Áskorun til bankanna: Lækkið vextina til byggingar íbúðarhúsnæðis! Ole Anton Bieltvedt skrifar 25. ágúst 2024 13:02 Ég skoðaði vexti í Þýzkalandi til íbúðarkaupa. Ef íbúð er keypt á verði, sem samsvarar 70 milljónum kr., og lán tekið fyrir 50 milljónum kr., bjóðast vextir þar t.a.m. upp á 3,02%, fastir til 10 ára, eða 3,42%, til 20 ára. Þarna bjóðast ekki aðeins lágmarksvextir, heldur, auðvitað, líka langtíma trygging og öryggi, mikilvægur fyrirsjáanleiki, fyrir lántakanda. Veigamikill þáttur í velferð. ECB, Evrópski Seðlabankinn, sem ákveður stýrivexti fyrir Evru-löndin 25, líka auðvitað Þýzkaland, hefur samt haldið stýrivöxtum í 4,25%. Punkturinn hér er auðvitað þessi: Hvernig má það verða, að viðskiptabankarnir í Þýzkalandi geti lánað íbúðarkaupendum fé langt undir stýrivöxtum. Stýrivextir ECB eru þeir vextir, sem viðskiptabankarnir þurfa að greiða ECB, ef þeir fá fé að láni hjá ECB. Hvernig geta viðskiptabankarnir þá lánað út fé undir stýrivöxtum? Ástæðan er einföld. Flestir viðskiptabankar byggja sín útlán mest á innlánum viðskiptavina að viðbættu eigin fé. Auðvitað gætu þýzku bankarnir fært upp sína útlánsvexti, vel yfir stýrivexti - húsnæðislán myndu þá kosta minnst 5-7%, í stað 3%, - í skjóli þess, hverjir stýrivextirnir eru, og kennt ECB um. En, það gera þeir ekki. Ástæðurnar eru þessar: 1. Þeir vilja styðja sína viðskiptavini til góðra og hagstæðra íbúðarkaupa 2. Þeir skilja sína samfélagslegu ábyrgð og þörfina á því, að sem mest sé byggt, til að fyrirbyggja spennu, þenslu, á húsnæðismarkaði og verðbólguspennu. Samfélagsleg ábyrgð fjármálastofnana, ekki sízt þeirra, sem ríkið sjálft á, verður að teljast grunnskylda. Virðist ekki í hámarki hér. Hér á Íslandi var fyrirkomulag stýrivaxta lengi vel það sama og í Evrópu. Stýrivextir voru þeir vextir, sem viðskiptabankarnir þurftu að greiða, þegar þeir tóku lán hjá Seðlabanka. Nú er þetta breytt. Stýrivextir eru þeir vextir, sem viðskiptabankarnir fá á fé, sem þeir binda í Seðlabanka í minnst 7 daga. Skv. ársreikningum bankanna þriggja, per 31.12.22, er skuld þeirra við Seðlabanka sáralítil og inneign frá 2,4-7,8% af eignum. Þetta þýðir, að skulda- og/eða eignastaða viðskiptabankanna þriggja, við Seðlabankann, er hlutfallslega lítil. Á sama hátt þýðir þetta það, að stýrivextir Seðlabanka, hækkanir eða lækkanir, hafa, í reynd, óveruleg áhrif á rekstur og útlán bankanna. Það er ekkert og enginn, sem skyldar þá eða knýr til að fylgja breyttum stýrivöxtum. Ekki heldur þörf. Stýrivextir Seðlabanka hafa því nær engin praktisk áhrif á starfsemi og útlán viðskiptabankanna, og, þar með, eru hinar gífurlegu hækkanir útlánsvaxta, síðustu árin - þar sem útlánsvextir, og það á teknum/hlaupandi lánum, haf verið minnst tvölfaldaðir - að mestu óþarfar. Ekki verður annað séð, en, að bankarnir hafi nýtt sér hækkun stýrivaxta sem skálkaskjól til að vaða upp með sína vexti, mikið til að bæta afkomu sína og auka gróða. Þeir gættu lítt að því, að í leiðinni voru þeira að steypa öllum sínum viðskiptavinum - einstaklingum, fjölskyldum og fyrirtækjum - sem voru með lán hjá þeim, í óvænta og erfiða stöðu, marga í algjörar þreningar. Það, sem gerðist með þessum stórfelldu vaxtahækkunum, málið í hnotskurn, er það, að aukavextirnir, milljarðar og tugir milljarða, voru hirtir af skuldurum og færðir yfir á bankana sjálfa og fjármagnseigendur. Jafngildir þetta eignaupptöku hjá skuldurum og eignayfirfærslu yfir á banka og fjármagnseigendur. Með valdi. Siðlaust, óréttlátt og vart löglegt. Verðbólga reiknast nú 6,3%, 4,2% án húsnæðiskostnaðar. Fyrir undirrituðum er sú tala, 4,2%, hin rétta og sanna verðbólgutala. Húsnæðiskostnaður er feiki misjafn, frá nánast engu, hjá mörgum, upp í töluvert eða mikið hjá öðrum, og getur hann ekki talizt almennur framfærslukostnaður. Þar koma líka til verðbreytingar á húsnæði, mest hækkanir, á móti kostnaði. Stýrivextir upp á 9,25% eru í þessari stöðu fyrir undirritðum yfirkeyrðir - Seðlabanki hefur í reynd veitt þeim sína eigin dýnamík - og eru þessir yfirkeyrðu vextir til þess eins fallnir, að halda verðbólgunni uppi, jafnvel auka hana, enda keyra þeir alla kostnaðarliði upp. Á sama tíma eru óverðtryggðir útlánavextir viðskiptabankana frá 10-11% upp í 17-18%. Í Morgunblaðinu var á dögunum forsíðugrein með fyrirsögninni: „Vaxtakostnaður alltof íþyngjandi“, undirfyrirsögn: „Þingvangur setur stóran reit á ís“. Í texta stendur svo þetta: „Pálmar Harðarson, framkvæmdastjóri byggingafyrirtækisins Þingvangs, segir fyrirtækið hafa ákveðið að fresta uppbyggingu 140 íbúða í Hafnarfirði vegna mikils vaxtakostnaðar, en þeim bjóðist nú allt að 14% vextir“. Á 6. síðu, inni í blaðinu, er svo fyrirsögn þvert yfir síðuna: Vextir eru of háir til að byggja“. Sem sagt; til að lækka byggingarkostnað og þar með húsnæðiskostnað í framfærsluvísitölu, þarf að byggja miklu meira, en Seðlabanki og bankarnir eru búinn að hækka vexti svo mikið, einmitt vegna hækkunar húsnæðiskostnaðar í framfærsluvísitölu, að vextir eru orðnir svo háir, að byggingarvektakar treysta sér ekki til að halda áfram með áformaðar byggingarframkvæmdir. Eins og hér blasir við, þarf að auðvelda fjárfestum og byggingarfyrirtækjum að byggja meira íbúðarhúsnæði. Það myndi lækka íbúðarverð, spennu á þeim markaði, sem aftur myndi lækka verðbólgu. Það myndi svo lækka stýrivexti; rjúfa vítahringinn. Eins og fram kom í fyrri hluta þessa pistils, þurftu bankarnir ekki að elta Seðlabanka í stýrivaxtahækkunum. Það sama gildir auðvitað um vaxtalækkanir. Undirritaður vill hér með skora á stjórnendur viðskiptabankanna, að snarlækka vexti til byggingar íbúðarhúsnæðis, t.a.m. niður í 8-10%, til að stuðla að því, að meira verði byggt af íbúðarhúsnæði, sem leiði þá til verðlækkunar á því, og, um leið, til lækkunnar verðbólgu og almennra vaxta! Slíkt skref sýndi ábyrgð af hálfu bankanna, þjóðfélagslega ábyrgð. – Verður spennandi að sjá, á hvaða stigi hún er. Höfundur er samfélagsrýnir og dýraverndarsinni Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ole Anton Bieltvedt Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Glæðing vonar - ekki hjúkrunargreiningin Karen Ósk Björnsdóttir skrifar Skoðun Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson skrifar Skoðun 60% landsmanna á móti vopnakaupunum Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Ég skoðaði vexti í Þýzkalandi til íbúðarkaupa. Ef íbúð er keypt á verði, sem samsvarar 70 milljónum kr., og lán tekið fyrir 50 milljónum kr., bjóðast vextir þar t.a.m. upp á 3,02%, fastir til 10 ára, eða 3,42%, til 20 ára. Þarna bjóðast ekki aðeins lágmarksvextir, heldur, auðvitað, líka langtíma trygging og öryggi, mikilvægur fyrirsjáanleiki, fyrir lántakanda. Veigamikill þáttur í velferð. ECB, Evrópski Seðlabankinn, sem ákveður stýrivexti fyrir Evru-löndin 25, líka auðvitað Þýzkaland, hefur samt haldið stýrivöxtum í 4,25%. Punkturinn hér er auðvitað þessi: Hvernig má það verða, að viðskiptabankarnir í Þýzkalandi geti lánað íbúðarkaupendum fé langt undir stýrivöxtum. Stýrivextir ECB eru þeir vextir, sem viðskiptabankarnir þurfa að greiða ECB, ef þeir fá fé að láni hjá ECB. Hvernig geta viðskiptabankarnir þá lánað út fé undir stýrivöxtum? Ástæðan er einföld. Flestir viðskiptabankar byggja sín útlán mest á innlánum viðskiptavina að viðbættu eigin fé. Auðvitað gætu þýzku bankarnir fært upp sína útlánsvexti, vel yfir stýrivexti - húsnæðislán myndu þá kosta minnst 5-7%, í stað 3%, - í skjóli þess, hverjir stýrivextirnir eru, og kennt ECB um. En, það gera þeir ekki. Ástæðurnar eru þessar: 1. Þeir vilja styðja sína viðskiptavini til góðra og hagstæðra íbúðarkaupa 2. Þeir skilja sína samfélagslegu ábyrgð og þörfina á því, að sem mest sé byggt, til að fyrirbyggja spennu, þenslu, á húsnæðismarkaði og verðbólguspennu. Samfélagsleg ábyrgð fjármálastofnana, ekki sízt þeirra, sem ríkið sjálft á, verður að teljast grunnskylda. Virðist ekki í hámarki hér. Hér á Íslandi var fyrirkomulag stýrivaxta lengi vel það sama og í Evrópu. Stýrivextir voru þeir vextir, sem viðskiptabankarnir þurftu að greiða, þegar þeir tóku lán hjá Seðlabanka. Nú er þetta breytt. Stýrivextir eru þeir vextir, sem viðskiptabankarnir fá á fé, sem þeir binda í Seðlabanka í minnst 7 daga. Skv. ársreikningum bankanna þriggja, per 31.12.22, er skuld þeirra við Seðlabanka sáralítil og inneign frá 2,4-7,8% af eignum. Þetta þýðir, að skulda- og/eða eignastaða viðskiptabankanna þriggja, við Seðlabankann, er hlutfallslega lítil. Á sama hátt þýðir þetta það, að stýrivextir Seðlabanka, hækkanir eða lækkanir, hafa, í reynd, óveruleg áhrif á rekstur og útlán bankanna. Það er ekkert og enginn, sem skyldar þá eða knýr til að fylgja breyttum stýrivöxtum. Ekki heldur þörf. Stýrivextir Seðlabanka hafa því nær engin praktisk áhrif á starfsemi og útlán viðskiptabankanna, og, þar með, eru hinar gífurlegu hækkanir útlánsvaxta, síðustu árin - þar sem útlánsvextir, og það á teknum/hlaupandi lánum, haf verið minnst tvölfaldaðir - að mestu óþarfar. Ekki verður annað séð, en, að bankarnir hafi nýtt sér hækkun stýrivaxta sem skálkaskjól til að vaða upp með sína vexti, mikið til að bæta afkomu sína og auka gróða. Þeir gættu lítt að því, að í leiðinni voru þeira að steypa öllum sínum viðskiptavinum - einstaklingum, fjölskyldum og fyrirtækjum - sem voru með lán hjá þeim, í óvænta og erfiða stöðu, marga í algjörar þreningar. Það, sem gerðist með þessum stórfelldu vaxtahækkunum, málið í hnotskurn, er það, að aukavextirnir, milljarðar og tugir milljarða, voru hirtir af skuldurum og færðir yfir á bankana sjálfa og fjármagnseigendur. Jafngildir þetta eignaupptöku hjá skuldurum og eignayfirfærslu yfir á banka og fjármagnseigendur. Með valdi. Siðlaust, óréttlátt og vart löglegt. Verðbólga reiknast nú 6,3%, 4,2% án húsnæðiskostnaðar. Fyrir undirrituðum er sú tala, 4,2%, hin rétta og sanna verðbólgutala. Húsnæðiskostnaður er feiki misjafn, frá nánast engu, hjá mörgum, upp í töluvert eða mikið hjá öðrum, og getur hann ekki talizt almennur framfærslukostnaður. Þar koma líka til verðbreytingar á húsnæði, mest hækkanir, á móti kostnaði. Stýrivextir upp á 9,25% eru í þessari stöðu fyrir undirritðum yfirkeyrðir - Seðlabanki hefur í reynd veitt þeim sína eigin dýnamík - og eru þessir yfirkeyrðu vextir til þess eins fallnir, að halda verðbólgunni uppi, jafnvel auka hana, enda keyra þeir alla kostnaðarliði upp. Á sama tíma eru óverðtryggðir útlánavextir viðskiptabankana frá 10-11% upp í 17-18%. Í Morgunblaðinu var á dögunum forsíðugrein með fyrirsögninni: „Vaxtakostnaður alltof íþyngjandi“, undirfyrirsögn: „Þingvangur setur stóran reit á ís“. Í texta stendur svo þetta: „Pálmar Harðarson, framkvæmdastjóri byggingafyrirtækisins Þingvangs, segir fyrirtækið hafa ákveðið að fresta uppbyggingu 140 íbúða í Hafnarfirði vegna mikils vaxtakostnaðar, en þeim bjóðist nú allt að 14% vextir“. Á 6. síðu, inni í blaðinu, er svo fyrirsögn þvert yfir síðuna: Vextir eru of háir til að byggja“. Sem sagt; til að lækka byggingarkostnað og þar með húsnæðiskostnað í framfærsluvísitölu, þarf að byggja miklu meira, en Seðlabanki og bankarnir eru búinn að hækka vexti svo mikið, einmitt vegna hækkunar húsnæðiskostnaðar í framfærsluvísitölu, að vextir eru orðnir svo háir, að byggingarvektakar treysta sér ekki til að halda áfram með áformaðar byggingarframkvæmdir. Eins og hér blasir við, þarf að auðvelda fjárfestum og byggingarfyrirtækjum að byggja meira íbúðarhúsnæði. Það myndi lækka íbúðarverð, spennu á þeim markaði, sem aftur myndi lækka verðbólgu. Það myndi svo lækka stýrivexti; rjúfa vítahringinn. Eins og fram kom í fyrri hluta þessa pistils, þurftu bankarnir ekki að elta Seðlabanka í stýrivaxtahækkunum. Það sama gildir auðvitað um vaxtalækkanir. Undirritaður vill hér með skora á stjórnendur viðskiptabankanna, að snarlækka vexti til byggingar íbúðarhúsnæðis, t.a.m. niður í 8-10%, til að stuðla að því, að meira verði byggt af íbúðarhúsnæði, sem leiði þá til verðlækkunar á því, og, um leið, til lækkunnar verðbólgu og almennra vaxta! Slíkt skref sýndi ábyrgð af hálfu bankanna, þjóðfélagslega ábyrgð. – Verður spennandi að sjá, á hvaða stigi hún er. Höfundur er samfélagsrýnir og dýraverndarsinni
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun
Skoðun Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson skrifar
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun