Skoðun

Nafnleynd, peningar, stjórnmál

Reikningar, sem Sjálfstæðisflokkurinn birti tilneyddur í byrjun vikunnar með upplýsingar um styrki til flokksins árin 2002 til 2006, sýna að tveir lögaðilar skera sig úr í rausnarskapnum: FL Group styrkti flokkinn um 30 milljónir en Landsbankinn um 44 milljónir. Þetta eru langhæstu tölur sem sést hafa um styrki einstakra lögaðila til íslensks stjórnmálaflokks. Samkvæmt tölunum sem birtar voru hefur Sjálfstæðisflokkurinn fengið 285 milljónir á þessum árum. Þó eru ekki öll kurl komin til grafar. Margir sem styrktu flokkinn um milljónir óska nafnleyndar . Þarna eru engar tölur um styrki til landsfélaga eða aðildarfélaga flokksins. Ekki tölur um styrki til einstakra frambjóðenda.

Fyrir tíu árum eða svo setti ég mig inn í deilur um fjármál stjórnmálaflokkanna og talaði meðal annars við Kristínu Sigurðardóttir sem verið hafði framkvæmdarstjóri Kvennalistans og Kjartan Gunnarsson framkvæmdarstjóra Sjálfstæðisflokksins. Kvennalistinn vildi að fjármál flokkanna væru opinber en Kjartan Gunnarsson var harður á móti því. Árið 1995 hafði forsætisráðherra skipað nefnd stjórnmálaflokkanna um þetta málefni. Auk Kvennalistans hafði Þjóðvaki, flokkur Jóhönnu Sigurðardóttur, talað fyrir því á þingi að sett yrðu lög um fjármál flokkanna. Jóhanna átti eftir að flytja slíka tillögu margoft á þingi. Það tók nefnd forsætisráðherra heil fjögur ár að komast að þeirri sérkennilegu niðurstöðu að það væri „óæskilegt að afnema nafnleyndina". Fullyrt var að ef nafnleynd styrktaraðila yrði aflétt myndu frjáls framlög til flokkanna minnka og þeir yrðu þá háðari ríkisvaldinu. Það var talið slæmt. Einnig var lögð áhersla á að það væri réttur einstaklinga og félaga að styrkja tiltekin samtök án vitneskju annarra. Fulltrúi Kvennalista í nefndinni var ósammála þessari niðurstöðu. Þjóðvaki hafði ekki viljað tilnefna fulltrúa í hana. Fulltrúar Framsóknarflokks, Alþýðuflokks og Alþýðubandalags skrifuðu undir. Formaður nefndarinnar var Hreinn Loftsson lögfræðingur en Kjartan Gunnarsson sat þar fyrir Sjálfstæðisflokkinn.

Með því að skrifa undir álitið samþykktu „gömlu" flokkarnir fjórir að viðhalda óbreyttu ástandi. Kristín Sigurðardóttir sagði í viðtali við Spegilinn á RÚV haustið 1999 að nefndin hefði verið beitt miklum þrýstingi. Því hefði meðal annars verið hótað fella alfarið niður styrki ríkisins til flokkanna ef nefndarmenn samþykktu ekki nafnleyndina. Síðar sagði mér innanbúðarmanneskja úr Alþýðubandalaginu að sá flokkur hefði verið verið í veikri aðstöðu til að beita sér í málinu vegna þungra skuldabagga.

Það er lærdómsríkt að kynnast stjórnmálamanninum Davíð Oddssyni í þessum deilum. Viðkvæði hans var jafnan: Sjálfstæðisflokkurinn hefur ekkert að fela. Hann beitti sér af hörku í mörg misseri gegn tillögum Jóhönnu Sigurðardóttur um opinbert eftirlit með fjármögnun flokkanna. Við umræður á þingi í mars 1997 sagði hann að slíkar upplýsingar væru „trúnaðarsamband flokka og stuðningsmanna þeirra". Hann var líka alfarið á móti því að sett yrði þak á þá hámarksupphæð sem flokkarnir mættu nota í auglýsingar. Hann notaði grimmt þá aðferð að setja umræðuna í uppnám, sprengja hana bókstaflega upp þannig að enginn vissi lengur hvað var upp og niður. Þegar skýrsla nefndarinnar var kynnt, slengdi hann allt í einu fram þeirri róttæku hugmynd að birta skyldi opinberlega skattaframtöl þingmanna og frambjóðenda. Morgunblaðið spyr í framhaldi af því foringjar annarra flokka hvort þeir hafi eitthvað á móti því. En Davíð fylgdi þessari hugmynd ekkert eftir og hefur sennilega aldrei ætlað að gera það. Henni var ætlað að dreifa athyglinni, breyta umræðunni.

Í mars árið 2000 lagði Jóhanna í sjötta sinn fram frumvarp um eftirlit með fjármögnun flokkanna. Davíð fór mjög hörðum orðum á þingi um málflutning Jóhönnu. Þar dró hann, öllum að óvörum, Öryrkjabandalag Íslands inn í umræðuna og fullyrti að stjórnendur þess hefðu misnotað milljónir úr sjóðum bandlagsins í áróðursauglýsingar fyrir Samfylkinguna. Arnþór Helgason, fyrrum formaður Öryrkjabandalagsins, svaraði með lesendagrein 9. mars þar hann sagði forsætisráðherra reyna kæfa eðlilega og heiðarlega umræðu um fjármögnun flokkanna með dylgjum og hótunum.

Í umræðum á þingi 2003 um sama mál tók Davíð því jafn illa og áður en kastaði svo allt í einu fram þeirri hugmynd að banna fyrirtækjum alfarið að styrkja stjórnmálaflokka. Morgunblaðið beindi athygli lesenda að þeirri hugmynd en Davíð, þessi miklu málafylgjumaður, fylgdi henni ekkert eftir.

Rétt er að halda því til haga að sérfræðingar sem fjallað hafa um íslenska hrunið, til að mynda Kaarlo Jännäri, hafa haldið því fram að of náin tengsl íslensks stjórnmálalífs og viðskiptalífs hafi átt stóran þátt í hruninu.








Skoðun

Sjá meira


×