Um menntun, reynzlu, laun og höfrungahlaup Ole Anton Bieltvedt skrifar 19. febrúar 2020 14:00 Fyrst skal það sagt um menntun, að velferð þjóðarinnar í framtíðinni mun ráðast af því, hversu vel tekst til, að byggja upp og bæta mennta- og upplýsingakerfi landsmanna, því menntun, þekking og vísindaleg kunnátta munu ráða því, hversu vel okkur tekst til um það, að standa að nýsköpun; byggja upp og reka sprotafyrirtæki og aðrar framtíðar atvinnugreinar, þar sem umfram vitneskja, vísindi og þekking geta gefa okkur tromp og umframstöðu í alþjóðlegri samkeppni. Menntun og þekking verða „auðlindir“ framtíðarinnar. Gamla máltækið, „mennt er máttur“, mun gilda, jafnvel meir og sterkar en nokkru sinni fyrr. Við verðum að stefna á, að vera „upplýsingaþjóðfélag“ á háu stigi. Að þessu sögðu, er kannske vert, að velta fyrir sér, hvað skólamenntun er og á hverju hún byggir. Þeir menn, sem gengu brautina fram á veg, á undan okkur, og öðluðust lærdóm og reynslu - oft af mistökum sínum, en líka af þekkingarleit, fróðleiksfýsn og sköpunargleði, vilja til að sigra sjálfa sig og umhverfi sitt, vilja til að skilja, breyta og bæta jarðlíf og tilveru, vilja til valda og áhrifa - skráðu reynslu sína og þekkingu í bækur, sem síðan eru kenndar við skóla, til að stytta öðrum leið. Grunnkennslan í skólum byggir því á reynslu þeirra, sem á undan okkur gengu. Góð og gild skólamenntun og próf eru því veigamikill þáttur, þegar vinnumframlag launþega og starfsmanna er metið til fjár, en auðvitað koma líka til almennir hæfileikar, vinnusemi, hollusta og reynsla. En hvað með þá, sem minni skólamenntun hafa? Margir mennta sig sjálfir, með margvíslegum hætti, sjálfmennta sig á hátt stig, aðrir læra af störfum sínum og reynslu, og geta búið yfir góðum hæfileikum og færni til starfs, jafnvel umfram þá, sem koma reynslulitlir af skólabekk. Ég hef hitt fyrir „ómenntaða menn“ um dagana, sem hafa staðið jafnfætis hámenntuðum mönnum í skýrleika, þekkingu, dugnaði og hæfileikum. Sumir þeir, sem hvað lengst hafa náð, eru sjálfmenntaðir. Það, sem lærist af eigini reynslu, er oft sterkari og áhrifameiri lærdómur, en sá, sem lærist af skólabókum, af því að hann er „lifandi lærdómur“. Ég er hér að hugsa til þess, að félagsmenn Eflingar eru nú í verkfalli, þar sem, annars vegar, er farið fram á verulegar hækkanir launa fyrir þá félagsmenn, sem litla formlega menntun hafa, „einföldustu“ störfin vinna og lægstu launin hafa, en þau eru auðvitað líka þýðingarmikil og nauðsynleg, til að heildar þjóðfélagsvélin snúist, og, hins vegar, er farið fram á, að félagsmenn Eflingar, sem gegna sömu störfum - hafa sömu skyldur og bera sömu ábyrgð - og betur menntaðir starfsmenn, en kannske reynsluminni, fái sömu laun fyrir þessi störf. Ég verð að viðurkenna, að ég hef samúð með þessari kröfugerð, í hvort tveggja tilliti, þó að sjálfgefið sé, að allt verði að vera í hófi og standast fjárhagslega ramma, líka vera í samræmi og jafnvægi við aðrar launaráðstafanir. Í mínum huga þarf að bæta hag þeirra sérstaklega, sem fá aðeins 270.000 krónur útborgaðar fyrir fulla vinnu. Bezt hefði verið, ef ríkið og sveitarfélögin hefði tekið af skarið með betri hætti gagnvart þessum lægst launaða hópi, með skatta- eða útsvarsívilnunum, kannske beinum styrkjum, til að raska ekki launajafnvægi og riðla launaflokkum. En, þar sem opinberir aðilar virðast hafa lagt sitt af mörkum, eftir föngum, í lífskjarasamningunum, er það mitt mat, að Reykjavíkurborg ætti nú, að sýna þeim lægst launuðu sérstaklega lit, umfram hina og umfram lífskjarasamninga. Það er líka mitt matt, að Reykjavíkurborg beri, að greiða sínum starfsmönnum sömu laun fyrir sömu vinnu, skyldur og ábyrgð, án tillits til baksgrunns eða skólamenntunar. Í raun er þetta sama barátta og kynjabaráttan fyrir sömu launum fyrir sömu vinnu. En þá kemur það fyrirbrigði, sem kallað er höfrungahlaup, en, það þýðir, í reynd, samanburð og meting, milli starfa og stétta, þar sem sumir telja sig meira virði en aðrir - og eiga rétt á hærri launum - m.a. vegna skólagöngu sinnar. Skólamenntun segir auðvitað nokkuð - kannske oft mikið - til um mögulegt vinnuframlag einstaklings, en engan veginn allt, og það eru til menn með hæfileika, sjálfmenntun og reynslu, sem standa þeim skólamenntuðu fullkomlega á sporði. Öðrum fleti má velta upp við mat á launaréttmæti skóla-menntaðra og þeirra, sem minni skólagöngu hafa, þó að þetta sé auðvitað bara einn vinkill af fjölmörgun: Við skulum miða við 15-16 ára aldur unglinga, en þá ræðst það oft, hverjir halda áfram námi og hverjir ekki. Þeir sem halda áfram, fara þá í menntaskóla eða annað framhaldsnám, næstu 3-4 árin, og svo yfirleitt í háskóla, kannske í önnur 5 ár, eða lengur. Skólar eru fjármagnaðir með sköttum, en skattar eru einkum greiddir af vinnandi fólki, en þeir, sem hætta í skóla 15-16 ára, fara þá oft að vinna...og greiða skatta. Bóknámsmenn stunda þannig sitt bóknám, að ég hygg sér mest að kostnaðarlausu, alla vega hér heima - líka með styrkjum og lánum, sem koma frá samfélaginu - í ca. 10 ár, en kostnaðinn við námið greiða þá m.a. þeir, sem hættu náminu. Á þetta þá að þýða það, að þeir, sem hafa stundað nám í 10 ár, að nokkru fjármagnað af þeim, sem stunduðu ekki nám, eigi svo að eiga rétt á miklu hærri launum en hinir, af því að þeir eru orðnir svo sprenglærðir og klárir, að nokkru þökk sé hinum? Þetta var auðvitað bara eitt sjónarhorn af fjölmörgum, en líka að mínu viti þess virði, að taka það með í heildarmyndina. Loks vil ég skora á samtök skólamenntaðra manna, að sýna sanngirni og hófsemi í sinni kröfugerð, til að spilla ekki fyrir þeim, sem minni skólamenntun hafa og minna mega sín, en leggja þó sinn skerf af mörkum til samfélagsins, á við þá sjálfa, þó með öðrum hætti sé. Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslumaður og stjórnmálarýnir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaramál Ole Anton Bieltvedt Skóla - og menntamál Verkföll 2020 Mest lesið Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Fyrst skal það sagt um menntun, að velferð þjóðarinnar í framtíðinni mun ráðast af því, hversu vel tekst til, að byggja upp og bæta mennta- og upplýsingakerfi landsmanna, því menntun, þekking og vísindaleg kunnátta munu ráða því, hversu vel okkur tekst til um það, að standa að nýsköpun; byggja upp og reka sprotafyrirtæki og aðrar framtíðar atvinnugreinar, þar sem umfram vitneskja, vísindi og þekking geta gefa okkur tromp og umframstöðu í alþjóðlegri samkeppni. Menntun og þekking verða „auðlindir“ framtíðarinnar. Gamla máltækið, „mennt er máttur“, mun gilda, jafnvel meir og sterkar en nokkru sinni fyrr. Við verðum að stefna á, að vera „upplýsingaþjóðfélag“ á háu stigi. Að þessu sögðu, er kannske vert, að velta fyrir sér, hvað skólamenntun er og á hverju hún byggir. Þeir menn, sem gengu brautina fram á veg, á undan okkur, og öðluðust lærdóm og reynslu - oft af mistökum sínum, en líka af þekkingarleit, fróðleiksfýsn og sköpunargleði, vilja til að sigra sjálfa sig og umhverfi sitt, vilja til að skilja, breyta og bæta jarðlíf og tilveru, vilja til valda og áhrifa - skráðu reynslu sína og þekkingu í bækur, sem síðan eru kenndar við skóla, til að stytta öðrum leið. Grunnkennslan í skólum byggir því á reynslu þeirra, sem á undan okkur gengu. Góð og gild skólamenntun og próf eru því veigamikill þáttur, þegar vinnumframlag launþega og starfsmanna er metið til fjár, en auðvitað koma líka til almennir hæfileikar, vinnusemi, hollusta og reynsla. En hvað með þá, sem minni skólamenntun hafa? Margir mennta sig sjálfir, með margvíslegum hætti, sjálfmennta sig á hátt stig, aðrir læra af störfum sínum og reynslu, og geta búið yfir góðum hæfileikum og færni til starfs, jafnvel umfram þá, sem koma reynslulitlir af skólabekk. Ég hef hitt fyrir „ómenntaða menn“ um dagana, sem hafa staðið jafnfætis hámenntuðum mönnum í skýrleika, þekkingu, dugnaði og hæfileikum. Sumir þeir, sem hvað lengst hafa náð, eru sjálfmenntaðir. Það, sem lærist af eigini reynslu, er oft sterkari og áhrifameiri lærdómur, en sá, sem lærist af skólabókum, af því að hann er „lifandi lærdómur“. Ég er hér að hugsa til þess, að félagsmenn Eflingar eru nú í verkfalli, þar sem, annars vegar, er farið fram á verulegar hækkanir launa fyrir þá félagsmenn, sem litla formlega menntun hafa, „einföldustu“ störfin vinna og lægstu launin hafa, en þau eru auðvitað líka þýðingarmikil og nauðsynleg, til að heildar þjóðfélagsvélin snúist, og, hins vegar, er farið fram á, að félagsmenn Eflingar, sem gegna sömu störfum - hafa sömu skyldur og bera sömu ábyrgð - og betur menntaðir starfsmenn, en kannske reynsluminni, fái sömu laun fyrir þessi störf. Ég verð að viðurkenna, að ég hef samúð með þessari kröfugerð, í hvort tveggja tilliti, þó að sjálfgefið sé, að allt verði að vera í hófi og standast fjárhagslega ramma, líka vera í samræmi og jafnvægi við aðrar launaráðstafanir. Í mínum huga þarf að bæta hag þeirra sérstaklega, sem fá aðeins 270.000 krónur útborgaðar fyrir fulla vinnu. Bezt hefði verið, ef ríkið og sveitarfélögin hefði tekið af skarið með betri hætti gagnvart þessum lægst launaða hópi, með skatta- eða útsvarsívilnunum, kannske beinum styrkjum, til að raska ekki launajafnvægi og riðla launaflokkum. En, þar sem opinberir aðilar virðast hafa lagt sitt af mörkum, eftir föngum, í lífskjarasamningunum, er það mitt mat, að Reykjavíkurborg ætti nú, að sýna þeim lægst launuðu sérstaklega lit, umfram hina og umfram lífskjarasamninga. Það er líka mitt matt, að Reykjavíkurborg beri, að greiða sínum starfsmönnum sömu laun fyrir sömu vinnu, skyldur og ábyrgð, án tillits til baksgrunns eða skólamenntunar. Í raun er þetta sama barátta og kynjabaráttan fyrir sömu launum fyrir sömu vinnu. En þá kemur það fyrirbrigði, sem kallað er höfrungahlaup, en, það þýðir, í reynd, samanburð og meting, milli starfa og stétta, þar sem sumir telja sig meira virði en aðrir - og eiga rétt á hærri launum - m.a. vegna skólagöngu sinnar. Skólamenntun segir auðvitað nokkuð - kannske oft mikið - til um mögulegt vinnuframlag einstaklings, en engan veginn allt, og það eru til menn með hæfileika, sjálfmenntun og reynslu, sem standa þeim skólamenntuðu fullkomlega á sporði. Öðrum fleti má velta upp við mat á launaréttmæti skóla-menntaðra og þeirra, sem minni skólagöngu hafa, þó að þetta sé auðvitað bara einn vinkill af fjölmörgun: Við skulum miða við 15-16 ára aldur unglinga, en þá ræðst það oft, hverjir halda áfram námi og hverjir ekki. Þeir sem halda áfram, fara þá í menntaskóla eða annað framhaldsnám, næstu 3-4 árin, og svo yfirleitt í háskóla, kannske í önnur 5 ár, eða lengur. Skólar eru fjármagnaðir með sköttum, en skattar eru einkum greiddir af vinnandi fólki, en þeir, sem hætta í skóla 15-16 ára, fara þá oft að vinna...og greiða skatta. Bóknámsmenn stunda þannig sitt bóknám, að ég hygg sér mest að kostnaðarlausu, alla vega hér heima - líka með styrkjum og lánum, sem koma frá samfélaginu - í ca. 10 ár, en kostnaðinn við námið greiða þá m.a. þeir, sem hættu náminu. Á þetta þá að þýða það, að þeir, sem hafa stundað nám í 10 ár, að nokkru fjármagnað af þeim, sem stunduðu ekki nám, eigi svo að eiga rétt á miklu hærri launum en hinir, af því að þeir eru orðnir svo sprenglærðir og klárir, að nokkru þökk sé hinum? Þetta var auðvitað bara eitt sjónarhorn af fjölmörgum, en líka að mínu viti þess virði, að taka það með í heildarmyndina. Loks vil ég skora á samtök skólamenntaðra manna, að sýna sanngirni og hófsemi í sinni kröfugerð, til að spilla ekki fyrir þeim, sem minni skólamenntun hafa og minna mega sín, en leggja þó sinn skerf af mörkum til samfélagsins, á við þá sjálfa, þó með öðrum hætti sé. Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslumaður og stjórnmálarýnir.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun