Geðræni sjúkdómurinn sem gleymist að tala um Stefán Guðbrandsson skrifar 15. febrúar 2025 10:00 Mig langar að ræða stuttlega um geðrofssjúkdóma, eða geðklofa (schizophrenia). Þessum hópi vantar sárlega rödd í samfélaginu því einstaklingar verða oft undir og jafnvel fyrir miklu ofbeldi og valdníðslu. Geðklofi er alvarlegasti geðræni sjúkdómurinn, en samt er lítið sem ekkert talað um hann. Um 0,5-1% þjóðarinnar greinist með hann (um 2-4000 manns á landinu) og getur hann haft alvarleg áhrif á þann sem greinist með hann og aðstandendur. Geðklofi er oft misskilinn sjúkdómur. Fólk er ekki með klofinn persónuleika, heldur brenglast skynjun og hugsun oft það mikið að það getur ekki sinnt eðlilegu lífi. Ranghugmyndir, hugsanavillur, ofskynjun og raddir þar sem ímyndunaraflið leikur lausum hala, getur sett fólk í alvarlegt andlegt ástand, í verstu tilfellum það alvarlegt að það fyrirfari sér eða fremur voðaverk eins og hefur komið fram í fjölmiðlum undanfarið. Geðdeild Landspítalans er með óviðunandi húsnæði sem allir eru sammála um að sé alls ekki mannsæmandi. Deildin er alltaf full, mikil starfsmannavelta því fólk brennur fljótt út þarna, oft langir biðlistar, fólk fær ekki almennilega þjónustu því það er kapphlaup um að útskrifa einn til að koma öðrum inn. Margir starfsmenn reyna að gera sitt besta til að láta fólki líða vel, en þjónustan í heild mætti bæta til muna. Ég hef einnig orðið vitni að og heyrt af andlegu og líkamlegu ofbeldi af hálfu starfsmanna sem kemst upp með það. Það er lítil sem engin eftirfylgni þegar fólk er komið heim aftur, þegar það þarf kannski mest á aðstoð að halda vegna slæmra aðstæðna í lífinu. Kannski mikil geðrofs einkenni, atvinnuleysi, fátækt, jafnvel heimilisleysi, mikil einangrun því mjög margir forðast fólk með geðklofa bæði út af miklum fordómum og aðstandendur standa á gati yfir því hvernig á að umgangast manneskjuna með sjúkdóminn. Því jú, hann getur verið mjög flókinn og erfiður viðureignar, hann snýr öllum félagslegum reglum á hvolf og gerir samskipti einstaklega erfið. Ég greindist með geðklofa fyrir 6 árum, og var búinn að kljást við geðrofs einkenni 10 ár þar áður án þess að átta mig á því. Ég er blessunarlega búinn að vinna vel í mínum málum í dag og er í góðum samskiptum við gott fólk. En ég þekki fólk og veit um fleiri sem eru í mikilli einangrun og mikilli vanlíðan, jafnvel stöðugum geðrofum af því þau fá enga hjálp eins og liðveislu, jafningjastuðning og sálfræðiaðstoð (sem ég tel vera mikilvægasta atriðið í baráttunni við sjúkdóminn). Ef fólk í geðrofi er einangrað geta einkennin versnað margfalt, ef það er enginn að “fact-checka” ranghugmyndirnar, þá vinda þær upp á sig og fólk getur jafnvel orðið fast í geðrofi. Það er mjög alvarlegt ástand fyrir einstaklinginn og kostar samfélagið mikið. Örorka, endurtekin lega á geðdeild, lyf sem eru rándýr. Tala nú ekki um áhrifin sem þetta hefur á nánustu aðstandendur. Ég veit að fyrrverandi ríkisstjórn setti, eftir mikla pressu, 13,5 milljarða í geðsviðið sem á að skila sér í nýju húsnæði eftir nokkur ár, og vonandi nútímalegri aðferðir við meðferðir. Ég hef trú á og kalla eftir því að nýja flotta ríkisstjórnin okkar leggi áherslu á að gera líf þessa hóps bærilegri með þjónustu samkvæmt nútíma þekkingu. Það sem vantar er heildræn einstaklingsmiðuð meðferð sem snýst um að gera líf einstaklingsins og aðstandenda betri. Fræðsla um eðli sjúkdómsins og hvernig er best að takast á við hvert einkenni fyrir sig. Félagslegar aðstæður, liðveisla, jafningjastuðningur. Sálfræðiaðstoð eins og HAM meðferð og áfallameðferð til að vera meira meðvitaður um sjálfan sig, hugsanir sínar og tilfinningar (það sem hjálpaði mér mest). Mataræði, bara að drekka lítið vatn getur jafnvel ýtt undir einkenni. Hjálpa fólki að standa sjálfstætt í lífinu, sinna daglegum þörfum. Það þyrfti bara að hanna námskeið og eina manneskju til að halda það fyrir einstaklinginn og aðstandendur til að flest af þessu myndi skila sér, ég veit það er pláss fyrir þetta. Svo væri óskandi ef hægt væri að draga úr fordómum með almennri umræðu í samfélaginu með tímanum. Reyna að skilja persónuna sem býr í einstaklingnum í heild og að sjúkdómurinn einkennir hann ekki. Oft liggja mörg áföll og erfiðleikar á bak við í sögu einstaklings með geðklofa. Takk fyrir. Höfundur er öryrki með fjölþættan vanda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geðheilbrigði Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson Skoðun Skoðun Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Sjá meira
Mig langar að ræða stuttlega um geðrofssjúkdóma, eða geðklofa (schizophrenia). Þessum hópi vantar sárlega rödd í samfélaginu því einstaklingar verða oft undir og jafnvel fyrir miklu ofbeldi og valdníðslu. Geðklofi er alvarlegasti geðræni sjúkdómurinn, en samt er lítið sem ekkert talað um hann. Um 0,5-1% þjóðarinnar greinist með hann (um 2-4000 manns á landinu) og getur hann haft alvarleg áhrif á þann sem greinist með hann og aðstandendur. Geðklofi er oft misskilinn sjúkdómur. Fólk er ekki með klofinn persónuleika, heldur brenglast skynjun og hugsun oft það mikið að það getur ekki sinnt eðlilegu lífi. Ranghugmyndir, hugsanavillur, ofskynjun og raddir þar sem ímyndunaraflið leikur lausum hala, getur sett fólk í alvarlegt andlegt ástand, í verstu tilfellum það alvarlegt að það fyrirfari sér eða fremur voðaverk eins og hefur komið fram í fjölmiðlum undanfarið. Geðdeild Landspítalans er með óviðunandi húsnæði sem allir eru sammála um að sé alls ekki mannsæmandi. Deildin er alltaf full, mikil starfsmannavelta því fólk brennur fljótt út þarna, oft langir biðlistar, fólk fær ekki almennilega þjónustu því það er kapphlaup um að útskrifa einn til að koma öðrum inn. Margir starfsmenn reyna að gera sitt besta til að láta fólki líða vel, en þjónustan í heild mætti bæta til muna. Ég hef einnig orðið vitni að og heyrt af andlegu og líkamlegu ofbeldi af hálfu starfsmanna sem kemst upp með það. Það er lítil sem engin eftirfylgni þegar fólk er komið heim aftur, þegar það þarf kannski mest á aðstoð að halda vegna slæmra aðstæðna í lífinu. Kannski mikil geðrofs einkenni, atvinnuleysi, fátækt, jafnvel heimilisleysi, mikil einangrun því mjög margir forðast fólk með geðklofa bæði út af miklum fordómum og aðstandendur standa á gati yfir því hvernig á að umgangast manneskjuna með sjúkdóminn. Því jú, hann getur verið mjög flókinn og erfiður viðureignar, hann snýr öllum félagslegum reglum á hvolf og gerir samskipti einstaklega erfið. Ég greindist með geðklofa fyrir 6 árum, og var búinn að kljást við geðrofs einkenni 10 ár þar áður án þess að átta mig á því. Ég er blessunarlega búinn að vinna vel í mínum málum í dag og er í góðum samskiptum við gott fólk. En ég þekki fólk og veit um fleiri sem eru í mikilli einangrun og mikilli vanlíðan, jafnvel stöðugum geðrofum af því þau fá enga hjálp eins og liðveislu, jafningjastuðning og sálfræðiaðstoð (sem ég tel vera mikilvægasta atriðið í baráttunni við sjúkdóminn). Ef fólk í geðrofi er einangrað geta einkennin versnað margfalt, ef það er enginn að “fact-checka” ranghugmyndirnar, þá vinda þær upp á sig og fólk getur jafnvel orðið fast í geðrofi. Það er mjög alvarlegt ástand fyrir einstaklinginn og kostar samfélagið mikið. Örorka, endurtekin lega á geðdeild, lyf sem eru rándýr. Tala nú ekki um áhrifin sem þetta hefur á nánustu aðstandendur. Ég veit að fyrrverandi ríkisstjórn setti, eftir mikla pressu, 13,5 milljarða í geðsviðið sem á að skila sér í nýju húsnæði eftir nokkur ár, og vonandi nútímalegri aðferðir við meðferðir. Ég hef trú á og kalla eftir því að nýja flotta ríkisstjórnin okkar leggi áherslu á að gera líf þessa hóps bærilegri með þjónustu samkvæmt nútíma þekkingu. Það sem vantar er heildræn einstaklingsmiðuð meðferð sem snýst um að gera líf einstaklingsins og aðstandenda betri. Fræðsla um eðli sjúkdómsins og hvernig er best að takast á við hvert einkenni fyrir sig. Félagslegar aðstæður, liðveisla, jafningjastuðningur. Sálfræðiaðstoð eins og HAM meðferð og áfallameðferð til að vera meira meðvitaður um sjálfan sig, hugsanir sínar og tilfinningar (það sem hjálpaði mér mest). Mataræði, bara að drekka lítið vatn getur jafnvel ýtt undir einkenni. Hjálpa fólki að standa sjálfstætt í lífinu, sinna daglegum þörfum. Það þyrfti bara að hanna námskeið og eina manneskju til að halda það fyrir einstaklinginn og aðstandendur til að flest af þessu myndi skila sér, ég veit það er pláss fyrir þetta. Svo væri óskandi ef hægt væri að draga úr fordómum með almennri umræðu í samfélaginu með tímanum. Reyna að skilja persónuna sem býr í einstaklingnum í heild og að sjúkdómurinn einkennir hann ekki. Oft liggja mörg áföll og erfiðleikar á bak við í sögu einstaklings með geðklofa. Takk fyrir. Höfundur er öryrki með fjölþættan vanda.
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun