16 ára aldurstakmark á samfélagsmiðlum Skúli Bragi Geirdal skrifar 15. nóvember 2024 06:45 Er ekki kominn tími til þess að við tökum umræðu um það fyrir alvöru á Íslandi að hækka aldurstakmarkið á samfélagsmiðlum? Hér er um að ræða málefni sem snertir lýðheilsu barna og ungmenna beint og því nauðsynlegt að gefa þessu málefni rými í aðdraganda kosninga. Við sjáum í fréttum frá Ástralíu tillögur um að hækka takmarkið í 16 ára og í Noregi upp í 15 ára. Almennt er miðað við aldurstakmarkið 13 ára því persónuverndarlöggjöf bannar samfélagsmiðlafyrirtækjunum að safna gögnum um börn sem eru yngri en 13 ára. Það nægir fyrirtækjunum að merkja sína vöru með 13 ára stimplinum til þess að vernda sína hagsmuni. Vernd barna gegn skaðlegu efni, áreiti og áreitni er hér því miður ekki tekin með í reikninginn. Sjö aldursflokkar í bíómyndum og þáttum en aðeins einn á samfélagsmiðlum Aldursmerkingar eru víða og við þekkjum þær fyrir tíma samfélagsmiðla úr t.d. bíómyndum og þáttum. Aldursmatið á Íslandi byggir á hollenska kerfinu Kijkwijzer. Kerfið byggir á ýmsum rannsóknum og skiptist í sjö aldursflokka (leyfð öllum, 6 ára, 9 ára, 12 ára, 14 ára, 16 ára og 18 ára) og 6 efnisvísa sem eiga að hjálpa áhorfendum að taka ákvörðun um hvort horfa eigi á efni eða ekki. Á samfélagsmiðlum finnum við efni sem við myndum merkja með merkingum allt upp í 18 ára ef um bíómynd væri að ræða. Ofan á þetta aðgengi að skaðlegu efni bætist síðan við áreitnin og áreitið sem við sem notendur samfélagsmiðla þekkjum því miður svo vel. Missum tökin við 13 ára aldurinn Við höfum náð góðum árangri í vitundarvakningu og fræðslu til barna og foreldra um 13 ára aldurstakmarkið. Hlutfall barna 9-12 ára á TikTok og Snapchat hefur t.d. lækkað töluvert frá 2021. Foreldrar missa hins vegar tökin þegar 13 ára aldrinum hefur verið náð og upp úr því hækkar hlutfall barna á samfélagsmiðlum töluvert… Hlutfall barna á nokkrum af vinsælustu samfélagsmiðlunum á Íslandi (2023): TikTok - 36% meðal 9-12 ára - 83% 13-15 ára Snapchat - 42% meðal 9-12 ára - 90% 13-15 ára Instagram - 12% meðal 9-12 ára - 72% 13-15 ára Facebook - 9% meðal 9-12 ára - 48% 13-15 ára Discord - 13% meðal 9-12 ára - 29% 13-15 ára YouTube - 85% meðal 9-12 ára - 85% 13-15 ára Á samfélagsmiðlum getur 13 ára barn komist í snertingu við efni sem talið er geta haft skaðleg áhrif á einstaklinga allt upp í 18 ára. Þau þurfa ekki einu sinni að leita eftir því sjálf heldur getur ógagnsær algóritmi miðlanna leitt þau á slíka staði. Tengt efni: Þrjár ástæður fyrir því að börn yngri en 13 ára ættu ekki að vera á samfélagsmiðlum Snúum dæminu við! Í stað þess að láta fyrirtækin ákveða aldurstakmarkið út frá sínum hagsmunum skulum við hugsa aldurstakmarkið út frá hagsmunum okkar. Ég sat á ráðstefnu í síðasta mánuði og hlustaði þar á fulltrúa frá TikTok fara yfir í fögru erindi hversu vel þau væru að standa sig í að tryggja öryggi notenda. Það er hins vegar í engu samræmi við okkar upplifun og því fer hér ekki saman hljóð og mynd. Margar af aðgerðum TikTok voru í grunninn tilkomnar vegna regluverks eins og t.d. Evrópulöggjafar sem nefnist Digital Services Act (DSA) sem tekið hefur gildi í aðildarríkjum ESB, en við þurfum að innleiða hér sérstaklega sem EES ríki. Með öðrum orðum þá þurfti að innleiða lög til þess að fá samfélagsmiðlafyrirtæki á borð við TikTok til þess að taka til hjá sér og gera meira til þess að tryggja öryggi notenda. Valdeflum okkur sem notendur Hugsum okkur hvað myndi gerast ef við myndum fjarlæga öll börn yngri en 16 ára af samfélagsmiðlum? Munum að samfélagsmiðlarnir eru ekkert án okkar. Valdið þarf ekki alltaf að vera þeirra. Þeir myndu vafalaust svara því með því að gera allt í sínu valdi til þess að tryggja sína miðla þannig að þeir væru öruggur staður fyrir börn til þess að geta boðið þau aftur velkomin til baka. Lög og reglur geta verið nauðsynlegar til þess að þvinga fram breytingar. Tökum valdið í okkar hendur og metum efni samfélagsmiðla útfrá þroska barna. Þannig valdeflum við foreldra í að takast á við félagslegt netöryggi. Nokkur dæmi úr aldursmati í bíómyndum og þáttum: 12 ára hafa ekki sína eigin reynslu af áfengi, fíkniefni, mismunun eða kynlíf. Börn á þessum aldri eiga því erfitt með að leggja rétt mat á þessi viðfangsefni og það getur haft áhrif á hegðun. 14 ára hafa mikinn áhuga á hættulegri hegðun, sérstaklega ef jafnaldrar telja hana „eðlilega“ hegðun. 16 ára er það viðurkenning jafningja sú sem skiptir mestu máli. Hættuleg glæpsamleg hegðun virðist aðlaðandi og afleiðingarnar virðast minna alvarlegar. 18 ára er það helst efni sem inniheldur ógeðfellt ofbeldi og gróft klám sem talið er vera skaðlegt. Höfum skoðun og höfum áhrif! Gefum börnum frelsi til þess að upplifa lífið og tilveruna á eigin skinni í stað þess að láta efni samfélagsmiðla móta og segja okkur hvernig við eigum að vera. Algóritmi samfélagsmiðla stýrir hvaða efni við sjáum, sem síðan hefur áhrif á það hvernig okkur líður og hvaða skoðanir við myndum okkur. Hér er því um að ræða málefni sem snertir lýðheilsu, lýðræði og þjóðaröryggi. Við þurfum ekki alltaf að samþykkja skilmála samfélagsmiðla þegjandi og hljóðalaust. Höfum skoðun og höfum áhrif! Höfundur er sérfræðingur í upplýsinga- og miðlalæsi og í 4. sæti á lista Framsóknar í Norðausturkjördæmi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skúli Bragi Geirdal Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Samfélagsmiðlar Framsóknarflokkurinn Börn og uppeldi Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal Skoðun Skoðun Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Sjá meira
Er ekki kominn tími til þess að við tökum umræðu um það fyrir alvöru á Íslandi að hækka aldurstakmarkið á samfélagsmiðlum? Hér er um að ræða málefni sem snertir lýðheilsu barna og ungmenna beint og því nauðsynlegt að gefa þessu málefni rými í aðdraganda kosninga. Við sjáum í fréttum frá Ástralíu tillögur um að hækka takmarkið í 16 ára og í Noregi upp í 15 ára. Almennt er miðað við aldurstakmarkið 13 ára því persónuverndarlöggjöf bannar samfélagsmiðlafyrirtækjunum að safna gögnum um börn sem eru yngri en 13 ára. Það nægir fyrirtækjunum að merkja sína vöru með 13 ára stimplinum til þess að vernda sína hagsmuni. Vernd barna gegn skaðlegu efni, áreiti og áreitni er hér því miður ekki tekin með í reikninginn. Sjö aldursflokkar í bíómyndum og þáttum en aðeins einn á samfélagsmiðlum Aldursmerkingar eru víða og við þekkjum þær fyrir tíma samfélagsmiðla úr t.d. bíómyndum og þáttum. Aldursmatið á Íslandi byggir á hollenska kerfinu Kijkwijzer. Kerfið byggir á ýmsum rannsóknum og skiptist í sjö aldursflokka (leyfð öllum, 6 ára, 9 ára, 12 ára, 14 ára, 16 ára og 18 ára) og 6 efnisvísa sem eiga að hjálpa áhorfendum að taka ákvörðun um hvort horfa eigi á efni eða ekki. Á samfélagsmiðlum finnum við efni sem við myndum merkja með merkingum allt upp í 18 ára ef um bíómynd væri að ræða. Ofan á þetta aðgengi að skaðlegu efni bætist síðan við áreitnin og áreitið sem við sem notendur samfélagsmiðla þekkjum því miður svo vel. Missum tökin við 13 ára aldurinn Við höfum náð góðum árangri í vitundarvakningu og fræðslu til barna og foreldra um 13 ára aldurstakmarkið. Hlutfall barna 9-12 ára á TikTok og Snapchat hefur t.d. lækkað töluvert frá 2021. Foreldrar missa hins vegar tökin þegar 13 ára aldrinum hefur verið náð og upp úr því hækkar hlutfall barna á samfélagsmiðlum töluvert… Hlutfall barna á nokkrum af vinsælustu samfélagsmiðlunum á Íslandi (2023): TikTok - 36% meðal 9-12 ára - 83% 13-15 ára Snapchat - 42% meðal 9-12 ára - 90% 13-15 ára Instagram - 12% meðal 9-12 ára - 72% 13-15 ára Facebook - 9% meðal 9-12 ára - 48% 13-15 ára Discord - 13% meðal 9-12 ára - 29% 13-15 ára YouTube - 85% meðal 9-12 ára - 85% 13-15 ára Á samfélagsmiðlum getur 13 ára barn komist í snertingu við efni sem talið er geta haft skaðleg áhrif á einstaklinga allt upp í 18 ára. Þau þurfa ekki einu sinni að leita eftir því sjálf heldur getur ógagnsær algóritmi miðlanna leitt þau á slíka staði. Tengt efni: Þrjár ástæður fyrir því að börn yngri en 13 ára ættu ekki að vera á samfélagsmiðlum Snúum dæminu við! Í stað þess að láta fyrirtækin ákveða aldurstakmarkið út frá sínum hagsmunum skulum við hugsa aldurstakmarkið út frá hagsmunum okkar. Ég sat á ráðstefnu í síðasta mánuði og hlustaði þar á fulltrúa frá TikTok fara yfir í fögru erindi hversu vel þau væru að standa sig í að tryggja öryggi notenda. Það er hins vegar í engu samræmi við okkar upplifun og því fer hér ekki saman hljóð og mynd. Margar af aðgerðum TikTok voru í grunninn tilkomnar vegna regluverks eins og t.d. Evrópulöggjafar sem nefnist Digital Services Act (DSA) sem tekið hefur gildi í aðildarríkjum ESB, en við þurfum að innleiða hér sérstaklega sem EES ríki. Með öðrum orðum þá þurfti að innleiða lög til þess að fá samfélagsmiðlafyrirtæki á borð við TikTok til þess að taka til hjá sér og gera meira til þess að tryggja öryggi notenda. Valdeflum okkur sem notendur Hugsum okkur hvað myndi gerast ef við myndum fjarlæga öll börn yngri en 16 ára af samfélagsmiðlum? Munum að samfélagsmiðlarnir eru ekkert án okkar. Valdið þarf ekki alltaf að vera þeirra. Þeir myndu vafalaust svara því með því að gera allt í sínu valdi til þess að tryggja sína miðla þannig að þeir væru öruggur staður fyrir börn til þess að geta boðið þau aftur velkomin til baka. Lög og reglur geta verið nauðsynlegar til þess að þvinga fram breytingar. Tökum valdið í okkar hendur og metum efni samfélagsmiðla útfrá þroska barna. Þannig valdeflum við foreldra í að takast á við félagslegt netöryggi. Nokkur dæmi úr aldursmati í bíómyndum og þáttum: 12 ára hafa ekki sína eigin reynslu af áfengi, fíkniefni, mismunun eða kynlíf. Börn á þessum aldri eiga því erfitt með að leggja rétt mat á þessi viðfangsefni og það getur haft áhrif á hegðun. 14 ára hafa mikinn áhuga á hættulegri hegðun, sérstaklega ef jafnaldrar telja hana „eðlilega“ hegðun. 16 ára er það viðurkenning jafningja sú sem skiptir mestu máli. Hættuleg glæpsamleg hegðun virðist aðlaðandi og afleiðingarnar virðast minna alvarlegar. 18 ára er það helst efni sem inniheldur ógeðfellt ofbeldi og gróft klám sem talið er vera skaðlegt. Höfum skoðun og höfum áhrif! Gefum börnum frelsi til þess að upplifa lífið og tilveruna á eigin skinni í stað þess að láta efni samfélagsmiðla móta og segja okkur hvernig við eigum að vera. Algóritmi samfélagsmiðla stýrir hvaða efni við sjáum, sem síðan hefur áhrif á það hvernig okkur líður og hvaða skoðanir við myndum okkur. Hér er því um að ræða málefni sem snertir lýðheilsu, lýðræði og þjóðaröryggi. Við þurfum ekki alltaf að samþykkja skilmála samfélagsmiðla þegjandi og hljóðalaust. Höfum skoðun og höfum áhrif! Höfundur er sérfræðingur í upplýsinga- og miðlalæsi og í 4. sæti á lista Framsóknar í Norðausturkjördæmi.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun