Hættum að fjárfesta í fortíðinni! Andrés Ingi Jónsson skrifar 12. febrúar 2020 10:30 Einstaklingur sem stígur sín fyrstu skref á vinnumarkaði í dag má búast við því að setjast í helgan stein í kringum árið 2070. Ef jarðarbúar ætla að halda hlýnun jarðar innan 1,5°C þurfa um það leyti að vera 20 ár síðan losun gróðurhúsalofttegunda náðist niður í núll. Á þessari einu starfsævi mun því eiga sér stað algjör umbylting á öllum lifnaðarháttum mannkyns – með góðu eða illu. Þessi breyting getur orðið með illu, það er með því að sigur vinnist ekki í baráttunni gegn loftslagsbreytingum og samfélagið þurfi að bregðast við neikvæðum afleiðingum hamfarahlýnunar. En hún getur líka orðið með góðu, með því að neysluvenjur og framleiðsluhættir breytist þannig að mannkyn nái að lifa innan þeirra marka sem náttúran setur okkur. Þegar svona miklar breytingar eru fyrirsjáanlegar hefur það áhrif á alla langtímahugsun og stefnumörkun. Þetta birtist einna skýrast hjá þeim sem fjárfesta til langs tíma. Þar má nefna norska olíusjóðinn, sem á síðasta ári ákvað að losa sig við fjárfestingar í olíu- og gasfyrirtækjum að verðmæti um 7,5 milljarða dollara. Reyndar var þessi ákvörðun ekki tekin af umhverfisástæðum, heldur vegna þess að stjórn sjóðsins mat þessa fjárfestingarleið einfaldlega of áhættusama. Olíusjóðurinn er er varasjóður norsku þjóðarinnar fyrir framtíðina – og til að hann standi undir því hlutverki er ekki hægt að fjárfesta í iðnaði fortíðar. Fullkomlega óljós staða í dag Hvar standa íslensku lífeyrissjóðirnir í þessum samanburði? Þar hefur þjóðin safnað gríðarlegum fjármunum fyrir framtíðina. Eignir lífeyrissjóða voru um fimm þúsund milljarðar króna í lok síðasta árs – eða nærri tvöföld landsframleiðsla Íslands. Samkvæmt lögum er lífeyrissjóðum gert að setja sér fjárfestingarstefnu sem hafi hagsmuni sjóðfélaga að leiðarljósi. Þar er þeim skylt að setja sér siðferðisleg viðmið í fjárfestingum. Óhjákvæmilegt er að taka tillit til áhrifa loftslagsbreytinga á langtímafjárfestingar og það að snúa sér að grænni fjárfestingakostum gæti vissulega verið framlag lífeyrissjóðanna til baráttunnar gegn loftslagsbreytingum – og þar með hluti af siðferðislegum viðmiðum sjóðanna. Í ljósi þessa spurði ég fjármálaráðherra fyrir nokkrum misserum hvort hann teldi að lagaramminn tryggði það að fjárfestingar lífeyrissjóða þjóni loftslagsmarkmiðum og markmiðum um sjálfbærni, og hvort nægjanlegt gagnsæi ríkti um það hvort fjárfestingar sjóðanna uppfylltu þau markmið. Ráðherrann taldi engan hafa sérstakan áhuga á því að styðja við mengandi uppbyggingu og jafnframt að ekki skorti upp á gagnsæið þegar kæmi að eignasafni lífeyrissjóðanna. Það varð til þess að ég lagði fram skriflega fyrirspurn til ráðherra til að kalla fram þær upplýsingar sem fjármálaráðuneytið hefði um hlutdeild fjárfestinga lífeyrissjóðanna sem bundin væri í starfsemi sem felst í vinnslu eða sölu jarðefnaeldnseytis. Þá kom annað hljóð í skrokkinn og ráðherrann gat engu svarað, þar sem ráðuneytið gæti ekki kallað eftir þessum upplýsingum frá lífeyrissjóðunum. Sumsé: Ríkið veit ekki hver staðan er. Og upplýsingarnar sem almenningur getur kallað fram eru ekki mikið ítarlegri. Á síðasta ári óskaði Alda - félag um sjálfbærni eftir upplýsingum um það hvort íslensk fjármálafyrirtæki hafi sett sér stefnu um að fjárfesta ekki í sjóðum eða fyrirtækjum sem fjárfesta í eða vinna að verkefnum tengdum leit eða vinnslu jarðefnaeldsneytis. Þau svör sem þangað hafa borist eru fæst afdráttarlaus, en benda sum til þess að lífeyrissjóðir kunni að eiga slíkar fjárfestingar, a.m.k. í gegnum hlutabréfasjóði. Umbylting er nauðsynleg Á næstu árum þarf að umbylta öllu efnahagskerfi heimsins. Það er hluti af þeim aðgerðum sem eru einfaldlega nauðsynlegar til að koma í veg fyrir hamfarahlýnun og eitthvað sem ríki heims hafa sammælst um að gera til að mæta Parísarsáttmálanum. Þeir aðilar á fjármálamarkaði sem fjárfesta til langs tíma þyrftu í raun nú þegar að vera langt komnir á þá braut að hætta fjárfestingum í vinnslu jarðefnaeldsneytis og tengdum iðnaði, því fjárfestingar sem ekki taka tillit til loftslagsbreytinga verða áhættusamri með hverju árinu sem líður. Slík umskipti fela auk þess í sér mikil tækifæri, þar sem gríðarleg uppbygging er fyrirsjáanleg í loftslags- og orkutengdum verkefnum á næstu árum. Þannig geta fjárfestar séð fara saman sjálfbærni, nýsköpun og góð fjárfestingartækifæri. Í síðustu viku birtist á vef Alþingis tillaga mín um að útfæra verkfæri í þágu þessa: takmarkanir á fjárfestingum í vinnslu jarðefnaeldsneytis. Með tillögunni er lagt til að fjármálaráðherra skipi starfshóp sérfræðinga á sviði sjálfbærni og fjárfestinga sem hafi það hlutverk að skoða og koma með tillögur að útfærslu á banni við fjárfestingum í fyrirtækjum sem tengjast vinnslu jarðefnaeldsneytis sem eykur losun gróðurhúsalofttegunda. Af fyrri svörum ráðherrans að dæma, sem og þeim svörum sem borist hafa í fjárlosunarátaki Öldunnar, er mikil þörf á slíku samtali á milli hins opinbera og fjárfesta um leiðir til að losa fé úr starfsemi sem veldur hlýnun jarðar og færa það yfir í grænar lausnir. Með grænni fjárfestingum geta lífeyrissjóðir ekki aðeins unnið að áhyggjulausu ævikvöldi sjóðfélaga með því að tryggja þeim framfærslu að lokinni starfsævinni, heldur líka með því að leggja sitt af mörkum til þess að lífvænlegt verði á jörðinni þegar að töku ellilífeyris kemur. Höfundur er þingmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Andrés Ingi Jónsson Loftslagsmál Mest lesið Halldór 23.11.2024 Halldór Teppuleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson Skoðun Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Skoðun Nýtt fangelsi – fyrir öruggara samfélag Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ærin verkefni næstu ár Ásbjörg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Kominn tími á öðruvísi stjórnmál Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason skrifar Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson skrifar Skoðun Skapandi skattur og skapandi fólk Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Teppuleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson skrifar Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Sjá meira
Einstaklingur sem stígur sín fyrstu skref á vinnumarkaði í dag má búast við því að setjast í helgan stein í kringum árið 2070. Ef jarðarbúar ætla að halda hlýnun jarðar innan 1,5°C þurfa um það leyti að vera 20 ár síðan losun gróðurhúsalofttegunda náðist niður í núll. Á þessari einu starfsævi mun því eiga sér stað algjör umbylting á öllum lifnaðarháttum mannkyns – með góðu eða illu. Þessi breyting getur orðið með illu, það er með því að sigur vinnist ekki í baráttunni gegn loftslagsbreytingum og samfélagið þurfi að bregðast við neikvæðum afleiðingum hamfarahlýnunar. En hún getur líka orðið með góðu, með því að neysluvenjur og framleiðsluhættir breytist þannig að mannkyn nái að lifa innan þeirra marka sem náttúran setur okkur. Þegar svona miklar breytingar eru fyrirsjáanlegar hefur það áhrif á alla langtímahugsun og stefnumörkun. Þetta birtist einna skýrast hjá þeim sem fjárfesta til langs tíma. Þar má nefna norska olíusjóðinn, sem á síðasta ári ákvað að losa sig við fjárfestingar í olíu- og gasfyrirtækjum að verðmæti um 7,5 milljarða dollara. Reyndar var þessi ákvörðun ekki tekin af umhverfisástæðum, heldur vegna þess að stjórn sjóðsins mat þessa fjárfestingarleið einfaldlega of áhættusama. Olíusjóðurinn er er varasjóður norsku þjóðarinnar fyrir framtíðina – og til að hann standi undir því hlutverki er ekki hægt að fjárfesta í iðnaði fortíðar. Fullkomlega óljós staða í dag Hvar standa íslensku lífeyrissjóðirnir í þessum samanburði? Þar hefur þjóðin safnað gríðarlegum fjármunum fyrir framtíðina. Eignir lífeyrissjóða voru um fimm þúsund milljarðar króna í lok síðasta árs – eða nærri tvöföld landsframleiðsla Íslands. Samkvæmt lögum er lífeyrissjóðum gert að setja sér fjárfestingarstefnu sem hafi hagsmuni sjóðfélaga að leiðarljósi. Þar er þeim skylt að setja sér siðferðisleg viðmið í fjárfestingum. Óhjákvæmilegt er að taka tillit til áhrifa loftslagsbreytinga á langtímafjárfestingar og það að snúa sér að grænni fjárfestingakostum gæti vissulega verið framlag lífeyrissjóðanna til baráttunnar gegn loftslagsbreytingum – og þar með hluti af siðferðislegum viðmiðum sjóðanna. Í ljósi þessa spurði ég fjármálaráðherra fyrir nokkrum misserum hvort hann teldi að lagaramminn tryggði það að fjárfestingar lífeyrissjóða þjóni loftslagsmarkmiðum og markmiðum um sjálfbærni, og hvort nægjanlegt gagnsæi ríkti um það hvort fjárfestingar sjóðanna uppfylltu þau markmið. Ráðherrann taldi engan hafa sérstakan áhuga á því að styðja við mengandi uppbyggingu og jafnframt að ekki skorti upp á gagnsæið þegar kæmi að eignasafni lífeyrissjóðanna. Það varð til þess að ég lagði fram skriflega fyrirspurn til ráðherra til að kalla fram þær upplýsingar sem fjármálaráðuneytið hefði um hlutdeild fjárfestinga lífeyrissjóðanna sem bundin væri í starfsemi sem felst í vinnslu eða sölu jarðefnaeldnseytis. Þá kom annað hljóð í skrokkinn og ráðherrann gat engu svarað, þar sem ráðuneytið gæti ekki kallað eftir þessum upplýsingum frá lífeyrissjóðunum. Sumsé: Ríkið veit ekki hver staðan er. Og upplýsingarnar sem almenningur getur kallað fram eru ekki mikið ítarlegri. Á síðasta ári óskaði Alda - félag um sjálfbærni eftir upplýsingum um það hvort íslensk fjármálafyrirtæki hafi sett sér stefnu um að fjárfesta ekki í sjóðum eða fyrirtækjum sem fjárfesta í eða vinna að verkefnum tengdum leit eða vinnslu jarðefnaeldsneytis. Þau svör sem þangað hafa borist eru fæst afdráttarlaus, en benda sum til þess að lífeyrissjóðir kunni að eiga slíkar fjárfestingar, a.m.k. í gegnum hlutabréfasjóði. Umbylting er nauðsynleg Á næstu árum þarf að umbylta öllu efnahagskerfi heimsins. Það er hluti af þeim aðgerðum sem eru einfaldlega nauðsynlegar til að koma í veg fyrir hamfarahlýnun og eitthvað sem ríki heims hafa sammælst um að gera til að mæta Parísarsáttmálanum. Þeir aðilar á fjármálamarkaði sem fjárfesta til langs tíma þyrftu í raun nú þegar að vera langt komnir á þá braut að hætta fjárfestingum í vinnslu jarðefnaeldsneytis og tengdum iðnaði, því fjárfestingar sem ekki taka tillit til loftslagsbreytinga verða áhættusamri með hverju árinu sem líður. Slík umskipti fela auk þess í sér mikil tækifæri, þar sem gríðarleg uppbygging er fyrirsjáanleg í loftslags- og orkutengdum verkefnum á næstu árum. Þannig geta fjárfestar séð fara saman sjálfbærni, nýsköpun og góð fjárfestingartækifæri. Í síðustu viku birtist á vef Alþingis tillaga mín um að útfæra verkfæri í þágu þessa: takmarkanir á fjárfestingum í vinnslu jarðefnaeldsneytis. Með tillögunni er lagt til að fjármálaráðherra skipi starfshóp sérfræðinga á sviði sjálfbærni og fjárfestinga sem hafi það hlutverk að skoða og koma með tillögur að útfærslu á banni við fjárfestingum í fyrirtækjum sem tengjast vinnslu jarðefnaeldsneytis sem eykur losun gróðurhúsalofttegunda. Af fyrri svörum ráðherrans að dæma, sem og þeim svörum sem borist hafa í fjárlosunarátaki Öldunnar, er mikil þörf á slíku samtali á milli hins opinbera og fjárfesta um leiðir til að losa fé úr starfsemi sem veldur hlýnun jarðar og færa það yfir í grænar lausnir. Með grænni fjárfestingum geta lífeyrissjóðir ekki aðeins unnið að áhyggjulausu ævikvöldi sjóðfélaga með því að tryggja þeim framfærslu að lokinni starfsævinni, heldur líka með því að leggja sitt af mörkum til þess að lífvænlegt verði á jörðinni þegar að töku ellilífeyris kemur. Höfundur er þingmaður.
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar
Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun