Verður pláss fyrir börnin? Hörður Svavarsson skrifar 11. júlí 2023 10:30 Ríkið setur ekki krónu til sveitarfélaganna til reksturs leikskóla og sveitarfélögin hafa tekið við þessu verkefni án þess að það sé skylduverkefni þeirra. Þau hafa í raun brugðist ótrúlega vel við og unnið kraftaverk miðað við þær aðstæður, þó kerfið sé samt allt í lamasessi. Börn búa við þrengsli í leikskólum. Vandi barnanna er að þau eru of mörg í rýminu, en íslensk börn eru lengur í leikskólanum en börn í öðrum löndum. Þrengslin valda álagi á börnin, en líka á starfsfólkið. Og valkostir starfsfólksins umfram börnin eru að fullorðna fólkið getur forðað sér. Margir kennarar hafa fært sig úr leikskólanum yfir í grunnskólana þar sem vinnuumhverfi er með öðrum hætti. Ástandið í mörgum leikskólum hefur verið þannig undanfarin ár, að deildum er lokað fyrirvaralaust vegna manneklu og sumar deildir er ekki hægt að opna allan ársins hring vegna starfsmannaskorts. Við þessu ástandi reyna nú sum sveitarfélög að bregðast - og gera það án aðkomu ríkisins, sem er einhvern veginn alltaf stikkfrí hvað varðar leikskólann. Sveitarfélögin teikna upp plön um mismunandi aðgerðir og kalla það leiðir. Leiðir sem þau kenna svo við sveitarfélagið sitt af því þau eru stolt af því að vera lögð af stað í ferðalag með leikskólana sína. Einkenni þessara leiða er, að í fyrstu lotu er ekki farið alla leið. En það er verið að stíga skref um þessar mundir. Í Kópavogi hefur nú verið kynntur leiðarvísir til betri leikskóla í þrettán liðum. Mesta athygli hefur vakið ákvörðum bæjarins um sex tíma gjaldfrjálsan leikskóla. Þar er stigið skref sem mögulega getur stytt langan skóladag sumra barna. Sumum fjölskyldum kann að henta svona fyrirkomulag vel. Fjölskyldur sem eiga fæðingarorlof, þar sem foreldri er ekki á vinnumarkaði og foreldrar sem hafa sveigjanlegan vinnutíma eða vinna ekki langan vinnudag, geta að líkindum nýtt sér þetta fyrirkomulag. Gjaldfrelsi í leikskólanum nær með þessu yfir lengri tíma en gjaldfrelsi í fyrstu bekkjum grunnskóla. Skólagjald í leikskólanum umfram sex klukkutímana er svo með svipuðu sniði og í Frístund grunnskólanna. Kópavogsbær, eða íbúar bæjarins, niðurgreiða áfram leikskólann sem nemur 86% af kostnaði við hann. Eðlilegt ákall ætti að vera til ríkisins, um að greiða fyrir þetta skólastig eins og grunnskólann. Ein af þeim aðgerðum sem Kópavogsbær ætlar í, hefur fengið minni umræðu en sumar aðrar. Bærinn ætlar að vinna áætlun til framtíðar um viðmið um húsnæði (leik- og heildarrými) og aðbúnað barna og starfsfólks í leikskólum. Áætlun á að vera tilbúin vorið 2024, eftir tæpt ár og gert er ráð fyrir aðgerðum í skrefum til ársins 2030. Þarna er auðvitað ekki stigið stórt skref og ekki farið alla leið, en það er búið að ákveða að gera það. Það eru sannarlega tímamót fyrir börnin í bænum. Í stórri rannsókn Kennarasambandsins kom fram að fagfólk, kennarar, skólastjórar og fræðslustjórar telja að hvert barn þurfi um sex fermetra í leikrými innan leikskóladeildar sinnar. Staðreyndin er hins vegar sú að hvert barn hefur innan við tvo fermetra í leikrými á deildinni sinni. En á leikskóladeildinni sjálfri dvelja börnin stærstan hluta skóladagsins og þau eru lengur í leikskólum en börn í öðrum löndum. Þetta eru þrengsli, sem samfélaginu er ekki sæmandi. Samningur Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins hefur verið lögfestur á Íslandi. Í honum segir meðal annars að það sem barni er fyrir bestu skuli ávallt hafa forgang þegar félagsmálastofnanir á vegum hins opinbera eða einkaaðila, dómstólar, stjórnvöld eða löggjafarstofnanir gera ráðstafanir sem varða börn. Þar segir jafnframt að aðildarríki skulu sjá til þess að stofnanir þar sem börnum skal veitt umönnun og vernd starfi í samræmi við reglur sem þar til bær stjórnvöld hafa sett, einkum um öryggi, heilsuvernd og fjölda og hæfni starfsmanna, svo og um tilhlýðilega yfirumsjón. Samkvæmt ofangreindum ákvæðum í Barnasáttmálanum, en samningurinn gengur undir því nafni í daglegu tali, ættu hagsmunir barna að víkja öðrum hagsmunum úr vegi, eða vera ofar öðrum hagsmunum, í öllu starfi og skipulagi leikskóla. Fjárhagslegar aðstæður sveitarfélaga kunna að vera margskonar. Þarfir foreldra og atvinnulífs eru líka mismunandi. Pólitísk sjónarmið eru allavega. Starfsfólk gerir að líkindum kröfur til kjara og aðstöðu. En ofar öllum þessum hagsmunum ber að setja hagsmuni barnsins. Það er því ánægjulegt að Kópavogsbær hefur ákveðið að ljúka áætlun um rými leikskólabarna fyrir næsta vor - og framkvæma þá áætlun ekki seinna en árið 2030. Höfundur er skólastjóri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Leikskólar Mest lesið Má lögregla rannsaka mál að eilífu? Hildur Sverrisdóttir Skoðun Fyrir hvað erum við að borga? Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Dætur, systur, frænkur, vinkonur Jódís Skúladóttir Skoðun Endursala stórnotenda er engin töfralausn Tinna Traustadóttir Skoðun Fáránlegar hugmyndir Haraldur F. Gíslason Skoðun Er framtíðin í okkar höndum? Anton Sveinn McKee Skoðun Einn af hverjum fimm Katrín Þórarinsdóttir ,Gerður María Gröndal Skoðun Arðsemi vetrarþjónustu Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Lýst yfir hættustigi vegna áfengisdrykkju Gunnar Hersveinn Skoðun Er okur á leigumarkaði? Reynir Böðvarsson Skoðun Skoðun Skoðun Raunveruleg pólítísk ábyrgð íslenskra stjórnmálamanna Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Á sama tíma, á sama stað Ólöf Guðmundsdóttir,Friðrik Árnason skrifar Skoðun Mikið væri það ljúft Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Er framtíðin í okkar höndum? Anton Sveinn McKee skrifar Skoðun Einn af hverjum fimm Katrín Þórarinsdóttir ,Gerður María Gröndal skrifar Skoðun Arðsemi vetrarþjónustu Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Endursala stórnotenda er engin töfralausn Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Fyrir hvað erum við að borga? Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Má lögregla rannsaka mál að eilífu? Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Dætur, systur, frænkur, vinkonur Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Er okur á leigumarkaði? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Skynsamleg orkunýting Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Tímamót fyrir kvenheilsu Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Hver á að mennta barnið mitt? Ólöf Ása Benediktsdóttir skrifar Skoðun Óþarfa steinar í götunni Teitur Björn Einarsson skrifar Skoðun Stofnun Félags Hafnarverkamanna: Ástæður og áhrif Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar Skoðun Heyrn er mannréttindi Kristbjörg Pálsdóttir skrifar Skoðun Hvernig líður þér í dag? Hildur Vilhelmsdóttir skrifar Skoðun Framtíð sjúkraliða, viðbótarnám og nýliðun til að efla heilbrigðisþjónustuna Sandra B. Franks skrifar Skoðun Orkuskipti við hafnir á Norðurlandi eystra Ottó Elíasson skrifar Skoðun Það er alltaf von að vekja fólk til vitundar um mikilvægi geðheilbrigðis Ellen Calmon skrifar Skoðun Heilbrigðisráðherra tekur stórt skref í krabbameinsforvörnum Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Skrepp í skimun, október tími umhugsunar Halla Signý Kristjánsdóttir,Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Er ekki bara best að hætta þessu bulli og kjósa? Óli Valur Pétursson skrifar Skoðun Sálfræðimeðferð - Mannréttindi eða munaður? Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Geðheilsa er samfélagsmál Halldóra Friðgerður Víðisdóttir skrifar Skoðun Sund og kvíði Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Að bjarga mannslífi Högni Óskarsson skrifar Skoðun Sameiginlegt verkefni okkar allra Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Gefum okkur 5 mínútur á dag til að rækta félagsleg tengsl Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Ríkið setur ekki krónu til sveitarfélaganna til reksturs leikskóla og sveitarfélögin hafa tekið við þessu verkefni án þess að það sé skylduverkefni þeirra. Þau hafa í raun brugðist ótrúlega vel við og unnið kraftaverk miðað við þær aðstæður, þó kerfið sé samt allt í lamasessi. Börn búa við þrengsli í leikskólum. Vandi barnanna er að þau eru of mörg í rýminu, en íslensk börn eru lengur í leikskólanum en börn í öðrum löndum. Þrengslin valda álagi á börnin, en líka á starfsfólkið. Og valkostir starfsfólksins umfram börnin eru að fullorðna fólkið getur forðað sér. Margir kennarar hafa fært sig úr leikskólanum yfir í grunnskólana þar sem vinnuumhverfi er með öðrum hætti. Ástandið í mörgum leikskólum hefur verið þannig undanfarin ár, að deildum er lokað fyrirvaralaust vegna manneklu og sumar deildir er ekki hægt að opna allan ársins hring vegna starfsmannaskorts. Við þessu ástandi reyna nú sum sveitarfélög að bregðast - og gera það án aðkomu ríkisins, sem er einhvern veginn alltaf stikkfrí hvað varðar leikskólann. Sveitarfélögin teikna upp plön um mismunandi aðgerðir og kalla það leiðir. Leiðir sem þau kenna svo við sveitarfélagið sitt af því þau eru stolt af því að vera lögð af stað í ferðalag með leikskólana sína. Einkenni þessara leiða er, að í fyrstu lotu er ekki farið alla leið. En það er verið að stíga skref um þessar mundir. Í Kópavogi hefur nú verið kynntur leiðarvísir til betri leikskóla í þrettán liðum. Mesta athygli hefur vakið ákvörðum bæjarins um sex tíma gjaldfrjálsan leikskóla. Þar er stigið skref sem mögulega getur stytt langan skóladag sumra barna. Sumum fjölskyldum kann að henta svona fyrirkomulag vel. Fjölskyldur sem eiga fæðingarorlof, þar sem foreldri er ekki á vinnumarkaði og foreldrar sem hafa sveigjanlegan vinnutíma eða vinna ekki langan vinnudag, geta að líkindum nýtt sér þetta fyrirkomulag. Gjaldfrelsi í leikskólanum nær með þessu yfir lengri tíma en gjaldfrelsi í fyrstu bekkjum grunnskóla. Skólagjald í leikskólanum umfram sex klukkutímana er svo með svipuðu sniði og í Frístund grunnskólanna. Kópavogsbær, eða íbúar bæjarins, niðurgreiða áfram leikskólann sem nemur 86% af kostnaði við hann. Eðlilegt ákall ætti að vera til ríkisins, um að greiða fyrir þetta skólastig eins og grunnskólann. Ein af þeim aðgerðum sem Kópavogsbær ætlar í, hefur fengið minni umræðu en sumar aðrar. Bærinn ætlar að vinna áætlun til framtíðar um viðmið um húsnæði (leik- og heildarrými) og aðbúnað barna og starfsfólks í leikskólum. Áætlun á að vera tilbúin vorið 2024, eftir tæpt ár og gert er ráð fyrir aðgerðum í skrefum til ársins 2030. Þarna er auðvitað ekki stigið stórt skref og ekki farið alla leið, en það er búið að ákveða að gera það. Það eru sannarlega tímamót fyrir börnin í bænum. Í stórri rannsókn Kennarasambandsins kom fram að fagfólk, kennarar, skólastjórar og fræðslustjórar telja að hvert barn þurfi um sex fermetra í leikrými innan leikskóladeildar sinnar. Staðreyndin er hins vegar sú að hvert barn hefur innan við tvo fermetra í leikrými á deildinni sinni. En á leikskóladeildinni sjálfri dvelja börnin stærstan hluta skóladagsins og þau eru lengur í leikskólum en börn í öðrum löndum. Þetta eru þrengsli, sem samfélaginu er ekki sæmandi. Samningur Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins hefur verið lögfestur á Íslandi. Í honum segir meðal annars að það sem barni er fyrir bestu skuli ávallt hafa forgang þegar félagsmálastofnanir á vegum hins opinbera eða einkaaðila, dómstólar, stjórnvöld eða löggjafarstofnanir gera ráðstafanir sem varða börn. Þar segir jafnframt að aðildarríki skulu sjá til þess að stofnanir þar sem börnum skal veitt umönnun og vernd starfi í samræmi við reglur sem þar til bær stjórnvöld hafa sett, einkum um öryggi, heilsuvernd og fjölda og hæfni starfsmanna, svo og um tilhlýðilega yfirumsjón. Samkvæmt ofangreindum ákvæðum í Barnasáttmálanum, en samningurinn gengur undir því nafni í daglegu tali, ættu hagsmunir barna að víkja öðrum hagsmunum úr vegi, eða vera ofar öðrum hagsmunum, í öllu starfi og skipulagi leikskóla. Fjárhagslegar aðstæður sveitarfélaga kunna að vera margskonar. Þarfir foreldra og atvinnulífs eru líka mismunandi. Pólitísk sjónarmið eru allavega. Starfsfólk gerir að líkindum kröfur til kjara og aðstöðu. En ofar öllum þessum hagsmunum ber að setja hagsmuni barnsins. Það er því ánægjulegt að Kópavogsbær hefur ákveðið að ljúka áætlun um rými leikskólabarna fyrir næsta vor - og framkvæma þá áætlun ekki seinna en árið 2030. Höfundur er skólastjóri.
Skoðun Framtíð sjúkraliða, viðbótarnám og nýliðun til að efla heilbrigðisþjónustuna Sandra B. Franks skrifar
Skoðun Það er alltaf von að vekja fólk til vitundar um mikilvægi geðheilbrigðis Ellen Calmon skrifar
Skoðun Heilbrigðisráðherra tekur stórt skref í krabbameinsforvörnum Halla Þorvaldsdóttir skrifar
Skoðun Skrepp í skimun, október tími umhugsunar Halla Signý Kristjánsdóttir,Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Gefum okkur 5 mínútur á dag til að rækta félagsleg tengsl Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar