Innlent

Flóðbylgjan á Grænlandi afleiðing hlýnunar og bráðnunar jökla

Kjartan Kjartansson skrifar
Rink-skriðjökullinn á Grænlandi skríður jökla hraðast fram.
Rink-skriðjökullinn á Grænlandi skríður jökla hraðast fram. ljósmynd/NASA
Berghlaupið sem olli flóðbylgju á Vestur-Grænlandi um helgina er afleiðing hops jökla af völdum hnattrænnar hlýnunar. Þorsteinn Sæmundsson, jarðfræðingur, segir þörf á að vakta umhverfi jökla á Íslandi vegna hættu á flóðbylgjum úr jökullónum.

Lögreglan á Grænlandi telur að þrír fullorðnir og eitt barn hafi farist í flóðbylgjunni sem gekk á land í þorpinu Nuugaatsiaq á vesturströnd Grænlands á sunnudag. Í fyrstu var talið að jarðskjálfti af stærðinni fjórir hefði valdið flóðbylgjunni en nú virðist liggja fyrir að gríðarlegt berghlaup hafi fallið í fjörð austan við þorpið með þessum afleiðingum.

Þorsteinn segir að berghlaupið hafi fallið úr snarbrattri hlíð í Karrat Isfjorden, um þrjátíu kílómetra innan og austan við Nuugaatsiaq. Innar í firðinum er Rink-skriðjökullinn en hann skríður hvað hraðast fram af öllum jöklum Grænlands.

Svipuð atburðarás og í Öskjuvatni fyrir þremur árum

Erfitt er að segja hversu stórt berghlaupið var að svo stöddu. Þorsteinn segir að áætlað sé að brotsárið sé um 1.100 metrar að breidd og 300 metrar á hæð. Ljóst sé að milljónir, jafnvel tugir milljóna, rúmmetra af efni hafi steypst ofan í fjörðinn.

Þorsteinn segir að um svipaða atburðarás og í skriðunni í Öskjuvatni árið 2014 hafi verið að ræða. Berghlaup sem féll út í vatnið olli þá flóðbylgju sem gekk allt að 120 metra upp fyrir yfirborð vatnsins og náði inn í Víti, eins og Vísir greindi frá.

Í myndasyrpu neðst í fréttinni má sjá eyðilegginguna sem flóðbylgjan olli í Nuugaatsiaq. Yfirvöld telja að ellefu húsum hafi skolað á haf út.

Skyggða svæðið sýnir hvar talið er að berghlaupið hafi fallið. Flóðbylgjan ferðaðist um þrjátíu kílómetra að Nuugaatsiaq.ljósmynd/NASA
Líklega tíðari viðburður þegar jöklar hopa áfram

Þekkt er að þegar jöklar eins og Rink-skriðjökullinn hopa skilja þeir eftir sig hlíðar sem geta veikst og runnið af stað, meðal annars vegna rigninga, leysinga, jarðskjálfta eða einfaldlega eigin óstöðugleika.

„Þetta er náttúrulega bara afsprengi þess að þú ert með berggrunn sem hefur verið sorfinn af jökli og svo færðu þessar bröttu og óstöðugu hlíðar. Berghlaup eru algeng á þessu svæði. Það er náttúrulega afleiðing loftslagshlýnunar,“ segir Þorsteinn um flóðbylgjuna á Grænlandi.

Þorsteinn Sæmundsson, jarðfræðingur, ætlar að kortleggja hlíðar við jökullón á Íslandi.
Jöklar á Grænlandi bráðna nú hratt vegna áframhaldandi hnattrænnar hlýnunar af völdum losunnar manna á gróðurhúsalofttegundum. Þorsteinn segir að búast megi við að berghlaup af þessu tagi verði tíðari.

„Þegar jöklar hörfa úr fjörðum eða dölum þá standa eftir þessar bröttu hlíðar. Ef það er veikleiki í berggrunninum þá eru miklar líkur á að þær gefi undan,“ segir hann.

Ekki spurning um hvort heldur hvenær það gerist á Íslandi

Ísland fer ekki varhluta af hopi jökla. Þó að jöklar gangi hér ekki fram í sjó segir Þorsteinn að huga þurfi af hættunni sem skapist þegar þeir hörfa.

Jöklarnir hafa hopað og þynnst hratt þannig að veikar hlíðar standa eftir líkt og hefur gerst á Grænlandi. Samfara því hafa vatnsmikil lón myndast við sporða margra þeirra sem berghlaup geta fallið í og valdið flóðbylgjum.

Eitt slíkt flóð átti sér stað í Steinsholtsdal þegar berghlaup féll að hluta til ofan í lón fyrir framan Steinsholtsjökul árið 1967. Merki þess má sjá í sethólum og stórgrýti í dalnum. Önnur stór skriða féll á Morsárjökul fyrir tíu árum.

Flóðbylgjan sem óð niður Steinsholtsdal árið 1967 skildi eftir sig hóla úr seti og stórgrýti sem enn sést í dag.ljósmynd/Þorsteinn Sæmundsson
„Það er ekki spurning hvort heldur hvenær annað stórt berghlaup fellur á skriðjökla og hugsanlega í jökullón á Íslandi. Við því getum við lítið gert en við getum aukið rannsóknir á myndun og þróun jökullóna og stöðugleika hlíða ofan við þau og komið upp vöktun á þeim stöðum þar sem hætta getur skapast af slíkum atburðum,” segir Þorsteinn.

Hann mun vinna við rannsóknir á hlíðum við Sólheimajökul og aðra skriðjökla í sunnanverðum Vatnajökli í sumar. Einnig sótti hann um styrk til að geta hafið kortlagningu á hættulegum hlíðum næsta sumar.

„Þetta er að gerast og við erum með allan þennan fjölda ferðamanna í þessum umhverfi. Þetta er bara eins og að vakta eldfjöll eða jarðskjálfta. Við þurfum að skoða líka þessi umhverfi varðandi hættu,” segir Þorsteinn.

Húsum skolaði út á sjó þegar flóðbylgjan gekk yfir Nuugaatsiaq.Arktisk Kommando/Palle Lauritsen
Mikil skriða fell úr hlíð um 30 kílómetrum frá þorpinu.Arktisk Kommando
Arktisk Kommando/Palle Lauritsen
Flóðbylgjan olli skemmdum á húsum í Nuugaatsiaq.Arktisk Kommando/Palle Lauritsen
Flóðbylgjan skall á þorpinu á sunnudag eftir það sem var í fyrstu talinn jarðskjálfti upp á fjóra.Arktisk Kommando/Palle Lauritsen
Eyðilegging í þorpinu.Arktisk Kommando/Palle Lauritsen
Um hundrað manns búa í bænum Nuugaatsiaq á vesturströnd Grænlands.Arktisk Kommando/Palle Lauritsen
Ísjökum skolaði upp á land með flóðbylgjunni sem velti einnig öllu lauslegu um koll.Arktisk Kommando/Palle Lauritsen
Hús úr þorpinu marar í hálfu kafi úti í sjó.Arktisk Kommando/Palle Lauritsen
Arktisk Kommando/Palle Lauritsen
Arktisk Kommando/Palle Lauritsen

Tengdar fréttir

Jarðskjálfti og flóðbylgja á Vestur-Grænlandi

Íbúum í þorpum á Vestur-Grænlandi var skipað að yfirgefa þau vegna flóðbylgna eftir jarðskjálfta af stærðinni fjórir í gær. Slíkir skjálftar eru ekki algengir á Grænlandi.

Illt í hjartanu og vill hjálpa

Landssöfnun er hafin fyrir þá sem misstu allt sitt í flóðbylgjunni í Grænlandi. Tvö þorp hafa verið rýmd af ótta við aðra flóðbylgju og íbúar fjögurra annarra eiga að vera á varðbergi.

Rýma fleiri bæi vegna ótta um annan skjálfta

Eftirlitsskipið Vædderen heldur aftur til Niaqornat til að hafa umsjón með aðstæðum eftir að mikill jarðskjálfti skall á Nuugaatsiaq sem staðsett er stutt frá.




Fleiri fréttir

Sjá meira


×