Leiðinlegasta grein sem þú munt lesa í dag Lenya Rún Taha Karim skrifar 2. mars 2023 16:01 Á síðustu vikum hefur umræðan um útlendingafrumvarp Jóns Gunnarssonar verið hávær og mikið til tals. Í umræðunni hefur m.a. verið vikið að aðkomu Pírata í málinu og okkar samtali inni á þingi hvað þetta lagafrumvarp varðar. Eins hefur verið vikið að minni þátttöku og skoðunum í þessu máli og oftar en ekki hefur umræðan þróast á þann veg að mínar skoðanir séu þess háttar að ég vilji gæta hagsmuni útlendinga, því ég er jú, útlendingur. Það hryggir mig á sama tíma og það gleður mig að segja að það er þó ekki raunin né kjarni málsins. Af þessum 69 ræðum sem ég hélt inni á þingi um þetta lagafrumvarp voru allar mínar ábendingar, athugasemdir og öll mín gagnrýni á lagalegum forsendum. Ef við tökum mannúðina út fyrir sviga, þá er þetta frumvarp að mínu mati, lagalega ábótavant. Því vil ég vara þig við kæri lesandi, að þetta gæti vissulega verið leiðinlegasta grein sem þú munt lesa í þessari viku, ef ekki í þessum mánuði, því hér mun ég stikla á mínum skoðunum á frumvarpinu sem eru einungis lagalegs eðlis - og leiðrétta þann misskilning að ég vilji stuðla að galopnum landamærum þannig að útlensku vinir mínir geta komið til landsins og lifað á peningum skattgreiðenda. Í 2. gr. frumvarpsins er lögð til breyting um að synjun á umsókn aðila um alþjóðlega vernd sæti sjálfkrafa kæru til kærunefndar Útlendingamála. Það kann að hljóma eins og það muni stuðla að aukinni skilvirkni í málaflokknum, en þvert á móti er raunin sú að líkur eru á því að þessi breyting muni hafa í för með sér auknar líkur á óvandaðri málsmeðferð og stuðli að réttindamissi aðila máls. Útlendingastofnun tekur sér að jafnaði 10 virka daga til að afhenda nauðsynleg gögn sem þurfa að koma fram í greinargerð og hefur aðili máls, þá umsækjandi, 14 daga til að skila inn greinargerð. 14 dagar til að skrifa greinargerð, kynna sér forsendur niðurstöðu sem er ritað á íslensku lagamáli og redda sér lögfræðing er ekki nægur tími. Þetta snýst um réttindi fólks sem leitar til úrlausn mála sinna hjá stjórnvöldum. Í 6. gr. frumvarpsins er lögð til breyting um að svipta umsækjendur um alþjóðlega vernd sem hafa fengið synjun á umsókn sinni, að grunnþjónustu, þar á meðal læknisþjónustu og húsnæði. Þetta hefur verið gert áður og sætti það kæru til kærunefndar útlendingamála og komst kærunefndin, sem er úrskurðaraðili á æðra stjórnsýslustigi, að þeirri niðurstöðu að þessi aðgerð hafi verið ólögmæt. Jafnvel með lögfestingu þessarar heimildar til að svipta fólk grunnþjónustu, sem er stjórnarskrárvarinn réttur sbr. t.d. 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrárinnar, eru ákveðnar líkur á því að meðalhófs verði ekki gætt við beitingu þessara laga. Umsagnaraðilar á borð við Mannréttindastofnun Háskóla Íslands hafa lagst mjög harkalega gegn þessu ákvæði og telja að það sé nauðsynlegt að framkvæmt verði mat á því hvort þetta lagaákvæði standist stjórnarskrá og mannréttindasáttmála Evrópu. Áætlun ríkisstjórnarinnar er að lögfesta lagaákvæði sem er ekki víst að standist stjórnarskrá, án þess að hugsa nánar út í afleiðingar né túlkun dómstóla á þessu ákvæði ef það mun reyna á það fyrir dómi. Í 7. gr. frumvarpsins er lagt til að koma sérreglum á fót í lögum um útlendinga sem varða málsmeðferðarreglur einstaklinga sem verður beitt af stjórnvöldum. Með þessari breytingu er verið að gera vægari kröfur til stjórnvalda með því að afnema sjálfsagðan rétt fólks til að fá ákvörðun endurskoðaða vegna nýrra gagna eða breyttra forsendna, rétt sem er til staðar í núverandi lögum. Almenna reglan er sú að ef sérlög gera vægari kröfur til stjórnvalda, þá þoka þau fyrir almennum stjórnsýslulögum, sem hefur verið beitt í þessum málum hingað til og virkað nokkuð vel. Hér er verið að setja fordæmi fyrir því að setja einhverjar sérreglur á fót um málsmeðferð fyrir stjórnvöldum, í sérlög, sem gera vægari kröfur til stjórnvalda og gæti stuðlað að réttindamissi aðila máls. Kannski þykir þetta ekki mikilvægt atriði til að hengja sig yfir, en ég er að hugsa um lagalegar afleiðingar og hvort þetta sé undirstaða þess að löggjafinn fari að setja fleiri sérreglur á fót varðandi réttindi einstaklinga til að fá úrlausn mála sinna, og þá sérstaklega einstaklinga sem eru í bágri stöðu. Í 8. gr. frumvarpsins er lagt til að brottvísa fólki til lands sem Útlendingastofnun eða önnur sambærileg stjórnvöld telja að umsækjandi sé með tengsl í. Það er ekkert vikið að því hvernig útfærslan á þessu verður og það er ekkert komið að því hvernig matið fer fram á því hvort einstaklingur sé með tengsl í einhverju landi. Þetta er matskennt og rúmt ákvæði og í rauninni er verið að koma einhverju sér-íslensku kerfi á fót hvað varðar brottvísanir enda er þetta ekki að neinni fyrirmynd af kerfi í Norðurlöndunum, sem við erum svo dugleg að bera okkur saman við. Hér lútar aðalgagnrýni mín, sem og annarra þingmanna, að því að þessi breyting er óframkvæmanleg. Stjórnvöld geta sannarlega ekki vísað fólki þangað sem þeim sýnist nema þau séu með samninga við viðkomandi ríki eða ef einstaklingurinn er með gilda heimild til komu og dvalar í ríkinu, sem ákvæðið gerir ekki að skilyrði. Að lokum þá vil ég einnig benda á að núverandi útlendingalög sem voru samþykkt í þverpólitískri sátt árið 2017 eru góð. Það er ekkert að þeim lögum. Þó svo að orðalag laganna sé gott og þau hafi verið samþykkt í sátt, þá er samt rými fyrir stjórnvöld til að túlka lögin og beita þeim á þann hátt sem þau gera í dag - sem hefur sætt mikilli gagnrýni. Með tilkomu breytinganna sem lagafrumvarp dómsmálaráðherra felur í sér óttast ég enn rýmri túlkun á lögunum sem getur ekki aðeins fallið aðilum máls í óhag, heldur líka stjórnvöldum ef það skyldi láta reyna á beitingu og túlkun lagaákvæðanna fyrir dómi. Löggjafinn hefur það hlutverk að semja lög á lagalega unandi hátt. Ef það er hinn minnsti vafi um að lög standist ekki stjórnarskrá eða séu ósamrýmanleg öðrum settum lögum, þá ber okkur að sjálfsögðu skylda til að skoða það nánar. Mín gagnrýni lútar að því að löggjafinn er að leggja fram, og síðar, samþykkja lagafrumvarp sem er illa unnið. Mín gagnrýni snýr að því að hlutverk löggjafans sé meðal annars að standa vörð um réttarríkið. Höfundur er varaþingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Píratar Lenya Rún Taha Karim Alþingi Flóttafólk á Íslandi Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Neyð Róhingja Sigurjón Örn Stefánsson Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Daði Pálmar Ragnarsson Bakþankar Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Á síðustu vikum hefur umræðan um útlendingafrumvarp Jóns Gunnarssonar verið hávær og mikið til tals. Í umræðunni hefur m.a. verið vikið að aðkomu Pírata í málinu og okkar samtali inni á þingi hvað þetta lagafrumvarp varðar. Eins hefur verið vikið að minni þátttöku og skoðunum í þessu máli og oftar en ekki hefur umræðan þróast á þann veg að mínar skoðanir séu þess háttar að ég vilji gæta hagsmuni útlendinga, því ég er jú, útlendingur. Það hryggir mig á sama tíma og það gleður mig að segja að það er þó ekki raunin né kjarni málsins. Af þessum 69 ræðum sem ég hélt inni á þingi um þetta lagafrumvarp voru allar mínar ábendingar, athugasemdir og öll mín gagnrýni á lagalegum forsendum. Ef við tökum mannúðina út fyrir sviga, þá er þetta frumvarp að mínu mati, lagalega ábótavant. Því vil ég vara þig við kæri lesandi, að þetta gæti vissulega verið leiðinlegasta grein sem þú munt lesa í þessari viku, ef ekki í þessum mánuði, því hér mun ég stikla á mínum skoðunum á frumvarpinu sem eru einungis lagalegs eðlis - og leiðrétta þann misskilning að ég vilji stuðla að galopnum landamærum þannig að útlensku vinir mínir geta komið til landsins og lifað á peningum skattgreiðenda. Í 2. gr. frumvarpsins er lögð til breyting um að synjun á umsókn aðila um alþjóðlega vernd sæti sjálfkrafa kæru til kærunefndar Útlendingamála. Það kann að hljóma eins og það muni stuðla að aukinni skilvirkni í málaflokknum, en þvert á móti er raunin sú að líkur eru á því að þessi breyting muni hafa í för með sér auknar líkur á óvandaðri málsmeðferð og stuðli að réttindamissi aðila máls. Útlendingastofnun tekur sér að jafnaði 10 virka daga til að afhenda nauðsynleg gögn sem þurfa að koma fram í greinargerð og hefur aðili máls, þá umsækjandi, 14 daga til að skila inn greinargerð. 14 dagar til að skrifa greinargerð, kynna sér forsendur niðurstöðu sem er ritað á íslensku lagamáli og redda sér lögfræðing er ekki nægur tími. Þetta snýst um réttindi fólks sem leitar til úrlausn mála sinna hjá stjórnvöldum. Í 6. gr. frumvarpsins er lögð til breyting um að svipta umsækjendur um alþjóðlega vernd sem hafa fengið synjun á umsókn sinni, að grunnþjónustu, þar á meðal læknisþjónustu og húsnæði. Þetta hefur verið gert áður og sætti það kæru til kærunefndar útlendingamála og komst kærunefndin, sem er úrskurðaraðili á æðra stjórnsýslustigi, að þeirri niðurstöðu að þessi aðgerð hafi verið ólögmæt. Jafnvel með lögfestingu þessarar heimildar til að svipta fólk grunnþjónustu, sem er stjórnarskrárvarinn réttur sbr. t.d. 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrárinnar, eru ákveðnar líkur á því að meðalhófs verði ekki gætt við beitingu þessara laga. Umsagnaraðilar á borð við Mannréttindastofnun Háskóla Íslands hafa lagst mjög harkalega gegn þessu ákvæði og telja að það sé nauðsynlegt að framkvæmt verði mat á því hvort þetta lagaákvæði standist stjórnarskrá og mannréttindasáttmála Evrópu. Áætlun ríkisstjórnarinnar er að lögfesta lagaákvæði sem er ekki víst að standist stjórnarskrá, án þess að hugsa nánar út í afleiðingar né túlkun dómstóla á þessu ákvæði ef það mun reyna á það fyrir dómi. Í 7. gr. frumvarpsins er lagt til að koma sérreglum á fót í lögum um útlendinga sem varða málsmeðferðarreglur einstaklinga sem verður beitt af stjórnvöldum. Með þessari breytingu er verið að gera vægari kröfur til stjórnvalda með því að afnema sjálfsagðan rétt fólks til að fá ákvörðun endurskoðaða vegna nýrra gagna eða breyttra forsendna, rétt sem er til staðar í núverandi lögum. Almenna reglan er sú að ef sérlög gera vægari kröfur til stjórnvalda, þá þoka þau fyrir almennum stjórnsýslulögum, sem hefur verið beitt í þessum málum hingað til og virkað nokkuð vel. Hér er verið að setja fordæmi fyrir því að setja einhverjar sérreglur á fót um málsmeðferð fyrir stjórnvöldum, í sérlög, sem gera vægari kröfur til stjórnvalda og gæti stuðlað að réttindamissi aðila máls. Kannski þykir þetta ekki mikilvægt atriði til að hengja sig yfir, en ég er að hugsa um lagalegar afleiðingar og hvort þetta sé undirstaða þess að löggjafinn fari að setja fleiri sérreglur á fót varðandi réttindi einstaklinga til að fá úrlausn mála sinna, og þá sérstaklega einstaklinga sem eru í bágri stöðu. Í 8. gr. frumvarpsins er lagt til að brottvísa fólki til lands sem Útlendingastofnun eða önnur sambærileg stjórnvöld telja að umsækjandi sé með tengsl í. Það er ekkert vikið að því hvernig útfærslan á þessu verður og það er ekkert komið að því hvernig matið fer fram á því hvort einstaklingur sé með tengsl í einhverju landi. Þetta er matskennt og rúmt ákvæði og í rauninni er verið að koma einhverju sér-íslensku kerfi á fót hvað varðar brottvísanir enda er þetta ekki að neinni fyrirmynd af kerfi í Norðurlöndunum, sem við erum svo dugleg að bera okkur saman við. Hér lútar aðalgagnrýni mín, sem og annarra þingmanna, að því að þessi breyting er óframkvæmanleg. Stjórnvöld geta sannarlega ekki vísað fólki þangað sem þeim sýnist nema þau séu með samninga við viðkomandi ríki eða ef einstaklingurinn er með gilda heimild til komu og dvalar í ríkinu, sem ákvæðið gerir ekki að skilyrði. Að lokum þá vil ég einnig benda á að núverandi útlendingalög sem voru samþykkt í þverpólitískri sátt árið 2017 eru góð. Það er ekkert að þeim lögum. Þó svo að orðalag laganna sé gott og þau hafi verið samþykkt í sátt, þá er samt rými fyrir stjórnvöld til að túlka lögin og beita þeim á þann hátt sem þau gera í dag - sem hefur sætt mikilli gagnrýni. Með tilkomu breytinganna sem lagafrumvarp dómsmálaráðherra felur í sér óttast ég enn rýmri túlkun á lögunum sem getur ekki aðeins fallið aðilum máls í óhag, heldur líka stjórnvöldum ef það skyldi láta reyna á beitingu og túlkun lagaákvæðanna fyrir dómi. Löggjafinn hefur það hlutverk að semja lög á lagalega unandi hátt. Ef það er hinn minnsti vafi um að lög standist ekki stjórnarskrá eða séu ósamrýmanleg öðrum settum lögum, þá ber okkur að sjálfsögðu skylda til að skoða það nánar. Mín gagnrýni lútar að því að löggjafinn er að leggja fram, og síðar, samþykkja lagafrumvarp sem er illa unnið. Mín gagnrýni snýr að því að hlutverk löggjafans sé meðal annars að standa vörð um réttarríkið. Höfundur er varaþingmaður Pírata.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun