Fjármálakerfið fylgir stýrivöxtum Seðlabankans sem hafa verið 9,25 prósent í ríflega ár en þrátt fyrir það er verðbólga enn um sex prósent.
Stýrivextir voru lágir 2019 og en byrjuðu svo aftur að hækka 2021. Meðan þeir voru lágir tók stór hluti lántakenda óverðtryggð lán og festi vexti til nokkurra ára.
Vextir þeirra lána hafa nú verið að losna og nú er svo komið að um sex af hverjum tíu íbúðalánum eru verðtryggðen restin óverðtryggð samkvæmt upplýsingum frá Seðlabankanum.
Allt stefnir í að fleiri taki verðtryggð lán
Búast má við að enn fleiri þurfi að taka verðtryggð lán á næstunni þegar vextir á um fimmtán prósent allra óverðtryggðra húsnæðislána losna á á þessu ári og fyrri hluta næsta árs.
Aðeins ríflega tvö ár eru síðan seðlabankastjóri varaði við verðtryggðum lánum.
Verðtryggðir vextir hækka
Nú hafa allir stóru viðskiptabankarnir hækkað breytilega verðtryggða vexti húsnæðislána. Arion banki hækkaði mest í síðustu viku um 0,60 prósentustig, þá Íslandsbanki um 0,5 prósentustig og Landsbankinn í dag um 0,25 prósentustig.
Afborgunin meira en tvöfaldaðist
Fjölskylda sem tók óverðtryggt íbúðalán fyrir nokkrum árum hefur vegna þróunarinnar þurft að gera miklar breytingar undanfarin misseri.
„Við byrjuðum að greiða 180 þúsund krónur í afborgun af húsnæðisláninu á mánuði. Afborgunin hækkaði svo í 440 þúsund á mánuði þegar vextirnir á óverðtryggða láninu losnuðu,“ segir Helen Sigurðardóttir lántakandi og fasteignasali.
Dýr verðtryggð lán
Fjölskyldan þurfti svo að stækka við sig nýlega og taka hærra lán. Ekki var um annað að ræða en að taka verðtryggt lán.
„Núna þurftum við að taka verðtryggt lán. Þá þarf að skoða vextina en ofan á þá leggjast verðbætur. Það getur leitt til þess að lánið hækkar stöðugt þó að greitt sé af því. Þá er þetta lán í raun ekki miklu ódýrara en óverðtryggða lánið því vextirnir eru svo háir þegar verðbæturnar leggjast ofan á. Ég reiknaði út mánaðarlega afborgun á 43 milljón króna verðtryggðu fasteignaláni hjá Arion banka á breytilegum vöxtum eftir vaxtahækkunina í síðustu viku. Samkvæmt mínum útreikningum hækkar mánaðargreiðsla á því um 21 þúsund krónur á mánuði sem gerir 250 þúsund krónur á ári,“ segir Helen.
Óskiljanlegt ástand
Helen segir oft erfitt að gera sér grein fyrir hver heildar lánskostnaður sé. Hvað sé hagstætt að gera og hvenær.
„Það er ringulreið á lánamarkaði. Það er alveg óskiljanlegt að bankarnir séu að hækka vextina. Ég vona að það verði eitthvað gert. Ég skil ekki af hverju stjórnvöld skapa ekki betri aðstæður fyrir fjölskyldur og ungt fólk í landinu. Bitnar þetta ástand ekki fyrst og fremst á þeim?“ spyr Helen.
