Sóknarfæri Menntasjóðs námsmanna Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar 22. febrúar 2024 10:31 Áskoranir í menntakerfinu eru fjölmargar, á háskólastiginu skortir okkur fjölbreyttari hópa í fjölbreyttara nám. Við viljum fjárfesta í menntakerfinu, samfélaginu öllu til heilla, því menntakerfið er besta verkfærið til að tryggja jöfn tækifæri og áframhaldandi farsæld í íslensku samfélagi. Í gær ræddum við á Alþingi skýrslu um mat á endurskoðun laga um Menntasjóð námsmanna að frumkvæði háskóla-, iðnaðar-, og nýsköpunarráðherra Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur. Skýrslan er umfangsmikil um þær breytingar sem gerðar voru á námslánakerfinu 2020 en í skýrslunni kemur fram að markmið laganna um að tryggja skuli jöfn tækifæri til náms sé í hættu. Gera verði breytingar á kerfinu svo markmiðið náist. Kostnaður við yfirbyggingu 20% af öllum framlögum ríkisins við námsaðstoð í gegnum Menntasjóð fer í yfirbyggingu og regluverk sjóðsins. Hér er augljóst tækifæri til umbóta. Það er vont að fjármagn sem annars færi í að styðja við námsmenn fari í að halda utan um umfangsmikinn rekstur sjóðsins. Orðið er flóknara að rýna í fjármagnsskipan Menntasjóðsins, eins og segir í skýrslunni, þar sem flækjustigið hefur aukist til muna. Það er ekki gott mál að rekstrarkostnaður sjóðsins hafi ekki lækkað þrátt fyrir að lántökum hafi fækkað. Þá kemur fram í skýrslunni að ekki sé hægt að hagræða innan þeirra reglna sem nú eru í gildi, handavinnan við nýja kerfið og flækjustigið við úthlutun lána og yfirferð á réttindum námsfólks er það mikið. Endurskoðun laga ætti fyrst og fremst að fela í sér einföldun á kerfinu. Forgangsröðum breytingum á Menntasjóðnum til þess að leysa þessa fjármuni úr læðingi. Vaxtaumhverfi námslána Með þeim breytingum sem gerðar voru á kerfinu hefur efnahagsástandið mikil áhrif á þróun á greiðslubyrði lánþega og hefur verðbólgan hefur lagst harkalega á þá. Þessi óvissa dregur úr gagnsæi námsaðstoðar ríkisins, sem hlýtur að endurspeglast í því hve fáir sjá það sem raunhæfan kost að taka námslán. Stúdentar mótmæla svo harðlega vaxtaálaginu, og það verður að svara þeirri spurningu, hvort sanngjarnt sé að leggja á herðar stúdenta byrðarnar af væntu afföllum námslána, sem skapar enn meiri óvissu um afborgun lánanna. Þetta var kostnaður sem ríkið tók áður í fangið. Auðvitað þarf slíkt að skoðast í stóra samhenginu, en ég tel að þessu verði stjórnvöld að svara. Kostir og gallar aukins fjarnáms Við þurfum að eiga hreinskilið samtal um samspil aukins framboðs fjarnáms og mikillar atvinnuþáttöku nemenda. Erum við að ýta eftir frekara fjarnámi til þess að ýta undir frekari atvinnuþátttöku nemenda? Öflugt fjarnám er gríðarlega mikilvægt verkfæri til að hækka menntunarstig íbúa á landsbyggðinni. Undirrituð er og verður alltaf talsmaður öflugs fjarnáms sem verkfæris til að ná til þeirra sem búa í dreifðari byggðum. Rannsóknir sýna að nemendur sem læra í heimabyggð eru líklegri til að festa búsetu þar. Því er til mikils að vinna, viljum við halda blómlegri byggð um landið allt. Þó er það svoað stór hluti, jafnvel meirihluti, þeirra sem sækja fjarnám í háskóla á landsbyggðinni eru íbúar höfuðborgarsvæðisins. Er ekki eitthvað skakkt við þá mynd? Ráðherra boðar breytingar Skýrslan sýnir að nauðsynlegt er að grípa inn í kerfið að svo stöddu til að ná þeim markmiðum sem við settum okkur með breytingum á kerfinu. Það var því fagnaðarefni að ráðherra tilkynnti í umræðum um skýrslu um Menntasjóð á Alþingi í gær að hún hyggist bregðast við ábendingum skýrslunnar og leggja fram breytingar strax í vor og stærri breytingar fylgi síðan á eftir. Stúdentar eru stór hópur sem er jafn ólíkur og þau eru mörg. Það er því mismunandi áherslur hjá mismunandi hópum. Sumir vilja ekkert frítekjumark, aðrir vilja fasta lága vexti og aðrir vilja hærri grunnframfærslu. Við leitum af hinum gullna meðalvegi einmitt vegna þess að við viljum sem fjölbreyttastan hópinn í nám og því þurfum við fjölbreyttar leiðir til að ná því markmiði. Verð ég að slá þann varnagla hér að þær aðgerðir sem gripið verður til verði ekki til þess að flækja kerfið. Kerfið er nú þegar allt, allt of flókið. Leggja verður höfuðáherslu á að kerfið verði skilvirkara, gagnsærra og þjóni fyrst og fremst hagsmunum stúdenta. Höfundur er þingmaður Sjálfstæðisflokksins Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Berglind Ósk Guðmundsdóttir Hagsmunir stúdenta Námslán Skóla - og menntamál Mest lesið Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson Skoðun Halldór 26.07.2025 Halldór Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Sjá meira
Áskoranir í menntakerfinu eru fjölmargar, á háskólastiginu skortir okkur fjölbreyttari hópa í fjölbreyttara nám. Við viljum fjárfesta í menntakerfinu, samfélaginu öllu til heilla, því menntakerfið er besta verkfærið til að tryggja jöfn tækifæri og áframhaldandi farsæld í íslensku samfélagi. Í gær ræddum við á Alþingi skýrslu um mat á endurskoðun laga um Menntasjóð námsmanna að frumkvæði háskóla-, iðnaðar-, og nýsköpunarráðherra Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur. Skýrslan er umfangsmikil um þær breytingar sem gerðar voru á námslánakerfinu 2020 en í skýrslunni kemur fram að markmið laganna um að tryggja skuli jöfn tækifæri til náms sé í hættu. Gera verði breytingar á kerfinu svo markmiðið náist. Kostnaður við yfirbyggingu 20% af öllum framlögum ríkisins við námsaðstoð í gegnum Menntasjóð fer í yfirbyggingu og regluverk sjóðsins. Hér er augljóst tækifæri til umbóta. Það er vont að fjármagn sem annars færi í að styðja við námsmenn fari í að halda utan um umfangsmikinn rekstur sjóðsins. Orðið er flóknara að rýna í fjármagnsskipan Menntasjóðsins, eins og segir í skýrslunni, þar sem flækjustigið hefur aukist til muna. Það er ekki gott mál að rekstrarkostnaður sjóðsins hafi ekki lækkað þrátt fyrir að lántökum hafi fækkað. Þá kemur fram í skýrslunni að ekki sé hægt að hagræða innan þeirra reglna sem nú eru í gildi, handavinnan við nýja kerfið og flækjustigið við úthlutun lána og yfirferð á réttindum námsfólks er það mikið. Endurskoðun laga ætti fyrst og fremst að fela í sér einföldun á kerfinu. Forgangsröðum breytingum á Menntasjóðnum til þess að leysa þessa fjármuni úr læðingi. Vaxtaumhverfi námslána Með þeim breytingum sem gerðar voru á kerfinu hefur efnahagsástandið mikil áhrif á þróun á greiðslubyrði lánþega og hefur verðbólgan hefur lagst harkalega á þá. Þessi óvissa dregur úr gagnsæi námsaðstoðar ríkisins, sem hlýtur að endurspeglast í því hve fáir sjá það sem raunhæfan kost að taka námslán. Stúdentar mótmæla svo harðlega vaxtaálaginu, og það verður að svara þeirri spurningu, hvort sanngjarnt sé að leggja á herðar stúdenta byrðarnar af væntu afföllum námslána, sem skapar enn meiri óvissu um afborgun lánanna. Þetta var kostnaður sem ríkið tók áður í fangið. Auðvitað þarf slíkt að skoðast í stóra samhenginu, en ég tel að þessu verði stjórnvöld að svara. Kostir og gallar aukins fjarnáms Við þurfum að eiga hreinskilið samtal um samspil aukins framboðs fjarnáms og mikillar atvinnuþáttöku nemenda. Erum við að ýta eftir frekara fjarnámi til þess að ýta undir frekari atvinnuþátttöku nemenda? Öflugt fjarnám er gríðarlega mikilvægt verkfæri til að hækka menntunarstig íbúa á landsbyggðinni. Undirrituð er og verður alltaf talsmaður öflugs fjarnáms sem verkfæris til að ná til þeirra sem búa í dreifðari byggðum. Rannsóknir sýna að nemendur sem læra í heimabyggð eru líklegri til að festa búsetu þar. Því er til mikils að vinna, viljum við halda blómlegri byggð um landið allt. Þó er það svoað stór hluti, jafnvel meirihluti, þeirra sem sækja fjarnám í háskóla á landsbyggðinni eru íbúar höfuðborgarsvæðisins. Er ekki eitthvað skakkt við þá mynd? Ráðherra boðar breytingar Skýrslan sýnir að nauðsynlegt er að grípa inn í kerfið að svo stöddu til að ná þeim markmiðum sem við settum okkur með breytingum á kerfinu. Það var því fagnaðarefni að ráðherra tilkynnti í umræðum um skýrslu um Menntasjóð á Alþingi í gær að hún hyggist bregðast við ábendingum skýrslunnar og leggja fram breytingar strax í vor og stærri breytingar fylgi síðan á eftir. Stúdentar eru stór hópur sem er jafn ólíkur og þau eru mörg. Það er því mismunandi áherslur hjá mismunandi hópum. Sumir vilja ekkert frítekjumark, aðrir vilja fasta lága vexti og aðrir vilja hærri grunnframfærslu. Við leitum af hinum gullna meðalvegi einmitt vegna þess að við viljum sem fjölbreyttastan hópinn í nám og því þurfum við fjölbreyttar leiðir til að ná því markmiði. Verð ég að slá þann varnagla hér að þær aðgerðir sem gripið verður til verði ekki til þess að flækja kerfið. Kerfið er nú þegar allt, allt of flókið. Leggja verður höfuðáherslu á að kerfið verði skilvirkara, gagnsærra og þjóni fyrst og fremst hagsmunum stúdenta. Höfundur er þingmaður Sjálfstæðisflokksins
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar