Sleppingar eldislax - Hvað er raunverulega í húfi? Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar 12. október 2023 11:30 Hagvöxtur. Störf. Fæða. Upplýsingaóreiða. Ásakanir. Reiði. Græðgi. Þetta er ekki svo slæmt. Við gerum bara betur næst. Sjókvíaeldisfólk á móti veiðifólki. Upplýsingaóreiða. Það er erfitt að vera ungur í dag. Ég er ekki alltaf viss hverju ég á að trúa. Kannski bara þessum kalli… hann virðist vita hvað hann syngur. Jú, hann segir strokulaxinn minnka verðmæti villta laxastofnsins og stofna honum í hættu. Síðasta vígi villta laxins. Það er slæmt. En hvað með þennan… hann segir það rangt. Ofveiði, ósjálfbærar veiðar eru það sem er að útrýma laxastofninum. Strokulaxar hafa lítil áhrif miðað við það. Já þú meinar. Ég er samt heppin. Ég menntaði mig í líffræði. Ég er með bakgrunn í vísindum. Ég get horft í gegnum þessa upplýsingaóreiðu og myndað mína eigin upplýstu skoðun. En ég veit að ekki allir eru með sama bakgrunn. Þeirra styrkleikar liggja utan lífvísindanna. Þetta er þá kannski fyrir þeim eins og það er að lesa í fjármál fyrir mig, eða laga bílinn minn… ég hringi bara í pabba. Upplýsingaóreiða. Misupplýsingar. Ég er orðin mjög þreytt á því. Það sem virðist einkenna þessa umræðu um sjókvíaeldi er hálfur sannleikur. Fólk varpar ljósi á þær staðreyndir sem styðja mál þeirra en skilur hinar eftir í myrkrinu. Þetta er dæmi um hvernig upplýsingaóreiðunni er fleytt áfram með því að búta niður og beygla vísindin. Þær niðurstöður sem styðja tilgátu þína eru valdar. Hinum er hent. Íslenski laxastofninn er undir álagi vegna veiða, búsvæðabreytinga, loftslagsbreytinga, mengunar, samkeppni við aðrar tegundir og erfðablöndunar við eldislax. Þó einhver þessa þátta sé mögulega meiri álagsvaldur en annar þýðir það ekki að við getum hunsað þá þætti sem ekki styðja okkar málstað. Horfa þarf á heildarmyndina. Segja allan sannleikann. Mig langar að koma því sjónarhorni sem ekki hefur verið áberandi inn í umræðuna um sjókvíaeldi og sleppingar eldislax. Hjálpa til við að segja allan sannleikann. Svo þið getið séð hvað er raunverulega í húfi. Staðreyndin er sú að við lifum á tímum þrefaldrar ógnar. Loftslagsbreytingar, hnignun líffræðilegrar fjölbreytni og mengun ógna lífi á jörðinni eins og við þekkjum það. Þessar ógnir eru nátengdar og sjókvíaeldi kemur þeim öllum við á einn eða annan hátt. Líffræðileg fjölbreytni. Eldislax er erfðafræðilega ólíkur villtum Atlantshafslaxi. Hann hefur verið ræktaður fyrir ákveðna eiginleika sem nýtast í eldi. Eldislax er einnig erfðafræðilega einsleitur þar sem hann er ræktaður upp frá takmörkuðu erfðaúrtaki. Þegar erfðafræðilega einsleitur eldislax sem aðlagaður er eldisumhverfi blandast villtum og erfðafræðilega fjölbreyttum laxi þynnist náttúrulegur fjölbreytileiki villta stofnsins út. Villti stofninn verður einsleitari og gæti tapað genum sem mikilvæg eru til lífsbaráttu í náttúrunni. Þegar stofnar lífvera eru erfðafræðilega einsleitir og einstaklingar tiltölulega fáir verða þeir mun viðkvæmari fyrir áföllum og líkur á útrýmingu aukast. Því miður verða áföll mun tíðari á næstu árum vegna m.a. loftslagsbreytinga, búsvæðabreytinga og mengunar. Óhófleg veiði og erfðablöndun við eldislax hefur áhrif á erfðabreytileika villta laxastofnsins og stofnar honum í hættu. Þessi umræða um sjókvíaeldi snýst auðvitað um svo margt annað en bara erfðafræði laxastofnsins. Það eru störf í húfi, framþróun, hagvöxtur, matur, afkoma tegundar, plastmengun, samspil lífvera, vistkerfi, náttúra. Náttúran. Þetta er ekki bara spurning um afkomu einnar tegundar. Lífverur vistkerfa eru nátengdar. Þetta á við um öll vistkerfi. Laxinn er einstakur. Hann er bæði fersk- og saltvatnsfiskur. Hann er því tengdur öðrum lífverum sjávar en einnig lífverum sem lifa í ám landsins eða við þær. Þegar ein lífvera hverfur úr vistkerfi eða stofn hennar minnkar stórlega skapast ójafnvægi í þessum samböndum milli lífvera sem getur haft ófyrirséðar afleiðingar. Mörg dæmi eru til þessu til stuðnings, m.a. bjórar í Evrópu og Ameríku, úlfar í Ameríku og hvarf frjóbera um allan heim. Tap líffræðilegrar fjölbreytni, hvort sem það er fjölbreytni innan tegunda eða á milli þeirra, er ein helsta ógn sem við stöndum frammi fyrir sem samfélag. Röskun á vistkerfum þýðir röskun á vistkerfisþjónustu sem maðurinn treystir á. Röskun á vistkerfum þýðir m.a. hrun fiskistofna sem maðurinn nýtir sér, minni afköst frjóbera sem spila lykilhlutverk í ræktun ávaxta og rask á kolefnisbindingu. Allt er þetta eitthvað sem ógnar efnahag og samfélagi mannsins ásamt tilveru annarra lífvera á jörðinni. Líffræðileg fjölbreytni er hagsmunamál okkar allra og ætti að vera höfð í fyrirrúmi í öllum ákvarðanatökum. Ég vona að þessi grein hjálpi fólki að mynda upplýsta skoðun um áhrifin sem eldislax hefur á erfðafræði og afkomu villta laxastofnsins. Þessi grein gefur ekki heildarmynd af öllu er tengist sjókvíaeldi og hvet ég ykkur því til að leita upplýsinga um þá þætti er ekki tengjast líffræðilegri fjölbreytni hjá sérfræðingum í öðrum efnum. Höfundur er líffræðingur og náttúruverndarfulltrúi Ungra umhverfissinna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjókvíaeldi Fiskeldi Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir skrifar Skoðun Lýst eftir afstöðu Viðreisnar til ríkisstyrkja Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Vegferð menntunar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Sjá meira
Hagvöxtur. Störf. Fæða. Upplýsingaóreiða. Ásakanir. Reiði. Græðgi. Þetta er ekki svo slæmt. Við gerum bara betur næst. Sjókvíaeldisfólk á móti veiðifólki. Upplýsingaóreiða. Það er erfitt að vera ungur í dag. Ég er ekki alltaf viss hverju ég á að trúa. Kannski bara þessum kalli… hann virðist vita hvað hann syngur. Jú, hann segir strokulaxinn minnka verðmæti villta laxastofnsins og stofna honum í hættu. Síðasta vígi villta laxins. Það er slæmt. En hvað með þennan… hann segir það rangt. Ofveiði, ósjálfbærar veiðar eru það sem er að útrýma laxastofninum. Strokulaxar hafa lítil áhrif miðað við það. Já þú meinar. Ég er samt heppin. Ég menntaði mig í líffræði. Ég er með bakgrunn í vísindum. Ég get horft í gegnum þessa upplýsingaóreiðu og myndað mína eigin upplýstu skoðun. En ég veit að ekki allir eru með sama bakgrunn. Þeirra styrkleikar liggja utan lífvísindanna. Þetta er þá kannski fyrir þeim eins og það er að lesa í fjármál fyrir mig, eða laga bílinn minn… ég hringi bara í pabba. Upplýsingaóreiða. Misupplýsingar. Ég er orðin mjög þreytt á því. Það sem virðist einkenna þessa umræðu um sjókvíaeldi er hálfur sannleikur. Fólk varpar ljósi á þær staðreyndir sem styðja mál þeirra en skilur hinar eftir í myrkrinu. Þetta er dæmi um hvernig upplýsingaóreiðunni er fleytt áfram með því að búta niður og beygla vísindin. Þær niðurstöður sem styðja tilgátu þína eru valdar. Hinum er hent. Íslenski laxastofninn er undir álagi vegna veiða, búsvæðabreytinga, loftslagsbreytinga, mengunar, samkeppni við aðrar tegundir og erfðablöndunar við eldislax. Þó einhver þessa þátta sé mögulega meiri álagsvaldur en annar þýðir það ekki að við getum hunsað þá þætti sem ekki styðja okkar málstað. Horfa þarf á heildarmyndina. Segja allan sannleikann. Mig langar að koma því sjónarhorni sem ekki hefur verið áberandi inn í umræðuna um sjókvíaeldi og sleppingar eldislax. Hjálpa til við að segja allan sannleikann. Svo þið getið séð hvað er raunverulega í húfi. Staðreyndin er sú að við lifum á tímum þrefaldrar ógnar. Loftslagsbreytingar, hnignun líffræðilegrar fjölbreytni og mengun ógna lífi á jörðinni eins og við þekkjum það. Þessar ógnir eru nátengdar og sjókvíaeldi kemur þeim öllum við á einn eða annan hátt. Líffræðileg fjölbreytni. Eldislax er erfðafræðilega ólíkur villtum Atlantshafslaxi. Hann hefur verið ræktaður fyrir ákveðna eiginleika sem nýtast í eldi. Eldislax er einnig erfðafræðilega einsleitur þar sem hann er ræktaður upp frá takmörkuðu erfðaúrtaki. Þegar erfðafræðilega einsleitur eldislax sem aðlagaður er eldisumhverfi blandast villtum og erfðafræðilega fjölbreyttum laxi þynnist náttúrulegur fjölbreytileiki villta stofnsins út. Villti stofninn verður einsleitari og gæti tapað genum sem mikilvæg eru til lífsbaráttu í náttúrunni. Þegar stofnar lífvera eru erfðafræðilega einsleitir og einstaklingar tiltölulega fáir verða þeir mun viðkvæmari fyrir áföllum og líkur á útrýmingu aukast. Því miður verða áföll mun tíðari á næstu árum vegna m.a. loftslagsbreytinga, búsvæðabreytinga og mengunar. Óhófleg veiði og erfðablöndun við eldislax hefur áhrif á erfðabreytileika villta laxastofnsins og stofnar honum í hættu. Þessi umræða um sjókvíaeldi snýst auðvitað um svo margt annað en bara erfðafræði laxastofnsins. Það eru störf í húfi, framþróun, hagvöxtur, matur, afkoma tegundar, plastmengun, samspil lífvera, vistkerfi, náttúra. Náttúran. Þetta er ekki bara spurning um afkomu einnar tegundar. Lífverur vistkerfa eru nátengdar. Þetta á við um öll vistkerfi. Laxinn er einstakur. Hann er bæði fersk- og saltvatnsfiskur. Hann er því tengdur öðrum lífverum sjávar en einnig lífverum sem lifa í ám landsins eða við þær. Þegar ein lífvera hverfur úr vistkerfi eða stofn hennar minnkar stórlega skapast ójafnvægi í þessum samböndum milli lífvera sem getur haft ófyrirséðar afleiðingar. Mörg dæmi eru til þessu til stuðnings, m.a. bjórar í Evrópu og Ameríku, úlfar í Ameríku og hvarf frjóbera um allan heim. Tap líffræðilegrar fjölbreytni, hvort sem það er fjölbreytni innan tegunda eða á milli þeirra, er ein helsta ógn sem við stöndum frammi fyrir sem samfélag. Röskun á vistkerfum þýðir röskun á vistkerfisþjónustu sem maðurinn treystir á. Röskun á vistkerfum þýðir m.a. hrun fiskistofna sem maðurinn nýtir sér, minni afköst frjóbera sem spila lykilhlutverk í ræktun ávaxta og rask á kolefnisbindingu. Allt er þetta eitthvað sem ógnar efnahag og samfélagi mannsins ásamt tilveru annarra lífvera á jörðinni. Líffræðileg fjölbreytni er hagsmunamál okkar allra og ætti að vera höfð í fyrirrúmi í öllum ákvarðanatökum. Ég vona að þessi grein hjálpi fólki að mynda upplýsta skoðun um áhrifin sem eldislax hefur á erfðafræði og afkomu villta laxastofnsins. Þessi grein gefur ekki heildarmynd af öllu er tengist sjókvíaeldi og hvet ég ykkur því til að leita upplýsinga um þá þætti er ekki tengjast líffræðilegri fjölbreytni hjá sérfræðingum í öðrum efnum. Höfundur er líffræðingur og náttúruverndarfulltrúi Ungra umhverfissinna.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun