Leikrit Landsvirkjunar 5. ágúst 2025 07:31 Í síðustu viku stöðvaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála framkvæmdir Landsvirkjunar við Hvammsvirkjun. Íbúar höfðu krafist þess. Er þetta enn einn sigur fyrir þá og aðra sem andæfa yfirgangi Landsvirkjunar þar. Að sama skapi er þetta hnekkir fyrir Landsvirkjun á Hvammsvirkjunarvegferð fyrirtækisins sem sífellt verður vandræðalegri. Eins og þorri almennings áttar sig á var stöðvunarúrskurðurinn rökréttur í ljósi þess að virkjunarleyfi Hvammsvirkjunar hefur ítrekað verið fellt úr gildi, fyrst með ákvörðun úrskurðarnefndar um umhverfis- og auðlindamál 15. júní 2023, síðan með dómi í héraði í janúar síðastliðnum, sem var svo staðfestur í Hæstarétti fyrir um mánuði síðan, þann 9. júlí. Bæði Landsvirkjun og umhverfisráðherra reyna nú að gera sem allra minnst úr úrskurði nefndarinnar og segja hann litlu máli skipta. Sú orðræða kemur greinarhöfundi og fjölmörgum öðrum ekki vitund á óvart enda lætur Landsvirkjun sem öll þau áföll sem fyrirtækið hefur orðið fyrir við undirbúning og leyfisferli Hvammsvirkjunar séu smámunir sem ekkert mál sé að greiða úr (til dæmis með því að biðja Alþingi um að setja sérlög eftir að Landsvirkjun tapaði í héraðsdómi). Þrátt fyrir það gengur verkið brösuglega, svo ekki sé fastar að orði kveðið. Nú hefur Landsvirkjun í þriðja sinn sent inn umsókn um virkjunarleyfi fyrir Hvammsvirkjun, þar eð virkjunarleyfi Orkustofnunar hafa nú í tvígang verið úrskurðuð ógild. Það er ekki eitt, heldur allt. Auk dómsmáls við landeigendur fór ágreiningur Landsvirkjunar um gjald fyrir afnot vatnsauðlindarinnar fyrir gerðardóm, því fyrirtækið vildi ekki greiða fullt verð fyrir hana, heldur vildi svokallaða „Kárahnjúkasamninga“. Vandræðagangur Landsvirkjunar Fullyrðingar Landsvirkjunar um að stöðvunin sé minniháttar eru varnarviðbrögð fyrirtækis sem á í miklum vandræðum enda kemur hún ekki heim og saman við yfirlýsingar Landsvirkjunar í aðdraganda úrskurðarins. Aðeins nokkrum dögum áður en framkvæmdirnar voru stöðvaðar af úrskurðarnefndinni skrifaði lögmaður fyrir hönd Landsvirkjunar í bréfi til nefndarinnar að undir væru „tröllvaxnir hagsmunir“, gæta yrði að þeim „gríðarlega ríku hagsmunum Landsvirkjunar að undirbúningsframkvæmdir geti haldið áfram“ og að „vinna við umræddar undirbúningsframkvæmdir [væri] hafin, verksamningar vegna efnisvinnslu haf[i] verið gerðir við verktaka í kjölfar útboðs og á verkstað [ynnu] nú tugir starfsmanna með um 30 stórvirkum vinnuvélum.“ Þessi málflutningur Landsvirkjunar bendir ekki til að forstjóri fyrirtækisins hafi mikla trú á styrkri lagastoð fyrir framkvæmdum Landsvirkjunar heldur trompi hinir „gríðarlega ríku hagsmun[ir] Landsvirkjunar” öll lagarök. Furðu gegnir að umhverfisráðherra fagni þessari framgöngu Landsvirkjunar ákaft. Verksamningur í ólestri Þær framkvæmdir sem nú hafa verið stöðvaðar voru boðnar út af hálfu Landsvirkjunar í október síðastliðnum og var gengið til samninga við verktaka í lok nóvember. Þá var þegar liðið meira en hálft ár frá því mál hafði verið höfðað af hálfu landeigenda við Þjórsá vegna þeirra leyfa sem framkvæmdin byggði á, í apríl 2024. Einnig höfðu framkvæmdaleyfi sveitarfélaga þegar verið kærð til úrskurðarnefndar af hálfu landeigenda og íbúa við Þjórsá, sem og náttúruverndarsamtaka. Þrátt fyrir þetta skrifaði Landsvirkjun í miðju dómsmáli og með fjölda kærumála yfir höfði sér undir samning um framkvæmdir upp á 1,2 milljarða án nokkurs fyrirvara vegna dóms- og kærumála, hvorki í útboðsgögnum (útboðsgögn – pdf) né verksamningi (verksamningur – pdf). Enda skrifaði fyrirtækið svo til úrskurðarnefndarinnar nú í júlímánuði: „Auk þessa kann að fara svo að verktakar láti reyni á bótarétt sinn gagnvart Landsvirkjun vegna þess viðbótarkostnaðar sem þeir yrðu fyrir af völdum tafa í verkinu.“ Auðvitað mun verktakinn að öllum líkindum láta reyna á bótarétt sinn gagnvart viðsemjenda sem setti enga fyrirvara um niðurstöðu dóms- og kærumála, nema hvað. Það er á ábyrgð verkkaupa, ekki verktaka, að leyfi séu fyrir verki. Telur almenningur að stjórnendur Landsvirkjunar séu yfir höfuð starfi sínu vaxnir að ganga til samninga við þessar aðstæður án sérstaks fyrirvara í útboði eða verksamningi? Leikþáttur Landsvirkjunar Ósvífnast við þessa vegferð er þó að stjórnendur Landsvirkjunar vissu vel að framkvæmdirnar voru í meira lagi vafasamar í meira en þrjár vikur eftir að Hæstiréttur staðfesti ógildingu virkjunarleyfisins snemma í júlí. Í yfirlýsingu sem Landsvirkjun birti í kjölfar stöðvunarúrskurðarins segir: „Niðurstaða úrskurðarnefndarinnar kemur ekki á óvart í ljósi dóms Hæstaréttar.“ Með öðrum orðum: Landsvirkjun gerði heldur ráð fyrir því að framkvæmdin yrði stöðvuð þar sem ekki væri lagagrundvöllur fyrir henni og viðurkennir með yfirlýsingunni að slíkt sé vitaskuld eðlilegt í ljósi þess að virkjunarleyfið hafi verið ógilt af dómstólum. Þrátt fyrir að hafa gert ráð fyrir þessu hélt fyrirtækið áfram framkvæmdum í tæpan mánuð í krafti framkvæmdaleyfis Rangárþings ytra sem byggði á ógiltu virkjunarleyfi. Tafaleikir Landsvirkjunar Benda skal á að strax sama dag og Hæstiréttur staðfesti dóm héraðsdóms um ógildingu virkjunarleyfisins sendu náttúruverndarsamtök og landeigendur við Þjórsá bréf til úrskurðarnefndar og fóru fram á að nefndin felldi þegar úr gildi framkvæmdaleyfi sveitarstjórna beggja vegna Þjórsár. Gerði nefndin í kjölfarið ráð fyrir að kveða upp úrskurð í málinu um miðjan júlímánuð. Landsvirkjun ákvað þá að tefja fund úrskurðarnefndar með ósk um frekari framlagningu gagna í málinu auk þess að fara fram á að farið yrði í vettvangsgöngu á verkstað. Nú þegar fyrirtækið viðurkennir hins vegar að stöðvunarúrskurðurinn sé eðlilegur í ljósi dóms Hæstaréttar hlýtur sú spurning að vakna hvort þær óskir hafi verið gerðar til nokkurs annars en að tefja fyrir úrskurði og ná að halda áfram með framkvæmdir sem Landsvirkjun vissi fullvel að væru í besta falli á gráu svæði. Telja eigendur Landsvirkjunar að slíkt háttalag sé heiðarlegt af stjórnendum fyrirtækisins? Höfundur er jarðfræðingur og formaður Náttúrugriða Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó skrifar Skoðun Að hlúa að foreldrum: Forvörn sem skiptir máli Áróra Huld Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Byrjað á öfugum enda! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Væri ekki hlaupið út aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gervigreind fyrir alla — en fyrir hvern í raun? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Sjá meira
Í síðustu viku stöðvaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála framkvæmdir Landsvirkjunar við Hvammsvirkjun. Íbúar höfðu krafist þess. Er þetta enn einn sigur fyrir þá og aðra sem andæfa yfirgangi Landsvirkjunar þar. Að sama skapi er þetta hnekkir fyrir Landsvirkjun á Hvammsvirkjunarvegferð fyrirtækisins sem sífellt verður vandræðalegri. Eins og þorri almennings áttar sig á var stöðvunarúrskurðurinn rökréttur í ljósi þess að virkjunarleyfi Hvammsvirkjunar hefur ítrekað verið fellt úr gildi, fyrst með ákvörðun úrskurðarnefndar um umhverfis- og auðlindamál 15. júní 2023, síðan með dómi í héraði í janúar síðastliðnum, sem var svo staðfestur í Hæstarétti fyrir um mánuði síðan, þann 9. júlí. Bæði Landsvirkjun og umhverfisráðherra reyna nú að gera sem allra minnst úr úrskurði nefndarinnar og segja hann litlu máli skipta. Sú orðræða kemur greinarhöfundi og fjölmörgum öðrum ekki vitund á óvart enda lætur Landsvirkjun sem öll þau áföll sem fyrirtækið hefur orðið fyrir við undirbúning og leyfisferli Hvammsvirkjunar séu smámunir sem ekkert mál sé að greiða úr (til dæmis með því að biðja Alþingi um að setja sérlög eftir að Landsvirkjun tapaði í héraðsdómi). Þrátt fyrir það gengur verkið brösuglega, svo ekki sé fastar að orði kveðið. Nú hefur Landsvirkjun í þriðja sinn sent inn umsókn um virkjunarleyfi fyrir Hvammsvirkjun, þar eð virkjunarleyfi Orkustofnunar hafa nú í tvígang verið úrskurðuð ógild. Það er ekki eitt, heldur allt. Auk dómsmáls við landeigendur fór ágreiningur Landsvirkjunar um gjald fyrir afnot vatnsauðlindarinnar fyrir gerðardóm, því fyrirtækið vildi ekki greiða fullt verð fyrir hana, heldur vildi svokallaða „Kárahnjúkasamninga“. Vandræðagangur Landsvirkjunar Fullyrðingar Landsvirkjunar um að stöðvunin sé minniháttar eru varnarviðbrögð fyrirtækis sem á í miklum vandræðum enda kemur hún ekki heim og saman við yfirlýsingar Landsvirkjunar í aðdraganda úrskurðarins. Aðeins nokkrum dögum áður en framkvæmdirnar voru stöðvaðar af úrskurðarnefndinni skrifaði lögmaður fyrir hönd Landsvirkjunar í bréfi til nefndarinnar að undir væru „tröllvaxnir hagsmunir“, gæta yrði að þeim „gríðarlega ríku hagsmunum Landsvirkjunar að undirbúningsframkvæmdir geti haldið áfram“ og að „vinna við umræddar undirbúningsframkvæmdir [væri] hafin, verksamningar vegna efnisvinnslu haf[i] verið gerðir við verktaka í kjölfar útboðs og á verkstað [ynnu] nú tugir starfsmanna með um 30 stórvirkum vinnuvélum.“ Þessi málflutningur Landsvirkjunar bendir ekki til að forstjóri fyrirtækisins hafi mikla trú á styrkri lagastoð fyrir framkvæmdum Landsvirkjunar heldur trompi hinir „gríðarlega ríku hagsmun[ir] Landsvirkjunar” öll lagarök. Furðu gegnir að umhverfisráðherra fagni þessari framgöngu Landsvirkjunar ákaft. Verksamningur í ólestri Þær framkvæmdir sem nú hafa verið stöðvaðar voru boðnar út af hálfu Landsvirkjunar í október síðastliðnum og var gengið til samninga við verktaka í lok nóvember. Þá var þegar liðið meira en hálft ár frá því mál hafði verið höfðað af hálfu landeigenda við Þjórsá vegna þeirra leyfa sem framkvæmdin byggði á, í apríl 2024. Einnig höfðu framkvæmdaleyfi sveitarfélaga þegar verið kærð til úrskurðarnefndar af hálfu landeigenda og íbúa við Þjórsá, sem og náttúruverndarsamtaka. Þrátt fyrir þetta skrifaði Landsvirkjun í miðju dómsmáli og með fjölda kærumála yfir höfði sér undir samning um framkvæmdir upp á 1,2 milljarða án nokkurs fyrirvara vegna dóms- og kærumála, hvorki í útboðsgögnum (útboðsgögn – pdf) né verksamningi (verksamningur – pdf). Enda skrifaði fyrirtækið svo til úrskurðarnefndarinnar nú í júlímánuði: „Auk þessa kann að fara svo að verktakar láti reyni á bótarétt sinn gagnvart Landsvirkjun vegna þess viðbótarkostnaðar sem þeir yrðu fyrir af völdum tafa í verkinu.“ Auðvitað mun verktakinn að öllum líkindum láta reyna á bótarétt sinn gagnvart viðsemjenda sem setti enga fyrirvara um niðurstöðu dóms- og kærumála, nema hvað. Það er á ábyrgð verkkaupa, ekki verktaka, að leyfi séu fyrir verki. Telur almenningur að stjórnendur Landsvirkjunar séu yfir höfuð starfi sínu vaxnir að ganga til samninga við þessar aðstæður án sérstaks fyrirvara í útboði eða verksamningi? Leikþáttur Landsvirkjunar Ósvífnast við þessa vegferð er þó að stjórnendur Landsvirkjunar vissu vel að framkvæmdirnar voru í meira lagi vafasamar í meira en þrjár vikur eftir að Hæstiréttur staðfesti ógildingu virkjunarleyfisins snemma í júlí. Í yfirlýsingu sem Landsvirkjun birti í kjölfar stöðvunarúrskurðarins segir: „Niðurstaða úrskurðarnefndarinnar kemur ekki á óvart í ljósi dóms Hæstaréttar.“ Með öðrum orðum: Landsvirkjun gerði heldur ráð fyrir því að framkvæmdin yrði stöðvuð þar sem ekki væri lagagrundvöllur fyrir henni og viðurkennir með yfirlýsingunni að slíkt sé vitaskuld eðlilegt í ljósi þess að virkjunarleyfið hafi verið ógilt af dómstólum. Þrátt fyrir að hafa gert ráð fyrir þessu hélt fyrirtækið áfram framkvæmdum í tæpan mánuð í krafti framkvæmdaleyfis Rangárþings ytra sem byggði á ógiltu virkjunarleyfi. Tafaleikir Landsvirkjunar Benda skal á að strax sama dag og Hæstiréttur staðfesti dóm héraðsdóms um ógildingu virkjunarleyfisins sendu náttúruverndarsamtök og landeigendur við Þjórsá bréf til úrskurðarnefndar og fóru fram á að nefndin felldi þegar úr gildi framkvæmdaleyfi sveitarstjórna beggja vegna Þjórsár. Gerði nefndin í kjölfarið ráð fyrir að kveða upp úrskurð í málinu um miðjan júlímánuð. Landsvirkjun ákvað þá að tefja fund úrskurðarnefndar með ósk um frekari framlagningu gagna í málinu auk þess að fara fram á að farið yrði í vettvangsgöngu á verkstað. Nú þegar fyrirtækið viðurkennir hins vegar að stöðvunarúrskurðurinn sé eðlilegur í ljósi dóms Hæstaréttar hlýtur sú spurning að vakna hvort þær óskir hafi verið gerðar til nokkurs annars en að tefja fyrir úrskurði og ná að halda áfram með framkvæmdir sem Landsvirkjun vissi fullvel að væru í besta falli á gráu svæði. Telja eigendur Landsvirkjunar að slíkt háttalag sé heiðarlegt af stjórnendum fyrirtækisins? Höfundur er jarðfræðingur og formaður Náttúrugriða
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar