Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar 31. júlí 2025 07:02 Framkvæmdir við Hvammsvirkjun hafa nú staðið í marga mánuði, þótt virkjanaleyfið hafi verið fellt úr gildi með dómi Hæstaréttar. Virkjunin er ólögleg. Samt er sprengt og grafið, ýtt og mokað við Þjórsá, alla daga vikunnar eins og enginn dómur hafi fallið. Við Þjórsá er fallegt þessa dagana og landslagið upp á sitt besta, þótt haugar hrúgist upp á bökkunum undir vélagný. Heimahagar okkar og náttúran eru að breytast á ógnarhraða. Framkvæmdaleyfi var kært og úrskurðarnefnd umhverfismála skoðar kæruna. Á meðan stækkar virkjanasvæðið og raskið vegna framkvæmda við óleyfisvirkjun sést orðið langt að. Forstjóri Landsvirkjunar birtir grein eftir grein í fjölmiðlum, þar sem hann hrósar sjálfum sér en áfellist aðra fyrir mistök sem snúist um formsatriði, en efnislega sé undirbúningur Hvammsvirkjunar hafinn yfir vafa. Hann segir Alþingi hafa samþykkt lög óvart, kerfið verið of flókið, stofnanir ekki talað saman og Orkustofnun hafi gefið leyfi of seint. Aldrei minnist forstjórinn á að Landsvirkjun sjálf gæti hafa gert mistök. Hann virðist ekki heldur vita að 12 landeigendur og heimamenn við Þjórsá unnu málið í Hæstarétti. Þeir höfðuðu það ekki vegna formsatriða. Eins og heimilisofbeldi Forstjóri Landsvirkjunar hefur árum saman talað eins og ekkert tjón sé af stórvirkjun í byggð og engin andstaða sé við hana heldur. Það er þöggun og pólitík og ríkisforstjóri sem tekur sér hlutverk stjórnmálamannsins. Mjög ótraustvekjandi er líka að maður sem starfar í umboði þjóðar tali niður Hæstaréttardóm, vitandi að virkjunin skemmir vatn, land, lífríki, laxastofn og hefur fyrir löngu valdið óbætanlegu tjóni á samfélaginu við Þjórsá. Forstjórinn snýr blinda auganu að því, enda með Hvammsvirkjunarþráhyggju, sama hve oft er slegið á puttana á honum.. Landsvirkjun er að knýja í gegn stórvirkjun án leyfa, þegar fullreynt er að ná sáttum við nærsamfélagið. Ef það var þá einhverntímann reynt – því alltaf var áherslan á ímyndasmíð, þöggun, fegrun og hliðrun upplýsinga sem gerir að þeir sem ekkert þekkja til sjá fyrir sér indælis rennslisvirkjun, með glöðum löxum skoppandi um fiskvegi og mikla farsæld sveita í frábærum orkuskiptum. Heimamenn upplifa hinsvegar að fallega sveitin þeirra er orðin iðnaðarsvæði. Forstjórinn blæs á það, enda hefur hann aldrei séð neitt kvikt við Þjórsá, nema sitt fólk og oddvitann. Aðferðin minnir á hvernig heimilisofbeldi er þaggað niður. Ekkert er að, húsbóndinn segir fjölskylduna hamingjusama og sjáist áverkar á konu eða börnum, þá gengu þau óvart á hurð. Sókn er kannski besta vörnin, þegar skákað er í skjóli virkjanabrjálaðs Alþingis. En að svara ekki og þykjast ekki sjá ábendingar um gallaða stórframkvæmd sem gjörbreytir náttúrunni og aðstæðum fólks er valdníðsla. Áfellisdómur yfir Alþingi, segir forstjórinn, af því lög landsins hugnast honum ekki. En er það ekki áfellisdómur yfir Landsvirkjun að hún taki þátt í því að þvinga í gegn ólöglega framkvæmd í stað þess að bíða eftir að ný lög taki gildi eins og venja er í réttarríki? Ólík svör Orkustofnunar og Landsvirkjunar Það er rétt hjá forstjóranum að af Hvammsvirkjun hefur hlotist tjón, efnahagslegt og samfélagslegt. Mikið og ónauðsynlegt. Ábyrgð Landsvirkjunar á því hlýtur einhvern tímann að verða til umræðu. Því það var Landsvirkjun en enginn annar sem stofnaði til rándýrra framkvæmda sem ekki stóðust lög. Sjálfskoðun væri nær en að leika fórnarlamb og bera alla aðra sökum. Þegar Hæstaréttardómur var kveðinn upp um ólögmæti Hvammsvirkjunar, svaraði forstjóri Orkustofnunar spurningum um dóminn eins og eðlilegur embættismaður. Vinna þyrfti gögn málsins og bera saman við ný lög áður en virkjanaleyfi yrði gefið út. Hann sagðist ekki ekki geta svarað fyrir það hvort ráðast þyrfti í breytingar á umfangi virkjunarinnar af umhverfisverndarástæðum. Þetta er svar embættismanns sem ætlar að vinna mál á grundvelli gagna og laga. Forstjóri Landsvirkjunar og orkumálaráðherra þurftu hinsvegar engin gögn og gátu talað niður Hæstaréttardóminn um leið og hann féll. Það hefði einhvern tímann verið talið valda vanhæfi. Stöndum upp og verjum lýðræðið og náttúruna Staða átakanna um virkjun í byggð við Þjórsá hefur í sumar náð að verða samfélagslega hættuleg. Að baki eru mörg ár þar sem Landsvirkjun, ríkið í ríkinu, hefur farið sínu fram. Með síðustu úrskurðum og dómum er þetta orðið öllum ljóst. Þrýst var á Orkustofnun að gefa leyfi með hraði, sem svo ekki stóðst. Heimamenn og landeigendur sóttu rétt sinn á tveimur dómstigum og unnu, en það breytti engu. Svona umgengni um leikreglur samfélagsins er stórhættulegt fordæmi fyrir allar þær framkvæmdir sem framundan eru. Að byggja virkjun án virkjanaleyfis, með langsóttum skýringum á því að allt megi nema vinna ofan í árfarveginum, er eins hver annar fíflagangur sem misbýður allri rökhugsun. Nú þarf fólk að standa upp og verja náttúruna og lýðræðið, gegn embættismönnum og stjórnarherrum sem telja sig hafna yfir lög og reglur. Höfundur er framkvæmdastjóri Landverndar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björg Eva Erlendsdóttir Deilur um Hvammsvirkjun Landsvirkjun Mest lesið Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun Skoðun Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Sjá meira
Framkvæmdir við Hvammsvirkjun hafa nú staðið í marga mánuði, þótt virkjanaleyfið hafi verið fellt úr gildi með dómi Hæstaréttar. Virkjunin er ólögleg. Samt er sprengt og grafið, ýtt og mokað við Þjórsá, alla daga vikunnar eins og enginn dómur hafi fallið. Við Þjórsá er fallegt þessa dagana og landslagið upp á sitt besta, þótt haugar hrúgist upp á bökkunum undir vélagný. Heimahagar okkar og náttúran eru að breytast á ógnarhraða. Framkvæmdaleyfi var kært og úrskurðarnefnd umhverfismála skoðar kæruna. Á meðan stækkar virkjanasvæðið og raskið vegna framkvæmda við óleyfisvirkjun sést orðið langt að. Forstjóri Landsvirkjunar birtir grein eftir grein í fjölmiðlum, þar sem hann hrósar sjálfum sér en áfellist aðra fyrir mistök sem snúist um formsatriði, en efnislega sé undirbúningur Hvammsvirkjunar hafinn yfir vafa. Hann segir Alþingi hafa samþykkt lög óvart, kerfið verið of flókið, stofnanir ekki talað saman og Orkustofnun hafi gefið leyfi of seint. Aldrei minnist forstjórinn á að Landsvirkjun sjálf gæti hafa gert mistök. Hann virðist ekki heldur vita að 12 landeigendur og heimamenn við Þjórsá unnu málið í Hæstarétti. Þeir höfðuðu það ekki vegna formsatriða. Eins og heimilisofbeldi Forstjóri Landsvirkjunar hefur árum saman talað eins og ekkert tjón sé af stórvirkjun í byggð og engin andstaða sé við hana heldur. Það er þöggun og pólitík og ríkisforstjóri sem tekur sér hlutverk stjórnmálamannsins. Mjög ótraustvekjandi er líka að maður sem starfar í umboði þjóðar tali niður Hæstaréttardóm, vitandi að virkjunin skemmir vatn, land, lífríki, laxastofn og hefur fyrir löngu valdið óbætanlegu tjóni á samfélaginu við Þjórsá. Forstjórinn snýr blinda auganu að því, enda með Hvammsvirkjunarþráhyggju, sama hve oft er slegið á puttana á honum.. Landsvirkjun er að knýja í gegn stórvirkjun án leyfa, þegar fullreynt er að ná sáttum við nærsamfélagið. Ef það var þá einhverntímann reynt – því alltaf var áherslan á ímyndasmíð, þöggun, fegrun og hliðrun upplýsinga sem gerir að þeir sem ekkert þekkja til sjá fyrir sér indælis rennslisvirkjun, með glöðum löxum skoppandi um fiskvegi og mikla farsæld sveita í frábærum orkuskiptum. Heimamenn upplifa hinsvegar að fallega sveitin þeirra er orðin iðnaðarsvæði. Forstjórinn blæs á það, enda hefur hann aldrei séð neitt kvikt við Þjórsá, nema sitt fólk og oddvitann. Aðferðin minnir á hvernig heimilisofbeldi er þaggað niður. Ekkert er að, húsbóndinn segir fjölskylduna hamingjusama og sjáist áverkar á konu eða börnum, þá gengu þau óvart á hurð. Sókn er kannski besta vörnin, þegar skákað er í skjóli virkjanabrjálaðs Alþingis. En að svara ekki og þykjast ekki sjá ábendingar um gallaða stórframkvæmd sem gjörbreytir náttúrunni og aðstæðum fólks er valdníðsla. Áfellisdómur yfir Alþingi, segir forstjórinn, af því lög landsins hugnast honum ekki. En er það ekki áfellisdómur yfir Landsvirkjun að hún taki þátt í því að þvinga í gegn ólöglega framkvæmd í stað þess að bíða eftir að ný lög taki gildi eins og venja er í réttarríki? Ólík svör Orkustofnunar og Landsvirkjunar Það er rétt hjá forstjóranum að af Hvammsvirkjun hefur hlotist tjón, efnahagslegt og samfélagslegt. Mikið og ónauðsynlegt. Ábyrgð Landsvirkjunar á því hlýtur einhvern tímann að verða til umræðu. Því það var Landsvirkjun en enginn annar sem stofnaði til rándýrra framkvæmda sem ekki stóðust lög. Sjálfskoðun væri nær en að leika fórnarlamb og bera alla aðra sökum. Þegar Hæstaréttardómur var kveðinn upp um ólögmæti Hvammsvirkjunar, svaraði forstjóri Orkustofnunar spurningum um dóminn eins og eðlilegur embættismaður. Vinna þyrfti gögn málsins og bera saman við ný lög áður en virkjanaleyfi yrði gefið út. Hann sagðist ekki ekki geta svarað fyrir það hvort ráðast þyrfti í breytingar á umfangi virkjunarinnar af umhverfisverndarástæðum. Þetta er svar embættismanns sem ætlar að vinna mál á grundvelli gagna og laga. Forstjóri Landsvirkjunar og orkumálaráðherra þurftu hinsvegar engin gögn og gátu talað niður Hæstaréttardóminn um leið og hann féll. Það hefði einhvern tímann verið talið valda vanhæfi. Stöndum upp og verjum lýðræðið og náttúruna Staða átakanna um virkjun í byggð við Þjórsá hefur í sumar náð að verða samfélagslega hættuleg. Að baki eru mörg ár þar sem Landsvirkjun, ríkið í ríkinu, hefur farið sínu fram. Með síðustu úrskurðum og dómum er þetta orðið öllum ljóst. Þrýst var á Orkustofnun að gefa leyfi með hraði, sem svo ekki stóðst. Heimamenn og landeigendur sóttu rétt sinn á tveimur dómstigum og unnu, en það breytti engu. Svona umgengni um leikreglur samfélagsins er stórhættulegt fordæmi fyrir allar þær framkvæmdir sem framundan eru. Að byggja virkjun án virkjanaleyfis, með langsóttum skýringum á því að allt megi nema vinna ofan í árfarveginum, er eins hver annar fíflagangur sem misbýður allri rökhugsun. Nú þarf fólk að standa upp og verja náttúruna og lýðræðið, gegn embættismönnum og stjórnarherrum sem telja sig hafna yfir lög og reglur. Höfundur er framkvæmdastjóri Landverndar.
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun