Finnum sérstaklega til þegar börn eigi í hlut Bjarki Sigurðsson skrifar 17. september 2024 12:17 Helgi Gunnlaugsson er prófessor í afbrotafræði við HÍ. Vísir/Arnar Aldrei hafa verið framin jafn mörg manndráp á Íslandi á einu ári líkt og það sem af er þessu ári. Afbrotafræðingur vonast til þess að um sé að ræða topp sem gangi svo aftur niður. Þjóðin finni sérstaklega til þegar börn eiga í hlut í málunum. Karlmaður á fimmtugsaldri var á sunnudag handtekinn grunaður um að hafa orðið dóttur sinni að bana. Maðurinn hringdi sjálfur í Neyðarlínuna um sexleytið á sunnudagskvöld. Hann var þá staddur í hrauni gegnt Vatnsskarðsnámu við Krýsuvíkurveg. Tíu ára dóttir hans fannst látin skammt frá þar sem hann var handtekinn. Þetta er sjötta manndrápsmál ársins og sjö hafa látist í þeim. Í janúar var kona undir alþjóðlegri vernd handtekin á Nýbýlavegi fyrir að hafa orðið sex ára syni sínum að bana og að hafa einnig reynt að bana eldri syni sínum. Litáískur maður er í gæsluvarðhaldi grunaður um að hafa banað samlanda sínum í Kiðjabergi í apríl. Einnig í apríl var karlmaður á sjötugsaldri handtekinn í Naustahverfi á Akureyri, grunaður um að hafa orðið konu sinni að bana. Í ágúst fundust hjón á áttræðisaldri látin í heimahúsi í Neskaupstað. Karlmaður var handtekinn í Reykjavík samdægurs en hann er grunaður um að hafa orðið þeim að bana og svo ekið bíl þeirra suður. Í lok ágúst lést hin sautján ára Bryndís Klara Birgisdóttir eftir hnífstunguárás á Menningarnótt í Reykjavík. Sextán ára drengur er í gæsluvarðhaldi grunaður um árásina. Helgi Gunnlaugsson, prófessor í afbrotafræði við Háskóla Íslands, segir að manndráp á Íslandi virðist koma í hrinum sé horft aftur til aldamóta. „Í kringum aldamótin síðustu voru þetta fimm, sex, eða sjö mál sem komu upp á einu eða tveimur árum. Svo hafa komið tímabil þar sem tíðnin er lægri og svo aftur höfum við ákveðna toppa. Ef við berum þetta ár saman við aldamótaárið, þá er þetta kannski sambærilegur fjöldi. Þá verðum við að hafa í huga að það er töluverð mannfjöldaaukning sem hefur átt sér stað á þessu tímabili,“ segir Helgi. Sveiflur ekki óalgengar Íslendingar séu fámenn þjóð og því má búast við sveiflum í morðtíðni. „Við höfum gengið í gegnum sveiflur en þær hafa yfirleitt gengið til baka. Ef við skoðum þetta til svona tíu ára, þá er manndrápstíðnin ekki eins há og þessi toppur sem við erum að ganga í gegnum núna,“ segir Helgi. Þá séu ekki miklar breytingar á tengslum milli þolenda og gerenda í málunum. Oftast eru báðir aðilar tengdir, ýmist fjölskylduböndum, í gegnum kunningjaskap eða vináttu. „Málin eru í sjálfu sér ekki mikil ráðgáta en kannski það sem hreyfir við okkur einna helst núna á þessu ári er að það eru börn sem eiga í hlut sem þolendur og sem gerendur. Það er það sem fær mann beinlínis til að staldra við skoða hvað er að gerast. Þetta kemur líka í kjöflar almennrar umræðu í samfélaginu um ofbeldismál í okkar samfélagi. Okkur verður hvekkt við. Sérstaklega þar sem börn eiga í hlut,“ segir Helgi. Oft séu málin persónulegir harmleikir sem geta tengst andlegri eða félagslegri stöðu þeirra sem eiga í hlut. Fíkniefni geta verið í spilinu eða andleg veikindi. „Málin eru kannski ekki af þeim meiði að þarna sé um beinan ásetning að ræða. Kannski alvarleg líkamsárás sem endar með manndrápi, skelfilegum afleiðingum,“ segir Helgi. Eðlilegt sé að samfélagið staldri við á toppnum líkt og þjóðin horfir upp á nú. Það séu merki um ákveðnar breytingar í samfélaginu. „Það er vegna mannfjöldans, varðandi spennu í samfélaginu, varðandi hvernig við stöndum félags- og efnahagslega. Undirliggjandi spenna getur brotist fram í ofbeldisverkum af ýmsu tagi. Við erum að ganga í gegnum umræðu í okkar samfélagi á breiðum vettvangi um hvernig við eigum að haga okkur. Varðandi menningu unga fólksins, talað um hnífaburð og fleira af því tagi. Ýmis hættumerki sem við sjáum og viljum taka fyrir, hvernig við ætlum að bregðast við og snúa þessari þróun við,“ segir Helgi. Það sem slái fólk mest við málin í ár séu hversu oft börn koma við sögu. Þrjú börn eru látin og einn gerandi er barn. „Það er kannski það sem við erum að sjá sem er að einhverju leyti nýtt hjá okkur, að við erum að sjá þarna yngri gerendur og yngri þolendur. Þó það sé alls ekki nýtt hjá okkur að börn komi við sögu. Við höfum dæmi um það að mæður hafa drepið börn sín og við höfum dæmi áður um það að ungmenni hafa komið við sögu slíkra mála. En við erum að fá þetta dálítið bratt, við erum að fá nokkur slík mál á skömmum tíma,“ segir Helgi. Mikið er rætt um vopnaburð ungmenna en Helgi segir hníf ekki nýjan í manndrápsmálum á íslandi. „Ef við skoðum manndráp á Íslandi síðustu áratugi, þá er algengasta verknaðaraðferðin hnífur. Þannig það er ekki nýtt hjá okkur að við sjáum manndráp þar sem hnífi er beitt. Það er algengasta verknaðaraðferðin. Þegar við sjáum þetta hjá unga fólkinu, alvarleg mál af því tagi, þá hrekkur maður við,“ segir Helgi. Hann er bjartsýnn á að samfélaginu takist að snúa þróuninni við hvað varðar vopnaburð ungs fólks. Þetta sé ekki ríkjandi hegðunarmynstur hjá ungmennum en það þurfi að ná til þeirra hópa sem bera vopn með samtali. „Ná til hugmyndafræðinnar sem réttlætir vopnaburð og leiða mönnum fyrir sjónir hvað þarna er í húfi. Hvað þarna gæti hlotist af. Þessi dæmi sem við höfum séð á undanförnum mánuðum og misserum þar sem er alvarlegt líkamstjón og jafnvel mannsbani, það ætti að fá okkur til þess að enn frekar styrkja þetta samtal og ná til þessara hópa þar sem þessar hugmyndir ná að festa rætur,“ segir Helgi. Grunaður um að hafa myrt dóttur sína Andlát barns á Nýbýlavegi Stunguárás við Skúlagötu Manndráp í Kiðjabergi Manndráp í Naustahverfi á Akureyri Rannsókn á andláti hjóna í Neskaupstað Lögreglumál Ofbeldi gegn börnum Ofbeldi barna Mest lesið Greip til hnífs því hún óttaðist að sonurinn kæmi að sér látinni Innlent Farið yfir dóminn: Albert metinn trúverðugri en konan Innlent „Ég leyni því ekki að við erum í vanda stödd“ Innlent Halda íshellaferðum áfram þrátt fyrir að fá ekki leyfi Innlent „Mönnum finnst að lögin eigi ekki að gilda þegar réttlæti þeirra er annað“ Innlent Peskov staðfestir að Rússar hafi fengið Covid-próf frá Bandaríkjunum Erlent Kynferðisofbeldið sýnt í dómsal Erlent Íslendingar eiga ekki að aðlaga sig innflytjendum heldur öfugt Innlent Ethel Kennedy er látin Erlent Uppgjör á sögulegri heimsókn: Klæðaburður forsetamanns og umdeild ræða Innlent Fleiri fréttir Efla Hagstofuna í kjölfar talnaruglsins Grunar að veikindi flugáhafna tengist efni sem finnst í smurolíu Viðskiptalífið sérstaklega áhugasamt um að fylgja Höllu út „Grafalvarlegt mál“ ef af verkföllum verður „Þetta er allt komið í einhvern hrærigraut“ Ríkisstjórn í vanda stödd Þyrlan kölluð út vegna slyss en afturkölluð „Ég leyni því ekki að við erum í vanda stödd“ Halda íshellaferðum áfram þrátt fyrir að fá ekki leyfi Sjö vilja verða varaseðlabankastjóri Þögull sem gröfin um aðgerðir í öðrum framhaldsskóla Bein útsending: Nýir tímar í landbúnaði Greip til hnífs því hún óttaðist að sonurinn kæmi að sér látinni „Mönnum finnst að lögin eigi ekki að gilda þegar réttlæti þeirra er annað“ Kæru Skeiða- og Gnúpverjahrepps vegna Búrfellslundar vísað frá „Innbrotsboð“ frá banka og angistarhljóð unglinga Íslendingar eiga ekki að aðlaga sig innflytjendum heldur öfugt Skæð fuglaflensa í hröfnum og hettumáfum Þriggja bíla árekstur á Miklubraut Engin afsökun lengur fyrir því að mæta ekki í brjóstaskimun Tveir slasaðir í alvarlegu umferðarslysi Ekki allir sem geta leitað í bakland eftir barnapössun Farið yfir dóminn: Albert metinn trúverðugri en konan Uppgjör á sögulegri heimsókn: Klæðaburður forsetamanns og umdeild ræða „Við þolum ekki þetta ástand mikið lengur“ Ekki útilokað að fleiri skólar bætist í hópinn Verkfallsnemendur með áhyggjur af náminu og tendrun jólageitarinnar Skýrist á mánudag hvort læknar fari í verkfall Misspennt fyrir verkfalli: „Þetta er fínt, meira frí“ Fjármálaráðherra búinn að endurskoða þjóðlendukröfur Sjá meira
Karlmaður á fimmtugsaldri var á sunnudag handtekinn grunaður um að hafa orðið dóttur sinni að bana. Maðurinn hringdi sjálfur í Neyðarlínuna um sexleytið á sunnudagskvöld. Hann var þá staddur í hrauni gegnt Vatnsskarðsnámu við Krýsuvíkurveg. Tíu ára dóttir hans fannst látin skammt frá þar sem hann var handtekinn. Þetta er sjötta manndrápsmál ársins og sjö hafa látist í þeim. Í janúar var kona undir alþjóðlegri vernd handtekin á Nýbýlavegi fyrir að hafa orðið sex ára syni sínum að bana og að hafa einnig reynt að bana eldri syni sínum. Litáískur maður er í gæsluvarðhaldi grunaður um að hafa banað samlanda sínum í Kiðjabergi í apríl. Einnig í apríl var karlmaður á sjötugsaldri handtekinn í Naustahverfi á Akureyri, grunaður um að hafa orðið konu sinni að bana. Í ágúst fundust hjón á áttræðisaldri látin í heimahúsi í Neskaupstað. Karlmaður var handtekinn í Reykjavík samdægurs en hann er grunaður um að hafa orðið þeim að bana og svo ekið bíl þeirra suður. Í lok ágúst lést hin sautján ára Bryndís Klara Birgisdóttir eftir hnífstunguárás á Menningarnótt í Reykjavík. Sextán ára drengur er í gæsluvarðhaldi grunaður um árásina. Helgi Gunnlaugsson, prófessor í afbrotafræði við Háskóla Íslands, segir að manndráp á Íslandi virðist koma í hrinum sé horft aftur til aldamóta. „Í kringum aldamótin síðustu voru þetta fimm, sex, eða sjö mál sem komu upp á einu eða tveimur árum. Svo hafa komið tímabil þar sem tíðnin er lægri og svo aftur höfum við ákveðna toppa. Ef við berum þetta ár saman við aldamótaárið, þá er þetta kannski sambærilegur fjöldi. Þá verðum við að hafa í huga að það er töluverð mannfjöldaaukning sem hefur átt sér stað á þessu tímabili,“ segir Helgi. Sveiflur ekki óalgengar Íslendingar séu fámenn þjóð og því má búast við sveiflum í morðtíðni. „Við höfum gengið í gegnum sveiflur en þær hafa yfirleitt gengið til baka. Ef við skoðum þetta til svona tíu ára, þá er manndrápstíðnin ekki eins há og þessi toppur sem við erum að ganga í gegnum núna,“ segir Helgi. Þá séu ekki miklar breytingar á tengslum milli þolenda og gerenda í málunum. Oftast eru báðir aðilar tengdir, ýmist fjölskylduböndum, í gegnum kunningjaskap eða vináttu. „Málin eru í sjálfu sér ekki mikil ráðgáta en kannski það sem hreyfir við okkur einna helst núna á þessu ári er að það eru börn sem eiga í hlut sem þolendur og sem gerendur. Það er það sem fær mann beinlínis til að staldra við skoða hvað er að gerast. Þetta kemur líka í kjöflar almennrar umræðu í samfélaginu um ofbeldismál í okkar samfélagi. Okkur verður hvekkt við. Sérstaklega þar sem börn eiga í hlut,“ segir Helgi. Oft séu málin persónulegir harmleikir sem geta tengst andlegri eða félagslegri stöðu þeirra sem eiga í hlut. Fíkniefni geta verið í spilinu eða andleg veikindi. „Málin eru kannski ekki af þeim meiði að þarna sé um beinan ásetning að ræða. Kannski alvarleg líkamsárás sem endar með manndrápi, skelfilegum afleiðingum,“ segir Helgi. Eðlilegt sé að samfélagið staldri við á toppnum líkt og þjóðin horfir upp á nú. Það séu merki um ákveðnar breytingar í samfélaginu. „Það er vegna mannfjöldans, varðandi spennu í samfélaginu, varðandi hvernig við stöndum félags- og efnahagslega. Undirliggjandi spenna getur brotist fram í ofbeldisverkum af ýmsu tagi. Við erum að ganga í gegnum umræðu í okkar samfélagi á breiðum vettvangi um hvernig við eigum að haga okkur. Varðandi menningu unga fólksins, talað um hnífaburð og fleira af því tagi. Ýmis hættumerki sem við sjáum og viljum taka fyrir, hvernig við ætlum að bregðast við og snúa þessari þróun við,“ segir Helgi. Það sem slái fólk mest við málin í ár séu hversu oft börn koma við sögu. Þrjú börn eru látin og einn gerandi er barn. „Það er kannski það sem við erum að sjá sem er að einhverju leyti nýtt hjá okkur, að við erum að sjá þarna yngri gerendur og yngri þolendur. Þó það sé alls ekki nýtt hjá okkur að börn komi við sögu. Við höfum dæmi um það að mæður hafa drepið börn sín og við höfum dæmi áður um það að ungmenni hafa komið við sögu slíkra mála. En við erum að fá þetta dálítið bratt, við erum að fá nokkur slík mál á skömmum tíma,“ segir Helgi. Mikið er rætt um vopnaburð ungmenna en Helgi segir hníf ekki nýjan í manndrápsmálum á íslandi. „Ef við skoðum manndráp á Íslandi síðustu áratugi, þá er algengasta verknaðaraðferðin hnífur. Þannig það er ekki nýtt hjá okkur að við sjáum manndráp þar sem hnífi er beitt. Það er algengasta verknaðaraðferðin. Þegar við sjáum þetta hjá unga fólkinu, alvarleg mál af því tagi, þá hrekkur maður við,“ segir Helgi. Hann er bjartsýnn á að samfélaginu takist að snúa þróuninni við hvað varðar vopnaburð ungs fólks. Þetta sé ekki ríkjandi hegðunarmynstur hjá ungmennum en það þurfi að ná til þeirra hópa sem bera vopn með samtali. „Ná til hugmyndafræðinnar sem réttlætir vopnaburð og leiða mönnum fyrir sjónir hvað þarna er í húfi. Hvað þarna gæti hlotist af. Þessi dæmi sem við höfum séð á undanförnum mánuðum og misserum þar sem er alvarlegt líkamstjón og jafnvel mannsbani, það ætti að fá okkur til þess að enn frekar styrkja þetta samtal og ná til þessara hópa þar sem þessar hugmyndir ná að festa rætur,“ segir Helgi.
Grunaður um að hafa myrt dóttur sína Andlát barns á Nýbýlavegi Stunguárás við Skúlagötu Manndráp í Kiðjabergi Manndráp í Naustahverfi á Akureyri Rannsókn á andláti hjóna í Neskaupstað Lögreglumál Ofbeldi gegn börnum Ofbeldi barna Mest lesið Greip til hnífs því hún óttaðist að sonurinn kæmi að sér látinni Innlent Farið yfir dóminn: Albert metinn trúverðugri en konan Innlent „Ég leyni því ekki að við erum í vanda stödd“ Innlent Halda íshellaferðum áfram þrátt fyrir að fá ekki leyfi Innlent „Mönnum finnst að lögin eigi ekki að gilda þegar réttlæti þeirra er annað“ Innlent Peskov staðfestir að Rússar hafi fengið Covid-próf frá Bandaríkjunum Erlent Kynferðisofbeldið sýnt í dómsal Erlent Íslendingar eiga ekki að aðlaga sig innflytjendum heldur öfugt Innlent Ethel Kennedy er látin Erlent Uppgjör á sögulegri heimsókn: Klæðaburður forsetamanns og umdeild ræða Innlent Fleiri fréttir Efla Hagstofuna í kjölfar talnaruglsins Grunar að veikindi flugáhafna tengist efni sem finnst í smurolíu Viðskiptalífið sérstaklega áhugasamt um að fylgja Höllu út „Grafalvarlegt mál“ ef af verkföllum verður „Þetta er allt komið í einhvern hrærigraut“ Ríkisstjórn í vanda stödd Þyrlan kölluð út vegna slyss en afturkölluð „Ég leyni því ekki að við erum í vanda stödd“ Halda íshellaferðum áfram þrátt fyrir að fá ekki leyfi Sjö vilja verða varaseðlabankastjóri Þögull sem gröfin um aðgerðir í öðrum framhaldsskóla Bein útsending: Nýir tímar í landbúnaði Greip til hnífs því hún óttaðist að sonurinn kæmi að sér látinni „Mönnum finnst að lögin eigi ekki að gilda þegar réttlæti þeirra er annað“ Kæru Skeiða- og Gnúpverjahrepps vegna Búrfellslundar vísað frá „Innbrotsboð“ frá banka og angistarhljóð unglinga Íslendingar eiga ekki að aðlaga sig innflytjendum heldur öfugt Skæð fuglaflensa í hröfnum og hettumáfum Þriggja bíla árekstur á Miklubraut Engin afsökun lengur fyrir því að mæta ekki í brjóstaskimun Tveir slasaðir í alvarlegu umferðarslysi Ekki allir sem geta leitað í bakland eftir barnapössun Farið yfir dóminn: Albert metinn trúverðugri en konan Uppgjör á sögulegri heimsókn: Klæðaburður forsetamanns og umdeild ræða „Við þolum ekki þetta ástand mikið lengur“ Ekki útilokað að fleiri skólar bætist í hópinn Verkfallsnemendur með áhyggjur af náminu og tendrun jólageitarinnar Skýrist á mánudag hvort læknar fari í verkfall Misspennt fyrir verkfalli: „Þetta er fínt, meira frí“ Fjármálaráðherra búinn að endurskoða þjóðlendukröfur Sjá meira