Svona litu íslensk fangelsi út árið 1988 Auður Ösp Guðmundsdóttir skrifar 28. maí 2023 10:02 Fangelsisgangurinn í Hegningarhúsinu var eina svæðið þar sem fangar gátu haft ofan af fyrir sér þegar þeir dvöldu ekki í klefum sínum. Bragi Þór Jósefsson Árið 1988 voru fimm fangelsi starfrækt á Íslandi; Litla Hraun, Kvíabryggja, Hegningarhúsið, Síðumúlafangelsi og fangelsið á Akureyri. Bragi Þór Jósefsson ljósmyndari eyddi degi á Litla Hrauni og í Hegningarhúsinu á Skólavörðustíg og náði þar einstökum ljósmyndum sem sýna vistarverurnar í fangelsunum á þessum tíma. Ljósmyndirnar sem Bragi tók birtust í grein Heimsmyndar í marsmánuði 1988 en í greininni var fjallað um ástandið í fangelsismálum á Íslandi. Í samtali við Vísi segir Bragi að það hafi verið mjög áhugavert að eyða heilum degi innan fangelsismúranna, þvælast um allt og mynda vistarverur fanga og fangavarða, vinnustaði fanga og fleira. „Það var lagt blátt bann við að mynda fanga á Litla-Hrauni en á Skólavörðustíg mátti ég mynda fanga en einungis baksvipi. Þetta var eftirminnilegt verkefni en eftirminnilegast var þó þegar ég var á vappi um fangaganginn á Litla-Hrauni og heyri þá nafnið mitt kallað og þegar ég sný mér við er þar kominn leikfélagi úr æsku sem ég hafði ekki séð eða heyrt neitt af í næstum tuttugu ár! Við heilsuðumst vel en ég kunni nú ekki við að spyrja fyrir hvað hann sæti inni. Ég hef ekki séð hann eða heyrt af síðan.“ Nöturlegar aðstæður en góður andi Þau fangelsi sem á þessum tíma voru starfrækt voru Litla-Hraun, sem rúmaði fimmtíu og sex fanga, Kvíabryggja, sem rúmaði ellefu, og Hegningarhúsið við Skólavörðustíg, sem rúmaði tuttugu og tvo. Auk þess voru sex fangarými á Akureyri, og þrettán klefar fyrir gæsluvarðhaldsfanga í Síðumúlafangelsinu í Reykjavík. Ekkert kvennafangelsi var starfrækt, en kvenfangar höfðu til þessa verið vistaðir í Bitru í Hraungerðishreppi, og í Hegningarhúsinu við Skólavörðustíg. Hér má sjá klefaganginn á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson „Hegningarhúsið við Skólavörðustíg er til að mynda orðið hundrað og fjórtán ára gamalt, og á því hafa litlar sem engar breytingar orðið frá upphafi. Fangaklefarnir eru þröngir og dimmir, þar eru engar sameiginlegar vistarverur fyrir fangana, og vinnuaðstaða starfsfólksins með ólíkindum. Fangelsisgangurinn, sem er bæði þröngur og illa lýstur, er eina svæðið þar sem fangar geta haft ofan af fyrir sér þegar þeir dvelja ekki í klefum sínum, en samkvæmt fangelsisreglum er föngum heimilt að hafa samneyti hver við annan á tilteknum tímum sólarhrings, að undanskildum þeim sem eru í einangrun," ritaði Ólína Þorvarðardóttir blaðamaður sem heimsótti fangelsin ásamt Braga. Þvottahúsið á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Ólína tók fram að þrátt fyrir þetta ríkti góður andi í fangelsinu. „Inni í nöturlegum klefunum, þar sem veggskreytingarnar voru nokkur plaköt og ef til vill ljósmyndir, sátu menn undir þykkum múrveggjum, við birtu frá litlum gluggum með rimlum fyrir, og spiluðu eða spjölluðu saman. Þeir létu vel af starfsfólkinu og umönnuninni.“ Fangelsisgangurinn í Hegningarhúsinu.Bragi Þór Jósefsson Hvað varðar aðstæðurnar á Litla Hrauni lýsti Ólína upplifun sinni meðal annars þannig: „Þótt húsnæðið á Litla-Hrauni sé að sprengja allt utan af sér, er það þó álit margra að fangelsið sé of stórt. Ekki í þeim skilningi að vanþörf sé á fangarýmum, heldur vegna þess að þar ægi öllu saman, fangarnir séu of margir í samfélagi hver við annan. Ungir afbrotamenn eru þar innan um forherta síbrotamenn, geðsjúkir innan um andlega heilbrigða, og aðstaða engin til að aðskilja þessa hópa eða taka tillit til mismunandi þarfa." Útisvæðið við Hegningarhúsið.Bragi Þór Jósefsson Hér má sjá einn af fangaklefunum í Hegningarhúsinu.Bragi Þór Jósefsson Litla Hraun að utanverðu.Bragi Þór Jósefsson Þvottahúsið á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Fangaklefi á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Fangi í klefa sínum í Hegningarhúsinu.Bragi Þór Jósefsson Fangaklefi í Hegningarhúsinu.Bragi Þór Jósefsson Eldamennska í eldhúsinu á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Hegningarhúsið.Bragi Þór Jósefsson Fangar í Hegningarhúsinu.Bragi Þór Jósefsson Klefi á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Rammgirt útivistarsvæðið á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Hér má sjá einangrunarklefa á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Úr klefa á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Hegningarhúsið.Bragi Þór Jósefsson Fangelsismál Reykjavík Einu sinni var... Mest lesið Vaktin: Bílaplanið þakið hrauni Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Innlent Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Innlent „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Innlent Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík Innlent Kort af staðsetningu gossprungunnar Innlent Magnaðar myndir sýna Grindavíkurveg undir hrauni Innlent Siðanefndin klofin í máli Gaetz en gögn farin að leka Erlent Hraun rann yfir Grindavíkurveg Innlent Fleiri fréttir Bílaplan á bólakafi, könnun og frambjóðanda misboðið Höfðu ekki áhyggjur af lóninu sjálfu Skilorðsbundinn dómur yfir strætóbílstjóra staðfestur Veit ekki hver getur tekið við gögnunum Refsing Jaguars þyngd verulega Sjálfstæðisflokkur og Miðflokkur takist á í bergmálshelli Samið um sjálfstæða leikskóla í Reykjavík Vilja byggja vísindasetur fyrir almenning í Háskólabíói Útlit fyrir að varnir Bláa lónsins haldi Hart tekist á um fyrirætlanir Heidelberg í Þorlákshöfn Bein útsending: Hver er sýn flokkanna á lífskjör eldra fólks? Verkföll boðuð í fjórum grunnskólum í janúar „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Komust langt að gosinu því það gleymdist að loka veginum Nýsköpun eða „rándýr aðgangur“?: 300.000 króna heilskimun aftur á boðstólnum Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Káfaði á konu á salerni skemmtistaðar Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík „Ekki rólegur með hraunið ofan á“ Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Varar við sprengjum á svæðinu við gosstöðvarnar Glóðvolg könnun og hraun rennur enn á ný Gandri fær grænt ljós Magnaðar myndir sýna Grindavíkurveg undir hrauni Loftslagsáætlun Íslands sögð ómarkviss og bjartsýn úr hófi fram Borgarísjaki en enginn björn Svartsengi keyrt á varaafli Hraun náð Njarðvíkuræð Verði að koma í ljós hvort fergjun Njarðvíkuræðar heldur Hraun rann yfir Grindavíkurveg Sjá meira
Ljósmyndirnar sem Bragi tók birtust í grein Heimsmyndar í marsmánuði 1988 en í greininni var fjallað um ástandið í fangelsismálum á Íslandi. Í samtali við Vísi segir Bragi að það hafi verið mjög áhugavert að eyða heilum degi innan fangelsismúranna, þvælast um allt og mynda vistarverur fanga og fangavarða, vinnustaði fanga og fleira. „Það var lagt blátt bann við að mynda fanga á Litla-Hrauni en á Skólavörðustíg mátti ég mynda fanga en einungis baksvipi. Þetta var eftirminnilegt verkefni en eftirminnilegast var þó þegar ég var á vappi um fangaganginn á Litla-Hrauni og heyri þá nafnið mitt kallað og þegar ég sný mér við er þar kominn leikfélagi úr æsku sem ég hafði ekki séð eða heyrt neitt af í næstum tuttugu ár! Við heilsuðumst vel en ég kunni nú ekki við að spyrja fyrir hvað hann sæti inni. Ég hef ekki séð hann eða heyrt af síðan.“ Nöturlegar aðstæður en góður andi Þau fangelsi sem á þessum tíma voru starfrækt voru Litla-Hraun, sem rúmaði fimmtíu og sex fanga, Kvíabryggja, sem rúmaði ellefu, og Hegningarhúsið við Skólavörðustíg, sem rúmaði tuttugu og tvo. Auk þess voru sex fangarými á Akureyri, og þrettán klefar fyrir gæsluvarðhaldsfanga í Síðumúlafangelsinu í Reykjavík. Ekkert kvennafangelsi var starfrækt, en kvenfangar höfðu til þessa verið vistaðir í Bitru í Hraungerðishreppi, og í Hegningarhúsinu við Skólavörðustíg. Hér má sjá klefaganginn á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson „Hegningarhúsið við Skólavörðustíg er til að mynda orðið hundrað og fjórtán ára gamalt, og á því hafa litlar sem engar breytingar orðið frá upphafi. Fangaklefarnir eru þröngir og dimmir, þar eru engar sameiginlegar vistarverur fyrir fangana, og vinnuaðstaða starfsfólksins með ólíkindum. Fangelsisgangurinn, sem er bæði þröngur og illa lýstur, er eina svæðið þar sem fangar geta haft ofan af fyrir sér þegar þeir dvelja ekki í klefum sínum, en samkvæmt fangelsisreglum er föngum heimilt að hafa samneyti hver við annan á tilteknum tímum sólarhrings, að undanskildum þeim sem eru í einangrun," ritaði Ólína Þorvarðardóttir blaðamaður sem heimsótti fangelsin ásamt Braga. Þvottahúsið á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Ólína tók fram að þrátt fyrir þetta ríkti góður andi í fangelsinu. „Inni í nöturlegum klefunum, þar sem veggskreytingarnar voru nokkur plaköt og ef til vill ljósmyndir, sátu menn undir þykkum múrveggjum, við birtu frá litlum gluggum með rimlum fyrir, og spiluðu eða spjölluðu saman. Þeir létu vel af starfsfólkinu og umönnuninni.“ Fangelsisgangurinn í Hegningarhúsinu.Bragi Þór Jósefsson Hvað varðar aðstæðurnar á Litla Hrauni lýsti Ólína upplifun sinni meðal annars þannig: „Þótt húsnæðið á Litla-Hrauni sé að sprengja allt utan af sér, er það þó álit margra að fangelsið sé of stórt. Ekki í þeim skilningi að vanþörf sé á fangarýmum, heldur vegna þess að þar ægi öllu saman, fangarnir séu of margir í samfélagi hver við annan. Ungir afbrotamenn eru þar innan um forherta síbrotamenn, geðsjúkir innan um andlega heilbrigða, og aðstaða engin til að aðskilja þessa hópa eða taka tillit til mismunandi þarfa." Útisvæðið við Hegningarhúsið.Bragi Þór Jósefsson Hér má sjá einn af fangaklefunum í Hegningarhúsinu.Bragi Þór Jósefsson Litla Hraun að utanverðu.Bragi Þór Jósefsson Þvottahúsið á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Fangaklefi á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Fangi í klefa sínum í Hegningarhúsinu.Bragi Þór Jósefsson Fangaklefi í Hegningarhúsinu.Bragi Þór Jósefsson Eldamennska í eldhúsinu á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Hegningarhúsið.Bragi Þór Jósefsson Fangar í Hegningarhúsinu.Bragi Þór Jósefsson Klefi á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Rammgirt útivistarsvæðið á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Hér má sjá einangrunarklefa á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Úr klefa á Litla Hrauni.Bragi Þór Jósefsson Hegningarhúsið.Bragi Þór Jósefsson
Fangelsismál Reykjavík Einu sinni var... Mest lesið Vaktin: Bílaplanið þakið hrauni Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Innlent Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Innlent „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Innlent Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík Innlent Kort af staðsetningu gossprungunnar Innlent Magnaðar myndir sýna Grindavíkurveg undir hrauni Innlent Siðanefndin klofin í máli Gaetz en gögn farin að leka Erlent Hraun rann yfir Grindavíkurveg Innlent Fleiri fréttir Bílaplan á bólakafi, könnun og frambjóðanda misboðið Höfðu ekki áhyggjur af lóninu sjálfu Skilorðsbundinn dómur yfir strætóbílstjóra staðfestur Veit ekki hver getur tekið við gögnunum Refsing Jaguars þyngd verulega Sjálfstæðisflokkur og Miðflokkur takist á í bergmálshelli Samið um sjálfstæða leikskóla í Reykjavík Vilja byggja vísindasetur fyrir almenning í Háskólabíói Útlit fyrir að varnir Bláa lónsins haldi Hart tekist á um fyrirætlanir Heidelberg í Þorlákshöfn Bein útsending: Hver er sýn flokkanna á lífskjör eldra fólks? Verkföll boðuð í fjórum grunnskólum í janúar „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Komust langt að gosinu því það gleymdist að loka veginum Nýsköpun eða „rándýr aðgangur“?: 300.000 króna heilskimun aftur á boðstólnum Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Káfaði á konu á salerni skemmtistaðar Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík „Ekki rólegur með hraunið ofan á“ Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Varar við sprengjum á svæðinu við gosstöðvarnar Glóðvolg könnun og hraun rennur enn á ný Gandri fær grænt ljós Magnaðar myndir sýna Grindavíkurveg undir hrauni Loftslagsáætlun Íslands sögð ómarkviss og bjartsýn úr hófi fram Borgarísjaki en enginn björn Svartsengi keyrt á varaafli Hraun náð Njarðvíkuræð Verði að koma í ljós hvort fergjun Njarðvíkuræðar heldur Hraun rann yfir Grindavíkurveg Sjá meira