Haukur Már Helgason: Réttlæti í plastdollu 8. maí 2010 06:00 Ákæru á hendur níu mótmælendum vetrarins 2008 til 2009 er ekki aðeins beint gegn læknanemanum, myndlistarmanninum, leikskólakennaranum, líftæknifræðingnum eða öðrum aðgerðasinnum í hópi sakborninga. Hún beinist gegn öllum þeim sem líta svo á að vald ríkisins sé háð vilja fólksins.16 ár Þvert á það sem ætla mætti af ónákvæmum fréttaflutningi flestra miðla snýst meginákæran ekki um bætur fyrir tognaðan þumal þingvarðar eða að í ryskingum var bitið í eyra lögreglumanns. Það er ekki fyrir þetta sem allt að 16 ára fangelsisdómur vofir yfir níu manns, heldur fyrir brot á 100. grein hegningarlaga, fyrir „árás á Alþingi". Í hverju fólst „árásin"? Jú, að ætla að hafa háreysti á opnum þingpöllum, í mótmælaskyni. Þingverðir lokuðu pöllunum, og meinuðu fólkinu aðgang. Lögregla var send á vettvang, króaði fólkið af í stiganum en hleypti því loks út. Að þetta atvik feli í sér árás á Alþingi, en það geri til dæmis ekki búsáhaldabyltingin í janúar 2009, þegar þúsundir rufu þinghald svo þingmenn voru fluttir burt í lögreglufylgd og ríkisstjórn féll, er taktísk túlkun atburða, ákvörðun um að ráðast á garðinn þar sem hann er lægstur. Ásetningurinn með ákærunni er útskúfun og refsing fárra, sem hótun til allra þeirra sem gætu viljað byrsta sig á ný. Einu sinni áður hefur verið ákært fyrir árás á Alþingi: eftir mótmælin við þinghúsið 30. mars 1949. Það var „trylltur hvítliðaskríll" samkvæmt Þjóðviljanum sem þá fékk lögreglukylfur til að berja „trylltan kommúnistaskríl", að sögn Morgunblaðsins. Tuttugu mótmælendur voru ákærðir og dæmdir. Sex þeirra misstu kosningarétt og kjörgengi. Um síðir var þeim öllum veitt full sakaruppgjöf, enda dómurinn skýrt mannréttindabrot. Tyftunin entist hins vegar í tæpan mannsaldur: þátttaka í mótmælum varð ekki almenn á ný þar til haustið 2008. Að stjórnvöld fari fram í órétti dregur þannig ekki úr getu þeirra til að kæfa andóf, brjóta vilja og vanvirða líf. Sviðsetning valdsins Um miðjan apríl 2010 mættu eitt hundrað manns á áhorfendabekk í Héraðsdómi til að fylgjast með framvindu dómsmálsins: mættu, horfðu, hlustuðu og þögðu. Dómari ákvað að við þetta yrði ekki unað. Þegar rétturinn kom næst saman, 30. apríl, hafði dómari takmarkað hverjir mega nýta sér stjórnarskrárvarinn rétt til að sækja opin réttarhöld: Þeir 25 sem fá sæti. Fjölmennt lögreglulið var á staðnum, til að sviðsetja það sem Stefán Eiríksson lögreglustjóri nefndi síðar um daginn „leikrit". Hlutverk lögreglu var að hleypa réttarhaldinu upp með því að handtaka tvo áhorfendur í salnum fyrir að vera tveimur of margir. Öllum var brugðið. Sumir grétu. „Þið leikið ykkar hlutverk," sagði lögreglustjóri að viðstöddum útvarpsmanni, „við leikum okkar." Verjandi fór þess á leit við dómarann að fenginn yrði stærri salur næst til að lögregla héldi ekki áfram að græta gesti réttarins að ósekju. Dómarinn svaraði: „Hér inni er það ég sem ræð," tók upp símtól, hringdi í afgreiðslu dómstólsins, heilsaði ritaranum og sagði: „Ætlarðu að taka frá sama sal fyrir mig 12. maí."Plastdolluríkið Guðmundur Andri Thorsson birti á dögunum grein þar sem hann rifjaði upp skýrslu Forsætisráðuneytisins um „ímynd Íslands" frá vorinu 2008, ímynd sem skyldi efla undir kjörorðinu „Kraftur, friður, frelsi". Í greininni sagði hann skýrsluna og ásetninginn að baki vera til marks um fasisma. Greinina nefndi hann raunar „Fasisminn í hlaðinu". Þessu orði hefur ekki verið beitt á prenti, um íslenskar valdastofnanir, langalengi. Guðmundur Andri sagðist feginn því að „áhugaleysi um sannleika, ást á klisjunni," væri liðin tíð. En það er hún ekki. Í byrjun maí kynnti Iðnaðarráðherra markaðsátak til að bregðast við ímyndarskaðanum sem gos undir Eyjafjallajökli hefur valdið Íslandi. 700 milljón króna áætlunin miðast við að nýta „tengslanet almennings" og fá alla Íslendinga til að „segja söguna eins og hún er - vinum okkar, samstarfsfólki og kunningjum í öðrum löndum … kynna kraftinn í stórbrotinni náttúru okkar, náttúrunni sem hefur gert okkur að því sem við erum." Til að „sýna hver við raunverulega erum og hvernig daglegt líf gengur fyrir sig á Íslandi". Það ætti ekki að koma á óvart að þetta verkefni, og önnur framundan, grundvallast á hugmyndum skýrslunnar vandræðalegu og hálf-fasísku. Áhugaleysi um sannleika, ást á klisjunni. Ef við stundum líf okkar sem Tupperware kynningu, getum við nú grætt á daginn og á kvöldin. Farsinn í hlaðinu Auðvitað heitir það ekki lygi að lofa vöru, heldur ímyndarsköpun. Það væri því ónákvæmt að tala um lygara, en þeir sem leggja harðast að sér við sköpun ímynda eiga stundum erfitt með að horfast í augu við raunveruleikann. Líklega voru ráðherrar að fara yfir plastdollukynninguna á ríkisstjórnarfundinum þann 30. apríl, á meðan áhugafólki um réttarfar var vísað frá sýningu vegna sætaskorts. Vegna þess að þar með var fólk á torginu þótti rétt að lauma ráðherrum bakdyramegin út úr Stjórnarráðinu og flytja þá burt í lögreglufylgd. Kannski eru stjórnvöld bara að grínast. Endurflytja gamlan harmleik sem farsa. Kannski segir dómarinn bara „Djók!" þann 12. maí, þegar rétturinn kemur næst saman. Ef ekki gæti þetta orðið ansi kostnaðarsamt. Þar sem sameiginlegur orðaforði ráðamanna snýst um plastdollur og peninga er rétt að þýða þetta svo það skiljist: pólitískar ofsóknir, mannréttindabrot og valdníðsla er ekki heppileg fyrir ímynd landsins. Gæti kostað monní, fleiri myndir af lundum, sundlaugum og sætum húsum. Til að dylja hver við raunverulega erum og hvernig daglegt líf gengur fyrir sig á Íslandi. Ljúga hærra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson Skoðun Skoðun Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Sjá meira
Ákæru á hendur níu mótmælendum vetrarins 2008 til 2009 er ekki aðeins beint gegn læknanemanum, myndlistarmanninum, leikskólakennaranum, líftæknifræðingnum eða öðrum aðgerðasinnum í hópi sakborninga. Hún beinist gegn öllum þeim sem líta svo á að vald ríkisins sé háð vilja fólksins.16 ár Þvert á það sem ætla mætti af ónákvæmum fréttaflutningi flestra miðla snýst meginákæran ekki um bætur fyrir tognaðan þumal þingvarðar eða að í ryskingum var bitið í eyra lögreglumanns. Það er ekki fyrir þetta sem allt að 16 ára fangelsisdómur vofir yfir níu manns, heldur fyrir brot á 100. grein hegningarlaga, fyrir „árás á Alþingi". Í hverju fólst „árásin"? Jú, að ætla að hafa háreysti á opnum þingpöllum, í mótmælaskyni. Þingverðir lokuðu pöllunum, og meinuðu fólkinu aðgang. Lögregla var send á vettvang, króaði fólkið af í stiganum en hleypti því loks út. Að þetta atvik feli í sér árás á Alþingi, en það geri til dæmis ekki búsáhaldabyltingin í janúar 2009, þegar þúsundir rufu þinghald svo þingmenn voru fluttir burt í lögreglufylgd og ríkisstjórn féll, er taktísk túlkun atburða, ákvörðun um að ráðast á garðinn þar sem hann er lægstur. Ásetningurinn með ákærunni er útskúfun og refsing fárra, sem hótun til allra þeirra sem gætu viljað byrsta sig á ný. Einu sinni áður hefur verið ákært fyrir árás á Alþingi: eftir mótmælin við þinghúsið 30. mars 1949. Það var „trylltur hvítliðaskríll" samkvæmt Þjóðviljanum sem þá fékk lögreglukylfur til að berja „trylltan kommúnistaskríl", að sögn Morgunblaðsins. Tuttugu mótmælendur voru ákærðir og dæmdir. Sex þeirra misstu kosningarétt og kjörgengi. Um síðir var þeim öllum veitt full sakaruppgjöf, enda dómurinn skýrt mannréttindabrot. Tyftunin entist hins vegar í tæpan mannsaldur: þátttaka í mótmælum varð ekki almenn á ný þar til haustið 2008. Að stjórnvöld fari fram í órétti dregur þannig ekki úr getu þeirra til að kæfa andóf, brjóta vilja og vanvirða líf. Sviðsetning valdsins Um miðjan apríl 2010 mættu eitt hundrað manns á áhorfendabekk í Héraðsdómi til að fylgjast með framvindu dómsmálsins: mættu, horfðu, hlustuðu og þögðu. Dómari ákvað að við þetta yrði ekki unað. Þegar rétturinn kom næst saman, 30. apríl, hafði dómari takmarkað hverjir mega nýta sér stjórnarskrárvarinn rétt til að sækja opin réttarhöld: Þeir 25 sem fá sæti. Fjölmennt lögreglulið var á staðnum, til að sviðsetja það sem Stefán Eiríksson lögreglustjóri nefndi síðar um daginn „leikrit". Hlutverk lögreglu var að hleypa réttarhaldinu upp með því að handtaka tvo áhorfendur í salnum fyrir að vera tveimur of margir. Öllum var brugðið. Sumir grétu. „Þið leikið ykkar hlutverk," sagði lögreglustjóri að viðstöddum útvarpsmanni, „við leikum okkar." Verjandi fór þess á leit við dómarann að fenginn yrði stærri salur næst til að lögregla héldi ekki áfram að græta gesti réttarins að ósekju. Dómarinn svaraði: „Hér inni er það ég sem ræð," tók upp símtól, hringdi í afgreiðslu dómstólsins, heilsaði ritaranum og sagði: „Ætlarðu að taka frá sama sal fyrir mig 12. maí."Plastdolluríkið Guðmundur Andri Thorsson birti á dögunum grein þar sem hann rifjaði upp skýrslu Forsætisráðuneytisins um „ímynd Íslands" frá vorinu 2008, ímynd sem skyldi efla undir kjörorðinu „Kraftur, friður, frelsi". Í greininni sagði hann skýrsluna og ásetninginn að baki vera til marks um fasisma. Greinina nefndi hann raunar „Fasisminn í hlaðinu". Þessu orði hefur ekki verið beitt á prenti, um íslenskar valdastofnanir, langalengi. Guðmundur Andri sagðist feginn því að „áhugaleysi um sannleika, ást á klisjunni," væri liðin tíð. En það er hún ekki. Í byrjun maí kynnti Iðnaðarráðherra markaðsátak til að bregðast við ímyndarskaðanum sem gos undir Eyjafjallajökli hefur valdið Íslandi. 700 milljón króna áætlunin miðast við að nýta „tengslanet almennings" og fá alla Íslendinga til að „segja söguna eins og hún er - vinum okkar, samstarfsfólki og kunningjum í öðrum löndum … kynna kraftinn í stórbrotinni náttúru okkar, náttúrunni sem hefur gert okkur að því sem við erum." Til að „sýna hver við raunverulega erum og hvernig daglegt líf gengur fyrir sig á Íslandi". Það ætti ekki að koma á óvart að þetta verkefni, og önnur framundan, grundvallast á hugmyndum skýrslunnar vandræðalegu og hálf-fasísku. Áhugaleysi um sannleika, ást á klisjunni. Ef við stundum líf okkar sem Tupperware kynningu, getum við nú grætt á daginn og á kvöldin. Farsinn í hlaðinu Auðvitað heitir það ekki lygi að lofa vöru, heldur ímyndarsköpun. Það væri því ónákvæmt að tala um lygara, en þeir sem leggja harðast að sér við sköpun ímynda eiga stundum erfitt með að horfast í augu við raunveruleikann. Líklega voru ráðherrar að fara yfir plastdollukynninguna á ríkisstjórnarfundinum þann 30. apríl, á meðan áhugafólki um réttarfar var vísað frá sýningu vegna sætaskorts. Vegna þess að þar með var fólk á torginu þótti rétt að lauma ráðherrum bakdyramegin út úr Stjórnarráðinu og flytja þá burt í lögreglufylgd. Kannski eru stjórnvöld bara að grínast. Endurflytja gamlan harmleik sem farsa. Kannski segir dómarinn bara „Djók!" þann 12. maí, þegar rétturinn kemur næst saman. Ef ekki gæti þetta orðið ansi kostnaðarsamt. Þar sem sameiginlegur orðaforði ráðamanna snýst um plastdollur og peninga er rétt að þýða þetta svo það skiljist: pólitískar ofsóknir, mannréttindabrot og valdníðsla er ekki heppileg fyrir ímynd landsins. Gæti kostað monní, fleiri myndir af lundum, sundlaugum og sætum húsum. Til að dylja hver við raunverulega erum og hvernig daglegt líf gengur fyrir sig á Íslandi. Ljúga hærra.
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar