldursdóttir Skoðun Er skynsemi Sigmundar Davíðs o.fl. skynsamleg? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Sjálfskaparvíti Samfylkingar og Viðreisnar Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun Þarf Ábyrg framtíð 14,1% til að komast í kappræður Heimildarinnar? Jóhannes Loftsson Skoðun Mun forseti Íslands fremja landráð? Ástþór Magnússon Skoðun Skoðun Skoðun ADHD, fjórir stafir og hvað svo? Jóna Kristín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skattagleði á kostnað ferðaþjónustunnar Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Börnin heim Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Mun forseti Íslands fremja landráð? Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Ég býð mig fram fyrir framtíðarkynslóðir Finnur Ricart Andrason skrifar Skoðun Rödd mannréttinda, jöfnuðar og jafnréttis þarf að hljóma á Alþingi Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gera þarf skurk í búsetumálum eldri borgara Ólafur Ísleifsson skrifar Skoðun „Ég hefði nú ekkert á móti því að taka aðeins í tæjuna“ Eva Pandora Baldursdóttir skrifar Skoðun Vilt þú breytingu á stjórn landsins? Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Hugsjónir ójafnaðarmanns - svar við bréfi Kára Snorri Másson skrifar Skoðun Af hverju er nauðsyn að fá Sósíalista inn á þing og í næstu ríkisstjórn? Ólafur H. Ólafsson skrifar Skoðun Búsetufrelsi og lögheimilisskráning Heiðbrá Ólafsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur og aðrar villur í umræðunni um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Geðveikir frasar – en það þarf að vera plan! Ragna Sigurðardóttir,Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun Þarf Ábyrg framtíð 14,1% til að komast í kappræður Heimildarinnar? Jóhannes Loftsson skrifar Skoðun Þess vegna er ég á lista VG í Suðurkjördæmi Þorsteinn Ólafsson skrifar Skoðun Svínsleg mismunun gagnvart eldra fólki Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Hverjir myrða konur? Auður Önnu Magnúsdóttir skrifar Skoðun „Það sé ykkur til fæðu“ - hugleiðing um jólamat Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Ferðafrelsið er dýrmætt Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn er Samfylkingin Júlíus Viggó Ólafsson skrifar Skoðun Mannúðleg innflytjendastefna Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Hvað er vandamálið á húsnæðismarkaðinum og hvernig leysum við það Ómar Ingþórsson skrifar Skoðun Er heilbrigði besta lausnin? Lukka Pálsdóttir skrifar Skoðun Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir skrifar Skoðun Sjálfskaparvíti Samfylkingar og Viðreisnar Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Evrópudagur sjúkraliða Sandra B. Franks skrifar Skoðun Baráttan um Ísland og sjálfstæði þjóðar Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Alvöru aðgerðir í húsnæðismálum – x við V Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Er skynsemi Sigmundar Davíðs o.fl. skynsamleg? Ole Anton Bieltvedt skrifar Sjá meira
Í júlí 2016 komst Samkeppniseftirlitið að þeirri niðurstöðu að Mjólkursamsalan (MS) hefði með alvarlegum hætti brotið gegn banni 11. gr. samkeppnislaga við misnotkun á markaðsráðandi stöðu. Nánar tiltekið hefði MS misnotað markaðsráðandi stöðu sína með því að selja keppinautum sínum grundvallarhráefni til framleiðslu á mjólkurvörum, þ.e. hrámjólk, á óeðlilega háu verði. MS skaut málinu áfrýjunarnefndar samkeppnismála, svo til Héraðsdóms og loks til Landsréttar. Í dómi Landsréttar, sem var kveðinn upp 27. mars sl., er því hafnað að ákvæði búvörulaga hafi heimilað MS að mismuna keppinautum sínum. Samkeppniseftirlitið vann sigur og MS var dæmt til að greiða 480 milljónir króna. Í dóminum er staðfest að MS hafi beitt smáa keppinauta sína samkeppnishamlandi mismunun og tekið fram að þetta brot á 11. gr. samkeppnislaga hafi verið „alvarlegt auk þess sem það stóð lengi og var augljóslega mjög til þess fallið að raska samkeppnistöðu.“ Álit Samkeppniseftirlitsins frá 2012 (Álit 2/2012) hefur merkilegan samhljóm við önnur mál sem hafa verið til umræðu og snúa að tvöfaldri verðlagningu. Samtök fiskframleiðenda og útflytjenda sendu SE erindi í þremur liðum þann 25. maí 2011, og fjallaði það um lóðrétta samþættingu útgerðar og fiskvinnslu. Í fyrsta lagi var farið fram á að Samkeppniseftirlitið kvæði á um fjárhagslegan aðskilnað í samræmi við 14. gr. samkeppnislaga nr. 44/2005 á milli útgerðar og fiskvinnslu fyrirtækja sem stunda bæði veiðar og vinnslu afla (lóðrétt samþætt útgerð). Í öðru lagi var farið fram á að Samkeppniseftirlitið rannsakaði meinta misnotkun tiltekinna lóðrétt samþættra útgerðarfyrirtækja á markaðsráðandi stöðu. sbr. 11. gr. samkeppnislaga. SFÚ taldi og telur enn að fyrirtækin hafi misnotað stöðu sína með því annars vegar að setja verðgólf á fiskmörkuðum þegar framboð sé mikið og hins vegar með því að spenna upp verð þegar framboð sé takmarkað. Í þriðja lagi taldi SFÚ og telur enn að framangreind hegðun útgerðarfyrirtækjanna geti einnig talist vera brot á 10. gr. samkeppnislaga. Benda mætti á að öll fyrirtækin séu aðilar að sömu landssamtökunum, Landssambandi íslenskra útvegsmanna og Samtökum fiskvinnslustöðva (Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi í dag). Loks kom fram á fundi SFÚ með Samkeppniseftirlitinu þann 5. desember 2011 að samtökin telja að íslensk útgerðarfélög stundi skaðleg undirboð á erlendum mörkuðum. Í niðurlagi álits Samkeppniseftirlitsins sem gefið var út 19. nóvember 2012 beinir Samkeppniseftirlitið þeim tilmælum til atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra, sem ber ábyrgð á þessum málaflokki, að hann beiti sér fyrir því að komið verði í veg fyrir þær samkeppnishindranir sem leiða af þeim lögum og þeirri framkvæmd sem fjallað hefur verið um hér að framan. Álitið er ítarlegt en meðal annars segir: „Af framangreindu leiðir að kerfi sem skapar hvata til þess að minni sjávarafli fari um fiskmarkaði getur gert samkeppnisstöðu fiskvinnslu án útgerðar enn torveldari.“ SE bendir svo í framhaldinu á fjórar leiðir að þessu markmiði. 1. Settar verði milliverðlagningarreglur sem hafi það að markmiði, í þessu tilviki, að verðlagning í innri viðskiptum á milli útgerðar og fiskvinnsluhluta lóðrétt samþættrar útgerðar verði eins og um viðskipti milli tveggja óskyldra aðila sé að ræða. 2. Með því að miða við verð auglýst af Verðlagsstofu skiptaverðs, eða annan hlutlægan mælikvarða, er unnt að koma í veg fyrir að mishá hafnargjöld séu lögð á útgerð sem einnig stundar vinnslu sjávarafla og útgerð sem ekki starfrækir fiskvinnslu. 3. Samkeppniseftirlitið vill benda ráðherra á að það fyrirkomulag laga um Verðlagsstofu skiptaverðs, að hagsmunasamtök útvegsmanna sem eru keppinautar, ræði um og ákveði verð sem síðan er notast við í innri viðskiptum útgerða er óheppilegt í samkeppnislegu tilliti. Til að koma í veg fyrir þær samkeppnishömlur sem af þessu fyrirkomulagi leiða væri eðlilegast að útvegsmenn kæmu ekki með beinum hætti af ákvörðun þessa verðs (verðlagsstofuverð). 4. Í fjórða lagi vill Samkeppniseftirlitið árétta þau tilmæli sem beint var til þáverandi sjávarútvegsráðherra að unnt væri að auka samkeppni og nýliðun í greininni með því að auka heimildir til kvótaframsals, t.a.m. með því að aðilar sem ekki ættu fiskiskip gætu keypt, leigt og selt aflaheimildir. Texti hér að ofan er útdráttur úr nefndu áliti og er fólk hvatt til að kynna sér það nánar á heimasíðu Samkeppniseftirlitsins (www.samkeppni.is). Staðan í dag er sú að enn er verð í viðskiptum á fiskmörkuðum og í innri viðskiptum félaga gerólíkt. Útgerðir sem landa afla hjá sjálfum sér greiða enn þann dag í dag mun lægri hafnargjöld heldur en þeir sem selja á fiskmarkaði. Enn þann dag í dags sitja fulltrúar útgerðarmanna í nefnd sem setur svokölluð viðmiðunarverð (úrskurðarnefnd Verðlagsstofu skiptaverðs). Þeir einir mega jafnframt halda á veiðiheimildum sem einnig eiga skip. Álit þetta frá Samkeppniseftirlitinu hefur því verið nánast að öllu leyti hundsað frá því það var gefið út. Ráðherrar hafa komið og farið síðan. Nú er vonin sú að Samkeppniseftirlitið geti snúið sér aftur að fiskinum eftir að hafa komið skikki á mjólkina. Tæplega átta ára aðgerðaleysi ráðuneytisins hlýtur að gefa Samkeppniseftirlitinu tilefni til að taka þetta mál upp á nýjan leik. Höfundur er formaður Samtaka fiskframleiðenda og útflytjenda (SFÚ).
Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Rödd mannréttinda, jöfnuðar og jafnréttis þarf að hljóma á Alþingi Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Af hverju er nauðsyn að fá Sósíalista inn á þing og í næstu ríkisstjórn? Ólafur H. Ólafsson skrifar
Skoðun Geðveikir frasar – en það þarf að vera plan! Ragna Sigurðardóttir,Sigurþóra Bergsdóttir skrifar
Skoðun Þarf Ábyrg framtíð 14,1% til að komast í kappræður Heimildarinnar? Jóhannes Loftsson skrifar
Skoðun Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir skrifar
Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun