Hræðist að íslenskan hljóti sömu örlög og geirfuglinn Tómas Arnar Þorláksson skrifar 4. júní 2024 10:50 Sigríður Hagalín Björnsdóttir, fréttamaður og rithöfundur, varar við því að of mikil áhersla á að viðhalda tungumálinu gæti haft öfug áhrif. Samsett mynd „Mér dettur ekki í hug að líkja íslenskri tungu við íslenska geirfuglinn. Hún er hvorki stór né klunnaleg, og þaðan af síður ófleyg eða ósjálfbjarga. En ég óttast að sumir einlægir velunnarar hennar skapi henni sömu örlög og geirfuglinum; að varðveisla hennar ríði henni á endanum að fullu.“ Þetta segir Sigríður Hagalín Björnsdóttir, fréttamaður og rithöfundur, um möguleg örlög íslenskunnar í skoðanapistli sem var birtur á Vísi í morgun. Hún hefur pistilinn á að minna á að fyrir 180 árum síðan voru síðustu geirfuglarnir ráðnir af dögunum hér á landi í þeim tilgangi að varðveita þá á söfnum. Hún spyr í kjölfarið hvað megi læra af þessu. Notar geirfuglinn sem dæmisögu „Eflaust eitthvað um heimsku og skammsýni allra þeirra sem komu að máli, en ég held að enginn þeirra hafi verið knúinn áfram af illum hvötum. Þetta voru sennilega allt góðir menn og velmeinandi, og ég dreg fyrst og fremst þessa ályktun af atburðinum: of einstrengingsleg varðveisla tegundanna getur hreinlega útrýmt þeim.“ Sigríður notar síðan söguna um afdrif Geirfuglsins sem dæmisögu fyrir mögulega framtíð íslenskrar tungu. Hún teiknar upp þá mynd að ef fólk beitir sér um of fyrir því að viðhalda gömlum reglum og leyfi ekki tungumálinu að þróast eðlilega að þá eigi það á hættu að þurrkast út. Sigríður fagnar því að íslenskan sé enn sprelllifandi og í daglegri notkun hjá alls konar fólki, ungum og gömlum, lærðum og ólærðum og hjá innfæddum og aðfluttum. Hún minnir á að aldrei hafi eins margir talað íslensku og í dag og að það sé aðeins eðlilegt að tungumálið taki breytingum og lagi sig að hverjum þeim sem notar það. Svarar fyrir gagnrýni gegn RÚV Í kjölfarið svarar hún fyrir þá gagnrýni sem Ríkisútvarpið hefur sætt undanfarið en eins og greint hefur verið frá hefur RÚV verið sakað um að ætla venja þjóðina á kynhlutlaust mál. „Netheimar loga, formaður Miðflokksins skrifar ógnarlanga grein um málið í Morgunblaðið og menningarmálaráðherra hefur kallað útvarpsstjóra á teppið. Engu máli virðist skipta að Ríkisútvarpið beri af sér sakir og bendi á að þar innandyra sé fólk bara að reyna að vanda sig, því sé frjálst að nota það orðalag sem því þykir eðlilegt, svo lengi sem það teljist ekki beinlínis rangt,“ skrifar Sigríður. Hún ítrekar að engin hætta stafi að íslenskunni þó að sumir tali um fólk frekar en menn og þau frekar en þá. Hún áréttar jafnframt að hún hafi aldrei fundið fyrir neinum þrýstingi vegna íhaldsamrar máltilfinningu hennar. Íslenskan vissulega í útrýmingarhættu Sigríður tekur fram að þrátt fyrir þetta sé íslensk tunga vissulega í útrýmingarhættu og að helsta ógnin stafi frá ágangi nýrra miðla sem íslenskan hefur ekki fengið að aðlagast. Að hennar mati veldur þetta því að athygli okkar og fjármagn beinist frá efni á íslensku. „Framlög til rannsókna og kennslu á íslenskri tungu, bókmenntum og öðrum hugvísindum við Háskóla Íslands hafa verið skorin niður við trog, almenningsbókasöfnum er lokað í sparnaðarskyni á sumrin, frjálsir fjölmiðlar rorra í andarslitrunum og fyrirtæki eins og Storytel hefur fengið að stunda rányrkju í íslenska bókmenntahagkerfinu“. Hún minnir því aftur á örlög Geirfuglsins og bendir á að ef fólk hefði á sínum tíma lagt fjármagn, alúð og vinnu í að hjálpa geirfuglinum að lifa og fjölga sér í stað þess að varðveita hann þá væri hann mögulega ekki útrýmdur. „Mig langar til að stinga þeirri hugmynd að þeim góðu, velmeinandi mönnum sem ganga harðast fram við að vernda íslenska tungu, að þeir eyði ekki verðmætri orku og púðri í að reyna að koma í veg fyrir að hún lagi sig að samtíma sínum,“ segir Sigríður að lokum og ítrekar að það þurfi að beina sjónum okkar að því að rækta tungumálið og efla íslenskukennslu á öllum skólastigum. Grein Sigríðar má lesa í heild sinni hér. Íslensk tunga Ríkisútvarpið Fjölmiðlar Fuglar Mest lesið Hafi verið rangkynjuð oftar en hún geti talið og segir transfóbíu bitna á öllum Innlent Bein útsending: Páfakjör í Páfagarði Erlent Samþykktu Trump-samninginn einróma Erlent „Rotnir starfshættir og ríkisrekið ofbeldi gegn borgurunum“ Innlent Hafdís hafi bara umlað „hann reyndi að drepa mig“ Innlent Reyndi til hins síðasta að koma skikki á fjármál Vatíkansins Erlent Vantraust á framkvæmdastjóra Félagsbústaða talið alvarlegt Innlent Miklum meirihluta finnst auglýsingar SFS slæmar Innlent Svik við almenning, kerfið og samstarfsfólk Innlent Margrét Þórhildur lögð inn á sjúkrahús Erlent Fleiri fréttir Lá alblóðgur á gangstétt eftir að hafa komist undan árás æskuvinarins Þungt hugsi og í áfalli Telja Jón Þór hafa tryllst af afbrýðissemi Viðsnúningur eftir krappan dans Vantraust á framkvæmdastjóra Félagsbústaða talið alvarlegt Rúmir níu milljarðar runnið úr ríkissjóði til flokkanna Ólafur Þór undrandi og dómsmálaráðherra talar um svik við þjóðina Heilsa, vellíðan, friður, réttlæti og jöfnuður mikilvægustu markmiðin Svik við almenning, kerfið og samstarfsfólk Ein breyting á stjórn sem leggja á niður „Rotnir starfshættir og ríkisrekið ofbeldi gegn borgurunum“ Miklum meirihluta finnst auglýsingar SFS slæmar Hafdís hafi bara umlað „hann reyndi að drepa mig“ Annar snarpur skjálfti í Ljósufjallakerfi Hafi verið rangkynjuð oftar en hún geti talið og segir transfóbíu bitna á öllum „Þetta er mál sem varðar ekki einungis kaþólsku kirkjuna“ „Íslenskir bankar eru með belti, axlabönd, sikrisnælur og hjálma“ „Þetta er svona eitraður kokteill” Til skoðunar hvort hægt sé að innheimta leigu beint af tekjum Hefur áhyggjur af því að Amgen „gleypi Íslenska erfðagreiningu og spýti því út“ Efla eftirlit með áfengissölu á íþróttaleikjum Páfaspenna, drykkjulæti og umdeildur útburður „Hann var með háðslegt glott, þetta var svo lítið mál“ Skora á stjórnvöld að skoða áhrifin af hærra veiðigjaldi á Vestfirði Konan í gæsluvarðhaldi í mánuð til viðbótar Sagðir hafa stolið viðkvæmum rannsóknargögnum frá lögreglu og saksóknara Bein útsending: Staða ungs fatlaðs fólks á húsnæðis- og leigumarkaði Segist hafa tryllst þegar Hafdís hótaði forræðissviptingu Ekkert sem bendi til málþófs um veiðigjöld Þeir sem gangi inn sem páfaefni gangi út sem kardinálar Sjá meira
Þetta segir Sigríður Hagalín Björnsdóttir, fréttamaður og rithöfundur, um möguleg örlög íslenskunnar í skoðanapistli sem var birtur á Vísi í morgun. Hún hefur pistilinn á að minna á að fyrir 180 árum síðan voru síðustu geirfuglarnir ráðnir af dögunum hér á landi í þeim tilgangi að varðveita þá á söfnum. Hún spyr í kjölfarið hvað megi læra af þessu. Notar geirfuglinn sem dæmisögu „Eflaust eitthvað um heimsku og skammsýni allra þeirra sem komu að máli, en ég held að enginn þeirra hafi verið knúinn áfram af illum hvötum. Þetta voru sennilega allt góðir menn og velmeinandi, og ég dreg fyrst og fremst þessa ályktun af atburðinum: of einstrengingsleg varðveisla tegundanna getur hreinlega útrýmt þeim.“ Sigríður notar síðan söguna um afdrif Geirfuglsins sem dæmisögu fyrir mögulega framtíð íslenskrar tungu. Hún teiknar upp þá mynd að ef fólk beitir sér um of fyrir því að viðhalda gömlum reglum og leyfi ekki tungumálinu að þróast eðlilega að þá eigi það á hættu að þurrkast út. Sigríður fagnar því að íslenskan sé enn sprelllifandi og í daglegri notkun hjá alls konar fólki, ungum og gömlum, lærðum og ólærðum og hjá innfæddum og aðfluttum. Hún minnir á að aldrei hafi eins margir talað íslensku og í dag og að það sé aðeins eðlilegt að tungumálið taki breytingum og lagi sig að hverjum þeim sem notar það. Svarar fyrir gagnrýni gegn RÚV Í kjölfarið svarar hún fyrir þá gagnrýni sem Ríkisútvarpið hefur sætt undanfarið en eins og greint hefur verið frá hefur RÚV verið sakað um að ætla venja þjóðina á kynhlutlaust mál. „Netheimar loga, formaður Miðflokksins skrifar ógnarlanga grein um málið í Morgunblaðið og menningarmálaráðherra hefur kallað útvarpsstjóra á teppið. Engu máli virðist skipta að Ríkisútvarpið beri af sér sakir og bendi á að þar innandyra sé fólk bara að reyna að vanda sig, því sé frjálst að nota það orðalag sem því þykir eðlilegt, svo lengi sem það teljist ekki beinlínis rangt,“ skrifar Sigríður. Hún ítrekar að engin hætta stafi að íslenskunni þó að sumir tali um fólk frekar en menn og þau frekar en þá. Hún áréttar jafnframt að hún hafi aldrei fundið fyrir neinum þrýstingi vegna íhaldsamrar máltilfinningu hennar. Íslenskan vissulega í útrýmingarhættu Sigríður tekur fram að þrátt fyrir þetta sé íslensk tunga vissulega í útrýmingarhættu og að helsta ógnin stafi frá ágangi nýrra miðla sem íslenskan hefur ekki fengið að aðlagast. Að hennar mati veldur þetta því að athygli okkar og fjármagn beinist frá efni á íslensku. „Framlög til rannsókna og kennslu á íslenskri tungu, bókmenntum og öðrum hugvísindum við Háskóla Íslands hafa verið skorin niður við trog, almenningsbókasöfnum er lokað í sparnaðarskyni á sumrin, frjálsir fjölmiðlar rorra í andarslitrunum og fyrirtæki eins og Storytel hefur fengið að stunda rányrkju í íslenska bókmenntahagkerfinu“. Hún minnir því aftur á örlög Geirfuglsins og bendir á að ef fólk hefði á sínum tíma lagt fjármagn, alúð og vinnu í að hjálpa geirfuglinum að lifa og fjölga sér í stað þess að varðveita hann þá væri hann mögulega ekki útrýmdur. „Mig langar til að stinga þeirri hugmynd að þeim góðu, velmeinandi mönnum sem ganga harðast fram við að vernda íslenska tungu, að þeir eyði ekki verðmætri orku og púðri í að reyna að koma í veg fyrir að hún lagi sig að samtíma sínum,“ segir Sigríður að lokum og ítrekar að það þurfi að beina sjónum okkar að því að rækta tungumálið og efla íslenskukennslu á öllum skólastigum. Grein Sigríðar má lesa í heild sinni hér.
Íslensk tunga Ríkisútvarpið Fjölmiðlar Fuglar Mest lesið Hafi verið rangkynjuð oftar en hún geti talið og segir transfóbíu bitna á öllum Innlent Bein útsending: Páfakjör í Páfagarði Erlent Samþykktu Trump-samninginn einróma Erlent „Rotnir starfshættir og ríkisrekið ofbeldi gegn borgurunum“ Innlent Hafdís hafi bara umlað „hann reyndi að drepa mig“ Innlent Reyndi til hins síðasta að koma skikki á fjármál Vatíkansins Erlent Vantraust á framkvæmdastjóra Félagsbústaða talið alvarlegt Innlent Miklum meirihluta finnst auglýsingar SFS slæmar Innlent Svik við almenning, kerfið og samstarfsfólk Innlent Margrét Þórhildur lögð inn á sjúkrahús Erlent Fleiri fréttir Lá alblóðgur á gangstétt eftir að hafa komist undan árás æskuvinarins Þungt hugsi og í áfalli Telja Jón Þór hafa tryllst af afbrýðissemi Viðsnúningur eftir krappan dans Vantraust á framkvæmdastjóra Félagsbústaða talið alvarlegt Rúmir níu milljarðar runnið úr ríkissjóði til flokkanna Ólafur Þór undrandi og dómsmálaráðherra talar um svik við þjóðina Heilsa, vellíðan, friður, réttlæti og jöfnuður mikilvægustu markmiðin Svik við almenning, kerfið og samstarfsfólk Ein breyting á stjórn sem leggja á niður „Rotnir starfshættir og ríkisrekið ofbeldi gegn borgurunum“ Miklum meirihluta finnst auglýsingar SFS slæmar Hafdís hafi bara umlað „hann reyndi að drepa mig“ Annar snarpur skjálfti í Ljósufjallakerfi Hafi verið rangkynjuð oftar en hún geti talið og segir transfóbíu bitna á öllum „Þetta er mál sem varðar ekki einungis kaþólsku kirkjuna“ „Íslenskir bankar eru með belti, axlabönd, sikrisnælur og hjálma“ „Þetta er svona eitraður kokteill” Til skoðunar hvort hægt sé að innheimta leigu beint af tekjum Hefur áhyggjur af því að Amgen „gleypi Íslenska erfðagreiningu og spýti því út“ Efla eftirlit með áfengissölu á íþróttaleikjum Páfaspenna, drykkjulæti og umdeildur útburður „Hann var með háðslegt glott, þetta var svo lítið mál“ Skora á stjórnvöld að skoða áhrifin af hærra veiðigjaldi á Vestfirði Konan í gæsluvarðhaldi í mánuð til viðbótar Sagðir hafa stolið viðkvæmum rannsóknargögnum frá lögreglu og saksóknara Bein útsending: Staða ungs fatlaðs fólks á húsnæðis- og leigumarkaði Segist hafa tryllst þegar Hafdís hótaði forræðissviptingu Ekkert sem bendi til málþófs um veiðigjöld Þeir sem gangi inn sem páfaefni gangi út sem kardinálar Sjá meira