Blíðvinafundir Þórlindur Kjartansson skrifar 3. ágúst 2018 06:00 Flestir eru sammála um að sönn vinátta sé meðal þess mikilvægasta sem manneskja getur eignast. Þegar við erum ung byrjum við að læra að eignast vini og þá fyrstu velur maður í raun ekki sjálfur. Fyrsta vináttan myndast iðulega alfarið vegna tilviljanakenndra aðstæðna. Fyrstu vinirnir eru kannski þeir sem leikskólakennarinn raðar við hliðina á manni í nestistímum leikskólans, einhver sem býr heppilega nálægt manni eða einhver sem labbar sömu leið og maður sjálfur í skólann eða á íþróttaæfingu. Börn læra smám saman hvernig vináttu er háttað. Góðir vinir geta spjallað saman um alla heima og geima og gleymt sér. Sjálfur átti ég svo góðan vin þegar ég var sex ára að við áttum það til að þramma yfir hálfa Heimaey djúpt sokknir í alls konar pælingar áður en við áttuðum okkur á því að við höfðum fyrir löngu átt að vera búnir að taka beygjuna heim. Þetta var auðvitað fyrir tíma snjallsíma og staðsetningartækja þannig að engin leið var að trufla þessar stefnulausu stundir okkar félaganna með eftirliti og eftirrekstri.Ungir vinir Börn átta sig fljótlega á því að eðli vináttunnar er allt annað og flóknara heldur en sambandsins við foreldra og systkini. Með vinum myndast smám saman trúnaður, sem byggist ekki bara á því að vinir geti talað um leyndarmál sín á milli heldur að þeir geti gengið út frá því sem vísu að þeir eigi hjá vinum sínum skilningsríkt og umburðarlynt skjól frá öllu öðru sem gengur á lífinu. Góðir vinir læra það líka að standa saman, en vera hver öðrum aðhald—segja sannleikann meira að segja þegar hann er óþægilegur og erfiður. Traust vinátta er svo djúpstæð að jafnvel áralangur aðskilnaður breytir engu um þær tilfinningar sem vinir bera hver til annars, eins og segir í Hávamálum að gagnvegir liggi til góðs vinar þótt hann sé firr farinn. Og það gildir gjarnan um bernskuvini, að jafnvel þótt ár og áratugir líði án þess að þeir hittist þá eru endurfundir við trausta bernskuvini áreynslulausir, þægilegir, gleðiríkir og fallegir. Gamlir vinir En hver er tilgangur vináttunnar? Á yfirborðinu gæti virst sem tilgangur vináttu sé fyrst og fremst að deila því gleðilega í lífinu. Góðir vinir skemmta sér saman, fara saman á íþróttaleiki, veiða saman og hittast í veislum. En þetta er auðvitað alls ekki tilgangur vináttunnar. Vinátta þjónar fyrst og fremst þeim tilgangi að geta gengið að stuðningi og skilningi vísum þegar eitthvað bjátar á í lífinu—að eiga bandamenn. Þess vegna eru vináttubönd barnæskunnar sterk, því jafnvel þótt vinir hittist til þess að leika sér saman og sinna sameiginlegum áhugamálum, þá eru það vinirnir sem fyrstir af öllum öðrum í heiminum eru tilbúnir til þess að hlusta á vangaveltur manns í lífinu án þess að þykjast endilega vita betur, taka þátt í að búa til nýja hluti í sameiningu, sigrast á verkefnum eða óvinum saman og almennt að vera saman í liði. Og það er því kannski ekki skrýtið að næst á eftir kvennafari og fylleríi, þá hefur vináttan verið eitt helsta meginstefið í Þjóðhátíðarlögum í gegnum tíðina. Þannig orti Árni úr Eyjum árið 1937 um Þjóðhátíð: Ljósin kvikna, brennur bál. Bjarma slær á grund. Enn þá fagnar sérhver sál sælum endurfund. Nýir vinir Þegar við eldumst hættir vináttan gjarnan að vera eins tilviljanakennd. Við umgöngumst smám saman fábreyttari hópa af fólki sem hefur valið sér svipuð áhugamál eða leið í lífinu og við sjálf. Og það gerist jafnvel stundum að fólk leggur minni rækt við vináttu þegar það eldist. Það er nefnilega vandinn við vináttuna að hún tekur mikinn tíma. Góðir bernskuvinir verja ekki bara einstaka kvöldstund saman yfir ölglasi heldur heilu og hálfu dögunum yfir leikjum, spjalli, íþróttum eða hvers kyns ráðabruggi og fyrirætlunum. Í gegnum allt þetta verður smám saman til næmur gagnkvæmur skilningur á milli vina. Þessu er erfitt að ná fram á fullorðinsárum og hugsanlega hefur nútíminn dregið enn þá meira úr möguleikum fullorðins fólks til þess að stofna til nýrrar vináttu. Fyrir ekki svo löngu síðan—og kannski sums staðar enn—var það ofurvenjulegt og ekkert tiltökumál að biðja vini sína um að hjálpa sér með alls konar viðvik. Og þá er ég ekki að meina flutninga á sjö ára fresti, heldur til dæmis að eyða heilli helgi í að mála íbúð, stinga upp garðinn eða fúabera pallinn. Þetta þætti eflaust frekar heimtufrekt nú til dags. Það eru allir svo uppteknir af því að horfa á Netflix, vera á skíðum eða hvíla sig heima hjá sér. En það er einmitt í gegnum alls konar sameiginleg verkefni sem kunningsskapur fullorðinna getur umbreyst í vináttu. Margir hafa áhyggjur af því að vináttan sé að hverfa. Þetta er meðal annars vegna þess að margt af því sem fólk hefur í gegnum tíðina þurft að leita til nágranna sinna með er nú leyst með alls konar þjónustu sem er aðkeypt. Fyrir vikið snýst vináttan fyrst og fremst um að skemmta sér saman, sem er góðra gjalda vert en heldur innihaldsrýrt til lengri tíma litið. Stjörnur tvær Vinirnir Ási í Bæ og Oddgeir Kristjánsson sömdu saman mörg af frægustu Eyjalögunum. Þar á meðal Þjóðhátíðarlagið árið 1951 þar sem segir um sjómenn á leið í land: Er vindur lék í voðum og vængir lyftu gnoðum, þeir þutu beint hjá boðum á blíðvinafund. En ellefu árum seinna reyndi á vináttuna þegar Ási var seinn að skila texta í Þjóðhátíðarlagið 1962. Oddgeir mun hafa orðið reiður yfir slúbbertaskap skáldsins, en hlýtur að hafa tekið hann í sátt þegar textinn sem hefst á orðunum „Ég veit þú kemur í kvöld til mín“ barst honum í hendur. Ási segist hafa séð í gegnum augu vinar síns að stóryrðin væru innihaldsrýr: „Ég trúi ekki á orðin þín, ef annað segja stjörnur tvær.“ Og það er nú líka það besta við helgar eins og þessa, að þær eru tækifæri til þess að hitta og gleðjast með gömlum vinum—og það er aldrei að vita nema algjörlega tilviljanakennd ný vinátta geti stofnast við nágrannann í næsta tjaldi, ef maður þorir að gefa sig á tal, og jafnvel til við að reka niður hæla. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þórlindur Kjartansson Mest lesið Rekin út fyrir að vera kennari Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Vegið að framtíð ungs vísindafólks á Íslandi Katrín Möller,Svava Dögg Jónsdóttir Skoðun Sá „óháði“ kemur til byggða Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Treystir þú konum? Hópur 72 kvenna úr sex stjórnmálaflokkum Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Lögreglumenn samningslausir mánuðum saman og án verkfallsréttar Fjölnir Sæmundsson Skoðun Vanvirðing við einkaframtakið og verðmætasköpun Bessí Þóra Jónsdóttir Skoðun Við þurfum að tala um Bálstofuna Matthías Kormáksson Skoðun Græðgin er komin út fyrir öll mörk Sigurjón Þórðarson Skoðun Á að banna rauða jólasveininn? Stefán Vagn Stefánsson Skoðun Skoðun Skoðun Sá „óháði“ kemur til byggða Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Vegið að framtíð ungs vísindafólks á Íslandi Katrín Möller,Svava Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Trúðslæti eða trúverðugleiki Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Rekin út fyrir að vera kennari Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Lögreglumenn samningslausir mánuðum saman og án verkfallsréttar Fjölnir Sæmundsson skrifar Skoðun Hver vill kenna? Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Við þurfum að tala um Bálstofuna Matthías Kormáksson skrifar Skoðun Vanvirðing við einkaframtakið og verðmætasköpun Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Samfylkingin ætlar ekki að hækka tekjuskatt Alma D. Möller skrifar Skoðun Hvað eiga eldri borgarar að kjósa? Hjördís Hendriksdóttir skrifar Skoðun Við erum að ná árangri Ásmundur Einar Daðason skrifar Skoðun Verðum að rannsaka hvað gerðist í Covid Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Ég og amma mín sem er dáin Lovísa Oktovía Eyvindsdóttir skrifar Skoðun Spegill eða stjórntæki? Hlutverk skoðanakannana og almenningsálits í stefnumótun og stjórnmálum Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Með baunabyssu í kennaraverkfalli Ólafur Hauksson skrifar Skoðun Hver tilheyrir hverjum? Kristín Davíðsdóttir skrifar Skoðun Það þarf meiri töffara í okkur Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Unga fólkið og frjósemi María Rut Baldursdóttir,Sigríður Auðunsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum frelsi til handfæraveiða – eflum sjávarbyggðirnar Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verja þarf friðinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Mannsæmandi lífeyrislaun strax Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Munu bara allir fá dánaraðstoð? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Hvað er Arne Slot þjálfari Liverpool að gera rétt?–vangaveltur frá sálfræðingi Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Billy bókahilla og börnin mín Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Á að banna rauða jólasveininn? Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Er skárra að kasta upp um dómsniðurstöðuna en að dómarinn dæmi? Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Píratar hafa metnaðarfyllstu umhverfis- og loftslagsstefnuna Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Svör við atvinnuumsóknum – Ákall til atvinnurekenda Valgerður Rut Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umræða á villigötum Diljá Matthíasardóttir skrifar Sjá meira
Flestir eru sammála um að sönn vinátta sé meðal þess mikilvægasta sem manneskja getur eignast. Þegar við erum ung byrjum við að læra að eignast vini og þá fyrstu velur maður í raun ekki sjálfur. Fyrsta vináttan myndast iðulega alfarið vegna tilviljanakenndra aðstæðna. Fyrstu vinirnir eru kannski þeir sem leikskólakennarinn raðar við hliðina á manni í nestistímum leikskólans, einhver sem býr heppilega nálægt manni eða einhver sem labbar sömu leið og maður sjálfur í skólann eða á íþróttaæfingu. Börn læra smám saman hvernig vináttu er háttað. Góðir vinir geta spjallað saman um alla heima og geima og gleymt sér. Sjálfur átti ég svo góðan vin þegar ég var sex ára að við áttum það til að þramma yfir hálfa Heimaey djúpt sokknir í alls konar pælingar áður en við áttuðum okkur á því að við höfðum fyrir löngu átt að vera búnir að taka beygjuna heim. Þetta var auðvitað fyrir tíma snjallsíma og staðsetningartækja þannig að engin leið var að trufla þessar stefnulausu stundir okkar félaganna með eftirliti og eftirrekstri.Ungir vinir Börn átta sig fljótlega á því að eðli vináttunnar er allt annað og flóknara heldur en sambandsins við foreldra og systkini. Með vinum myndast smám saman trúnaður, sem byggist ekki bara á því að vinir geti talað um leyndarmál sín á milli heldur að þeir geti gengið út frá því sem vísu að þeir eigi hjá vinum sínum skilningsríkt og umburðarlynt skjól frá öllu öðru sem gengur á lífinu. Góðir vinir læra það líka að standa saman, en vera hver öðrum aðhald—segja sannleikann meira að segja þegar hann er óþægilegur og erfiður. Traust vinátta er svo djúpstæð að jafnvel áralangur aðskilnaður breytir engu um þær tilfinningar sem vinir bera hver til annars, eins og segir í Hávamálum að gagnvegir liggi til góðs vinar þótt hann sé firr farinn. Og það gildir gjarnan um bernskuvini, að jafnvel þótt ár og áratugir líði án þess að þeir hittist þá eru endurfundir við trausta bernskuvini áreynslulausir, þægilegir, gleðiríkir og fallegir. Gamlir vinir En hver er tilgangur vináttunnar? Á yfirborðinu gæti virst sem tilgangur vináttu sé fyrst og fremst að deila því gleðilega í lífinu. Góðir vinir skemmta sér saman, fara saman á íþróttaleiki, veiða saman og hittast í veislum. En þetta er auðvitað alls ekki tilgangur vináttunnar. Vinátta þjónar fyrst og fremst þeim tilgangi að geta gengið að stuðningi og skilningi vísum þegar eitthvað bjátar á í lífinu—að eiga bandamenn. Þess vegna eru vináttubönd barnæskunnar sterk, því jafnvel þótt vinir hittist til þess að leika sér saman og sinna sameiginlegum áhugamálum, þá eru það vinirnir sem fyrstir af öllum öðrum í heiminum eru tilbúnir til þess að hlusta á vangaveltur manns í lífinu án þess að þykjast endilega vita betur, taka þátt í að búa til nýja hluti í sameiningu, sigrast á verkefnum eða óvinum saman og almennt að vera saman í liði. Og það er því kannski ekki skrýtið að næst á eftir kvennafari og fylleríi, þá hefur vináttan verið eitt helsta meginstefið í Þjóðhátíðarlögum í gegnum tíðina. Þannig orti Árni úr Eyjum árið 1937 um Þjóðhátíð: Ljósin kvikna, brennur bál. Bjarma slær á grund. Enn þá fagnar sérhver sál sælum endurfund. Nýir vinir Þegar við eldumst hættir vináttan gjarnan að vera eins tilviljanakennd. Við umgöngumst smám saman fábreyttari hópa af fólki sem hefur valið sér svipuð áhugamál eða leið í lífinu og við sjálf. Og það gerist jafnvel stundum að fólk leggur minni rækt við vináttu þegar það eldist. Það er nefnilega vandinn við vináttuna að hún tekur mikinn tíma. Góðir bernskuvinir verja ekki bara einstaka kvöldstund saman yfir ölglasi heldur heilu og hálfu dögunum yfir leikjum, spjalli, íþróttum eða hvers kyns ráðabruggi og fyrirætlunum. Í gegnum allt þetta verður smám saman til næmur gagnkvæmur skilningur á milli vina. Þessu er erfitt að ná fram á fullorðinsárum og hugsanlega hefur nútíminn dregið enn þá meira úr möguleikum fullorðins fólks til þess að stofna til nýrrar vináttu. Fyrir ekki svo löngu síðan—og kannski sums staðar enn—var það ofurvenjulegt og ekkert tiltökumál að biðja vini sína um að hjálpa sér með alls konar viðvik. Og þá er ég ekki að meina flutninga á sjö ára fresti, heldur til dæmis að eyða heilli helgi í að mála íbúð, stinga upp garðinn eða fúabera pallinn. Þetta þætti eflaust frekar heimtufrekt nú til dags. Það eru allir svo uppteknir af því að horfa á Netflix, vera á skíðum eða hvíla sig heima hjá sér. En það er einmitt í gegnum alls konar sameiginleg verkefni sem kunningsskapur fullorðinna getur umbreyst í vináttu. Margir hafa áhyggjur af því að vináttan sé að hverfa. Þetta er meðal annars vegna þess að margt af því sem fólk hefur í gegnum tíðina þurft að leita til nágranna sinna með er nú leyst með alls konar þjónustu sem er aðkeypt. Fyrir vikið snýst vináttan fyrst og fremst um að skemmta sér saman, sem er góðra gjalda vert en heldur innihaldsrýrt til lengri tíma litið. Stjörnur tvær Vinirnir Ási í Bæ og Oddgeir Kristjánsson sömdu saman mörg af frægustu Eyjalögunum. Þar á meðal Þjóðhátíðarlagið árið 1951 þar sem segir um sjómenn á leið í land: Er vindur lék í voðum og vængir lyftu gnoðum, þeir þutu beint hjá boðum á blíðvinafund. En ellefu árum seinna reyndi á vináttuna þegar Ási var seinn að skila texta í Þjóðhátíðarlagið 1962. Oddgeir mun hafa orðið reiður yfir slúbbertaskap skáldsins, en hlýtur að hafa tekið hann í sátt þegar textinn sem hefst á orðunum „Ég veit þú kemur í kvöld til mín“ barst honum í hendur. Ási segist hafa séð í gegnum augu vinar síns að stóryrðin væru innihaldsrýr: „Ég trúi ekki á orðin þín, ef annað segja stjörnur tvær.“ Og það er nú líka það besta við helgar eins og þessa, að þær eru tækifæri til þess að hitta og gleðjast með gömlum vinum—og það er aldrei að vita nema algjörlega tilviljanakennd ný vinátta geti stofnast við nágrannann í næsta tjaldi, ef maður þorir að gefa sig á tal, og jafnvel til við að reka niður hæla.
Skoðun Lögreglumenn samningslausir mánuðum saman og án verkfallsréttar Fjölnir Sæmundsson skrifar
Skoðun Spegill eða stjórntæki? Hlutverk skoðanakannana og almenningsálits í stefnumótun og stjórnmálum Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Hvað er Arne Slot þjálfari Liverpool að gera rétt?–vangaveltur frá sálfræðingi Andri Hrafn Sigurðsson skrifar
Skoðun Er skárra að kasta upp um dómsniðurstöðuna en að dómarinn dæmi? Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Píratar hafa metnaðarfyllstu umhverfis- og loftslagsstefnuna Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar