Kjarasamningar i stórhættu 13. september 2005 00:01 Undanfarin misseri hafa fjölmiðlar reglulega sagt fréttir af því að forsendur kjarasamninga séu að bresta. Nánast í hvert sinn sem Hagstofan hefur birt nýjar tölur um vísitölu neysluverðs hafa fjölmiðlarnir risið upp á aftufæturna og talað um að kjarasamningar séu í hættu. Það er fullkomlega skiljanlegt en þó innistæðan fyrir fréttunum hafi oft verið umdeilanleg er hún það ekki núna. Í síðustu kjaraviðræðum var samið til fjögurra ára til að reyna að tryggja stöðugleika í gegnum tímabil sem vegna stórframkvæmda, reyndar mestu framkvæmda Íslandssögunnar, er talið mjög viðkvæmt í efnahagslegu tilliti - tímabili þar sem hætta á þenslu í þjóðfélaginu er veruleg. Undanfarið hefur verðbólgan smám saman farið hækkandi. Það sem vekur ugg í brjóstum hagspekinga nú er að síðasta mæling Hagstofunnar á vísitölu neysluverðs sýndi að það var ekki hækkun á eldsneyti og fasteignum sem hafði mest áhrif heldur hækkun á dagvöru, skóm og fatnaði. Þenslan er því orðin miklu raunverulegri en áður. Verðbólgan hækkaði um 1,9 prósent milli mánaða og hefur ekki hækkað jafnmikið milli mánaða síðan sumarið 2001. Á ársgrundvelli mælist verðbólgan 4,8 prósent og er hún þar með komin vel yfir efri þolmörk Seðlabankans sem eru fjögur prósent. Verkalýðshreyfingin samþykkti að gera þessa langtímakjarasamninga með því skilyrði að verðbólgan myndi haldast stöðug eða í kringum 2,5 prósent, sem er í takt við verðbólgumarkmið Seðlabankans. Fram að þessu hefur verið umdeilanlegt hvort verðbólgan hafi verið umfram verðbólgumarkmið Seðlabankans en nú er ekki lengur deilt um það. Í samræmi við síðustu kjarasamninga getur verkalýðshreyfingin því sagt samningunum upp í nóvember. Nefnd skipuð tveimur fulltrúm frá Samtökum atvinnulífsins og tveimur frá Alþýðusambandi Íslands funda nú um ástandið og ljóst er að tekist verður verulega á þeim fundum á næstu vikum ef marka má orð hagfræðinga SA og ASÍ í Fréttablaðinu í gær. Þá sagði Hannes G. Sigurðsson, aðstoðarframkvæmdastjóri SA, að mikill viðskiptahalli og mikill innflutningur neysluvarnings sýndi að kaupmátturinn væri einfaldlega of hár. Ólafur Darri Andrason hjá ASÍ sagði aftur á móti að kaupmáttur launatekna hefði verið að rýrna. Miðað við þessa ólíku sýn verður engin lognmolla við fundarborðið hjá þessum ágætu mönnum. En hvor þeirra hefur rétt fyrir sér? Ég hallast að því að báðir hafi þeir mikið til síns máls. Innflutningur neysluvarnings hefur aukist gríðarlega þar tala staðreyndir einfaldlega sínu máli. Það er hins vegar líka staðreynd að stærsti hópur launafólks hefur fengið þriggja prósenta launahækkun á síðustu tólf mánuðum en nú mælist verðbólgan 4,8 prósent á ársgrundvelli. Maður freistast til þess að halda að aukinn kaupmáttur fólks tengist ekki að öllu leyti launum eða skorti á vinnuafli heldur nýjum fasteignalánum bankanna. Lánin hafa ýtt fasteignaverði upp. Fólk hefur endurfjármagnað óhagstæð lán og margir átt góðan skilding aflögu sem líklega hefur ekki nema að litlu leyti farið í sparnað. Kannski eiga bankarnir einhverja sök á ástandinu. Þá á ég ekki við það að fasteignalánin sem slík hafi verið glapræði. Alls ekki - þau voru löngu tímabær kjarabót því vextir hér voru allt of háir. Ég við það að allir þessir ágætu þjónustufulltrúar sem tekið hafa við lánabeiðnum fólks síðustu mánuði hefðu kannski átt að eyða aðeins meiri tíma í að upplýsa fólk um sparnaðarleiðir. Tölurnar tala sínu máli í þeim efnum. Skyndilega lækkuðu yfirdrættir landsmanna verulega þegar byrjað var að bjóða upp á nýju lánin en nú eru þeir aftur að hækka. Mjög áhugavert verður að fylgjast með þróun viðræðna ofangreindrar nefndar á næstunni. Fulltrúum atvinnulífsins bíður ekki auðvelt verk. Að mínu viti væri fjarstæða hjá verkalýðshreyfingunni að fara fram á launahækkanir. Þær myndu auka þensluna. Miklu nær væri að semja um lækkun á matarskatti, aukin lífeyrisréttindi eða eitthvað í þá veruna. Almennt launafólk má hins vegar ekki standa eitt að því að varðveita stöðugleikann. Hið opinbera verður líka að koma þar að. Eins og ástandið er núna virðist sem útdeiling hinna svokölluðu Símapeninga í hinar ýmsu stórframkvæmdir muni verka eins og olía á eld. Jafnvel þó það eigi ekki að leggja í þær framkvæmdir fyrr en eftir einhvern tíma verður hið opinbera að fara varlega. Trausti Hafliðason - trausti@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Í brennidepli Trausti Hafliðason Mest lesið Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Von í Vonarskarði Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvað er eiginlega málið með þessa þéttingu?? Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Eitt próf á ári – er það snemmtæk íhlutun? Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Þegar öllu er á botninn hvolft Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Viltu finna milljarð? - Frá gráu svæði í gagnsæi Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum – tækifæri eða hliðarskref? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson skrifar Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Sjá meira
Undanfarin misseri hafa fjölmiðlar reglulega sagt fréttir af því að forsendur kjarasamninga séu að bresta. Nánast í hvert sinn sem Hagstofan hefur birt nýjar tölur um vísitölu neysluverðs hafa fjölmiðlarnir risið upp á aftufæturna og talað um að kjarasamningar séu í hættu. Það er fullkomlega skiljanlegt en þó innistæðan fyrir fréttunum hafi oft verið umdeilanleg er hún það ekki núna. Í síðustu kjaraviðræðum var samið til fjögurra ára til að reyna að tryggja stöðugleika í gegnum tímabil sem vegna stórframkvæmda, reyndar mestu framkvæmda Íslandssögunnar, er talið mjög viðkvæmt í efnahagslegu tilliti - tímabili þar sem hætta á þenslu í þjóðfélaginu er veruleg. Undanfarið hefur verðbólgan smám saman farið hækkandi. Það sem vekur ugg í brjóstum hagspekinga nú er að síðasta mæling Hagstofunnar á vísitölu neysluverðs sýndi að það var ekki hækkun á eldsneyti og fasteignum sem hafði mest áhrif heldur hækkun á dagvöru, skóm og fatnaði. Þenslan er því orðin miklu raunverulegri en áður. Verðbólgan hækkaði um 1,9 prósent milli mánaða og hefur ekki hækkað jafnmikið milli mánaða síðan sumarið 2001. Á ársgrundvelli mælist verðbólgan 4,8 prósent og er hún þar með komin vel yfir efri þolmörk Seðlabankans sem eru fjögur prósent. Verkalýðshreyfingin samþykkti að gera þessa langtímakjarasamninga með því skilyrði að verðbólgan myndi haldast stöðug eða í kringum 2,5 prósent, sem er í takt við verðbólgumarkmið Seðlabankans. Fram að þessu hefur verið umdeilanlegt hvort verðbólgan hafi verið umfram verðbólgumarkmið Seðlabankans en nú er ekki lengur deilt um það. Í samræmi við síðustu kjarasamninga getur verkalýðshreyfingin því sagt samningunum upp í nóvember. Nefnd skipuð tveimur fulltrúm frá Samtökum atvinnulífsins og tveimur frá Alþýðusambandi Íslands funda nú um ástandið og ljóst er að tekist verður verulega á þeim fundum á næstu vikum ef marka má orð hagfræðinga SA og ASÍ í Fréttablaðinu í gær. Þá sagði Hannes G. Sigurðsson, aðstoðarframkvæmdastjóri SA, að mikill viðskiptahalli og mikill innflutningur neysluvarnings sýndi að kaupmátturinn væri einfaldlega of hár. Ólafur Darri Andrason hjá ASÍ sagði aftur á móti að kaupmáttur launatekna hefði verið að rýrna. Miðað við þessa ólíku sýn verður engin lognmolla við fundarborðið hjá þessum ágætu mönnum. En hvor þeirra hefur rétt fyrir sér? Ég hallast að því að báðir hafi þeir mikið til síns máls. Innflutningur neysluvarnings hefur aukist gríðarlega þar tala staðreyndir einfaldlega sínu máli. Það er hins vegar líka staðreynd að stærsti hópur launafólks hefur fengið þriggja prósenta launahækkun á síðustu tólf mánuðum en nú mælist verðbólgan 4,8 prósent á ársgrundvelli. Maður freistast til þess að halda að aukinn kaupmáttur fólks tengist ekki að öllu leyti launum eða skorti á vinnuafli heldur nýjum fasteignalánum bankanna. Lánin hafa ýtt fasteignaverði upp. Fólk hefur endurfjármagnað óhagstæð lán og margir átt góðan skilding aflögu sem líklega hefur ekki nema að litlu leyti farið í sparnað. Kannski eiga bankarnir einhverja sök á ástandinu. Þá á ég ekki við það að fasteignalánin sem slík hafi verið glapræði. Alls ekki - þau voru löngu tímabær kjarabót því vextir hér voru allt of háir. Ég við það að allir þessir ágætu þjónustufulltrúar sem tekið hafa við lánabeiðnum fólks síðustu mánuði hefðu kannski átt að eyða aðeins meiri tíma í að upplýsa fólk um sparnaðarleiðir. Tölurnar tala sínu máli í þeim efnum. Skyndilega lækkuðu yfirdrættir landsmanna verulega þegar byrjað var að bjóða upp á nýju lánin en nú eru þeir aftur að hækka. Mjög áhugavert verður að fylgjast með þróun viðræðna ofangreindrar nefndar á næstunni. Fulltrúum atvinnulífsins bíður ekki auðvelt verk. Að mínu viti væri fjarstæða hjá verkalýðshreyfingunni að fara fram á launahækkanir. Þær myndu auka þensluna. Miklu nær væri að semja um lækkun á matarskatti, aukin lífeyrisréttindi eða eitthvað í þá veruna. Almennt launafólk má hins vegar ekki standa eitt að því að varðveita stöðugleikann. Hið opinbera verður líka að koma þar að. Eins og ástandið er núna virðist sem útdeiling hinna svokölluðu Símapeninga í hinar ýmsu stórframkvæmdir muni verka eins og olía á eld. Jafnvel þó það eigi ekki að leggja í þær framkvæmdir fyrr en eftir einhvern tíma verður hið opinbera að fara varlega. Trausti Hafliðason - trausti@frettabladid.is
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun