Rjúfa verður vítahringinn í húsnæðismálum Finnbjörn A. Hermannsson skrifar 12. janúar 2024 13:01 Enn syrtir í álinn í húsnæðismálum landsmanna. Í Morgunblaðinu (fimmtudag 11. janúar) er sagt frá nýrri könnun sem Samtök iðnaðarins (SI) gerðu meðal stjórnenda verktakafyrirtækja sem leiðir í ljós að þeir gera ráð fyrir 30% samdrætti í íbúðabyggingum næstu misserin. Nánar tiltekið reikna stjórnendur verktakafyrirtækja með því að hefja byggingu 700 íbúða á næstu 12 mánuðum borið saman við um 1.000 íbúðir sem verið hafa í byggingu síðustu 12 mánuðina. Í fréttinni kemur einnig fram að sömu aðilar spáðu 65% samdrætti í búðabyggingum í mars í fyrra. Samkvæmt talningu Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar frá því í október 2023 raungerðist þessi spá; samdrátturinn nam 68%. Með öðrum orðum; vandinn dýpkar og eykst að umfangi. Með hverju misseri færumst við fjær því að ná að byggja þær 5.000 íbúðir sem byggja þarf á ári hverju á næstu árum til að koma til móts við þörfina samkvæmt greiningu sem unnin var fyrir Húsnæðis- og mannvirkjastofnun. Þekktir áhrifaþættir Helstu áhrifaþættir í þessari óheillaþróun eru vel þekktir; hár fjármagnskostnaður og lóðaskortur. Þá er ónefnd mikil fjölgun landsmanna sem að stórum hluta kemur til vegna þarfa fyrirtækja fyrir vinnuafl. Viðlíka fólksfjölgun er vandfundin í okkar heimshluta. Samkvæmt Hagstofu Íslands voru innflytjendur á Íslandi 71.424, eða 18,4% mannfjöldans 1. janúar 2023. Hafði þeim þá fjölgað um 10.000 manns á einu ári. Einhvers staðar verður þetta ágæta fólk að búa. Ráðaleysi stjórnvalda Þetta eru ekki ný og áður óþekkt sannindi. Stjórnvöld hafa á hinn bóginn reynst gjörsamlega ófær um að bregðast við þessari áskorun. Þrátt fyrir glærusýningar um áformaðar íbúðabyggingar og myndatökur við öll möguleg tækifæri versnar ástandið stöðugt. Afleiðingarnar þekkjum við öll; skorturinn framkallar himinhátt húsnæðisverð sem kemur illa við almennt launafólk og verst niður á ungu fólki og fólki í lægstu tekjuhópum. Vítahringur vaxta og framboðs Vonir standa til þess að verðbólga og þar með vextir fari lækkandi á árinu 2024. Hagstofa Íslands, Seðlabanki og fjármálastofnanir gera ráð fyrir töluverðri lækkun verðbólgu. Þar með glæðast vonir um að Seðlabankinn geti hafið lækkunarferli vaxta. Það væri vitanlega jákvæð þróun. Hitt ætti fólk að hafa í huga að vaxtalækkanir í framboðskreppu eru líklegar til að dýpka hana enn frekar þar sem ætla má að eftirspurn aukist að því skapi. Þannig er sú hætta fyrir hendi að lækkun verðbólgu og vaxta stuðli að enn meiri hækkun húsnæðisverðs sem aftur nærir verðbólguvísitöluna og vinnur þar með gegn sjálfu markmiðinu. Gerist þetta hefur stjórnmálunum tekist að koma á eins konar samfélagslegum vítahring. Aukið framboð og stuðningur Ljóst er að fara þurfa saman opinberar stuðningsaðgerðir við kaupendur fyrstu íbúðar og láglaunafólk og aukið framboð lóða undir íbúðahúsnæði. Það er rannsóknarefni hversu illa ríkisvaldi og sveitarstjórnarstigi hefur tekist að stilla saman strengi í því skyni að tryggja aukið framboð húsnæðis. Segja má að árum saman hafi þessi tvö stjórnsýslustig sameinast um að gera það lítið að íbúðaframleiðsla hefur ekki fullnægt náttúrulegri fjölgun þjóðar, hvað þá að auka í til að taka á móti fjölgun aðfluttra. Því hefur vandinn vaxið ár fyrir ár allt frá 2016. Þetta ástand er með öllu ólíðandi. Róttækra aðgerða er þörf Ef til vill er tímabært að stækka möguleg byggingarsvæði umhverfis Reykjavík og nágrannasveitarfélögin í því skyni að auka lóðaframboð. Ef til vill gæti Reykjavíkurborg innkallað lóðir. Við blasir að þörf er á róttækum aðgerðum ef takast á að létta þrýstingi af húsnæðismarkaði. Eðlilegt er að horfa til Bjargs og Blævar, óhagnaðardrifinna íbúðafélaga í eigu BSRB og Alþýðusambands Íslands, sem náð hafa eftirtektarverðum árangri við að byggja íbúðarhúsnæði á viðráðanlegu verði fyrir launafólk. Velferð og mannréttindi Verkalýðshreyfingin er mikilvægasta afl framfara og breytinga á Íslandi. Hún uppfyllir ekki verkefni sín og skyldur láti hún sig ekki svo stórt samfélagsmál varða. Á vettvangi Alþýðusambandsins hafa verið unnar tillögur m.a. um bráða-aðgerðir og grunn að nýju húsnæðislánakerfi. Ljóst er að takist ekki að rjúfa þá kyrrstöðu sem ríki og sveitarfélög bera ábyrgð á mun enn vaxa sá fjöldi Íslendinga sem ekki fær notið þeirra mannréttinda að eiga kost á góðu og öruggu húsnæði á viðráðanlegum kjörum. Um leið munu yfirlýsingar stjórnmálafólks á tyllidögum enn rýrna að innihaldi sem og tilkall til að Ísland geti talist velferðarsamfélag allra. Höfundur er forseti Alþýðusambands Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Finnbjörn A. Hermannsson Kjaraviðræður 2023-24 Kjaramál Húsnæðismál Mest lesið Halldór 27.03.2024 Halldór Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Sjá meira
Enn syrtir í álinn í húsnæðismálum landsmanna. Í Morgunblaðinu (fimmtudag 11. janúar) er sagt frá nýrri könnun sem Samtök iðnaðarins (SI) gerðu meðal stjórnenda verktakafyrirtækja sem leiðir í ljós að þeir gera ráð fyrir 30% samdrætti í íbúðabyggingum næstu misserin. Nánar tiltekið reikna stjórnendur verktakafyrirtækja með því að hefja byggingu 700 íbúða á næstu 12 mánuðum borið saman við um 1.000 íbúðir sem verið hafa í byggingu síðustu 12 mánuðina. Í fréttinni kemur einnig fram að sömu aðilar spáðu 65% samdrætti í búðabyggingum í mars í fyrra. Samkvæmt talningu Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar frá því í október 2023 raungerðist þessi spá; samdrátturinn nam 68%. Með öðrum orðum; vandinn dýpkar og eykst að umfangi. Með hverju misseri færumst við fjær því að ná að byggja þær 5.000 íbúðir sem byggja þarf á ári hverju á næstu árum til að koma til móts við þörfina samkvæmt greiningu sem unnin var fyrir Húsnæðis- og mannvirkjastofnun. Þekktir áhrifaþættir Helstu áhrifaþættir í þessari óheillaþróun eru vel þekktir; hár fjármagnskostnaður og lóðaskortur. Þá er ónefnd mikil fjölgun landsmanna sem að stórum hluta kemur til vegna þarfa fyrirtækja fyrir vinnuafl. Viðlíka fólksfjölgun er vandfundin í okkar heimshluta. Samkvæmt Hagstofu Íslands voru innflytjendur á Íslandi 71.424, eða 18,4% mannfjöldans 1. janúar 2023. Hafði þeim þá fjölgað um 10.000 manns á einu ári. Einhvers staðar verður þetta ágæta fólk að búa. Ráðaleysi stjórnvalda Þetta eru ekki ný og áður óþekkt sannindi. Stjórnvöld hafa á hinn bóginn reynst gjörsamlega ófær um að bregðast við þessari áskorun. Þrátt fyrir glærusýningar um áformaðar íbúðabyggingar og myndatökur við öll möguleg tækifæri versnar ástandið stöðugt. Afleiðingarnar þekkjum við öll; skorturinn framkallar himinhátt húsnæðisverð sem kemur illa við almennt launafólk og verst niður á ungu fólki og fólki í lægstu tekjuhópum. Vítahringur vaxta og framboðs Vonir standa til þess að verðbólga og þar með vextir fari lækkandi á árinu 2024. Hagstofa Íslands, Seðlabanki og fjármálastofnanir gera ráð fyrir töluverðri lækkun verðbólgu. Þar með glæðast vonir um að Seðlabankinn geti hafið lækkunarferli vaxta. Það væri vitanlega jákvæð þróun. Hitt ætti fólk að hafa í huga að vaxtalækkanir í framboðskreppu eru líklegar til að dýpka hana enn frekar þar sem ætla má að eftirspurn aukist að því skapi. Þannig er sú hætta fyrir hendi að lækkun verðbólgu og vaxta stuðli að enn meiri hækkun húsnæðisverðs sem aftur nærir verðbólguvísitöluna og vinnur þar með gegn sjálfu markmiðinu. Gerist þetta hefur stjórnmálunum tekist að koma á eins konar samfélagslegum vítahring. Aukið framboð og stuðningur Ljóst er að fara þurfa saman opinberar stuðningsaðgerðir við kaupendur fyrstu íbúðar og láglaunafólk og aukið framboð lóða undir íbúðahúsnæði. Það er rannsóknarefni hversu illa ríkisvaldi og sveitarstjórnarstigi hefur tekist að stilla saman strengi í því skyni að tryggja aukið framboð húsnæðis. Segja má að árum saman hafi þessi tvö stjórnsýslustig sameinast um að gera það lítið að íbúðaframleiðsla hefur ekki fullnægt náttúrulegri fjölgun þjóðar, hvað þá að auka í til að taka á móti fjölgun aðfluttra. Því hefur vandinn vaxið ár fyrir ár allt frá 2016. Þetta ástand er með öllu ólíðandi. Róttækra aðgerða er þörf Ef til vill er tímabært að stækka möguleg byggingarsvæði umhverfis Reykjavík og nágrannasveitarfélögin í því skyni að auka lóðaframboð. Ef til vill gæti Reykjavíkurborg innkallað lóðir. Við blasir að þörf er á róttækum aðgerðum ef takast á að létta þrýstingi af húsnæðismarkaði. Eðlilegt er að horfa til Bjargs og Blævar, óhagnaðardrifinna íbúðafélaga í eigu BSRB og Alþýðusambands Íslands, sem náð hafa eftirtektarverðum árangri við að byggja íbúðarhúsnæði á viðráðanlegu verði fyrir launafólk. Velferð og mannréttindi Verkalýðshreyfingin er mikilvægasta afl framfara og breytinga á Íslandi. Hún uppfyllir ekki verkefni sín og skyldur láti hún sig ekki svo stórt samfélagsmál varða. Á vettvangi Alþýðusambandsins hafa verið unnar tillögur m.a. um bráða-aðgerðir og grunn að nýju húsnæðislánakerfi. Ljóst er að takist ekki að rjúfa þá kyrrstöðu sem ríki og sveitarfélög bera ábyrgð á mun enn vaxa sá fjöldi Íslendinga sem ekki fær notið þeirra mannréttinda að eiga kost á góðu og öruggu húsnæði á viðráðanlegum kjörum. Um leið munu yfirlýsingar stjórnmálafólks á tyllidögum enn rýrna að innihaldi sem og tilkall til að Ísland geti talist velferðarsamfélag allra. Höfundur er forseti Alþýðusambands Íslands.
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun